Παιδική παχυσαρκία: Τα Ελληνόπουλα ‘πάσχουν’ από διαβήτη ενηλίκων

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΥ

Ανησυχητικές διαστάσεις παίρνει στην Ελλάδα η παιδική παχυσαρκία. Τα τελευταία χρόνια, οι παιδίατροι αντιμετωπίζουν παιδιά τα οποία πάσχουν από τον λεγόμενο σακχαρώδη διαβήτη των ενηλίκων (τύπου 2), λόγω της παχυσαρκίας.

Ένα στα τρία αγόρια και ένα στα τέσσερα κορίτσια στη χώρα μας έχουν βάρος πάνω από το φυσιολογικό, ποσοστά υψηλότερα σε σύγκριση με τα αντίστοιχα των περισσότερων μεσογειακών χωρών. Τα αγόρια έχουν καλύτερη…σχέση με την παχυσαρκία, αλλά τα κορίτσια εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά σπλαγχνικής παχυσαρκίας.

Τα ανησυχητικά αυτά συμπεράσματα προκύπτουν από τα στοιχεία που έδωσαν σήμερα ο πρόεδρος της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας κ. Ιωάννης Ιωαννίδης και ο γενικός γραμματέας της Εταιρείας κ. Ιωάννης Κακλαμάνος, με αφορμή τη 17^η Ετήσια Συνάντηση του European Childhood Obesity Group (ECOG), η οποία πραγματοποιείται στην Αθήνα, από τις 5 έως τις 7 Ιουλίου 2007.

Στο ECOG συμμετέχουν διακεκριμένοι επιστήμονες από όλες τις χώρες της Ευρώπης, με στόχο τον από κοινού προσδιορισμό, την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας. Στο πλαίσιο της προσπάθειας αυτής, αναμένεται να αναλυθούν και οι νέες Καμπύλες Ανάπτυξης για Παιδιά, οι οποίες ανακοινώθηκαν πρόσφατα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).

Οι νέες Καμπύλες Ανάπτυξης του ΠΟΥ δείχνουν πώς πρέπει να αναπτύσσεται κάθε παιδί στον κόσμο. Αποτελούν σημείο αναφοράς για την ανάπτυξη και την εξέλιξη όλων των παιδιών από τη γέννηση έως την ηλικία των 5 ετών, αντικαθιστώντας παλαιότερες αναφορές, οι οποίες περιέγραφαν απλώς πώς αναπτυσσόταν συγκεκριμένο δείγμα του παιδικού πληθυσμού σε δεδομένο χρόνο και τόπο.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, για πρώτη φορά υπάρχει ένα τεχνικά δυνατό εργαλείο για τη μέτρηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της ανάπτυξης όλων των παιδιών του πλανήτη, ανεξάρτητα από εθνικότητα, κοινωνικο - οικονομική κατάσταση ή τύπο διατροφικής συμπεριφοράς.

Αίσθηση προκαλεί το γεγονός πως οι Καμπύλες Ανάπτυξης βασίζονται στην παραδοχή ότι, το φυσιολογικό μοντέλο ανάπτυξης είναι τα παιδιά που έχουν θηλάσει. Τα πλεονεκτήματα του θηλασμού για τη διατροφή, την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος του παιδιού και την ανάπτυξή του, έχουν ήδη αποδειχθεί και ως εκ τούτου ένα παιδί που έχει θηλάσει αποτελεί το λογικό μέτρο για τη φυσιολογική ανάπτυξη.

Η θέση αυτή συντάσσεται με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, που αναγνωρίζουν το θηλασμό ως την καλύτερη διατροφική πηγή για τα μωρά.

Με τα πλέον μελανά χρώματα περιέγραψε ο κ. Ιωαννίδης τις επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας. Οι επιπτώσεις αυτές αφορούν σε διαταραχές σε όλα τα συστήματα και ειδικά μεταβολικές διαταραχές, οι οποίες αυξάνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Η παιδική παχυσαρκία – είπε – επιτείνει τον κίνδυνο αύξησης της συστολικής αρτηριακής πίεσης κατά 4,5 φορές, αύξησης της LDL (‘κακής’) χοληστερόλης κατά 3 φορές, μείωσης της HDL (‘καλής’) χοληστερόλης κατά 3,4 φορές και αύξησης των τριγλυκεριδίων κατά 7 φορές.

Την ίδια ώρα, τα επίπεδα ινσουλίνης νηστείας είναι συχνά αυξημένα (σχετικός κίνδυνος 12,6 φορές), γεγονός που υποδηλώνει αυξημένη αντίσταση των ιστών στην ινσουλίνη και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη στη μετέπειτα ζωή.

‘Τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας συχνά οι παιδίατροι αντιμετωπίζουν πια παιδιά με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2’, υπογράμμισε ο πρόεδρος της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας.

Σύμφωνα με τον κ. Ιωαννίδη, τα παχύσαρκα παιδιά – με σωματικό βάρος στο ανώτερο τεταρτημόριο σωματικού βάρους – έχουν ποσοστό εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου 15%, σε σχέση με το 1% έως 1,5% στα άτομα που βρίσκονται στο χαμηλότερο τεταρτημόριο.

Σημειώνεται ότι, το μεταβολικό σύνδρομο αποτελεί μία πλειάδα μεταβολικών διαταραχών που σχετίζονται με την παχυσαρκία και αφορούν στα λιπίδια, τα επίπεδα γλυκόζης και αρτηριακής πίεσης και την ενεργοποίηση του μηχανισμού θρόμβωσης και φλεγμονής.

Τα παχύσαρκα παιδιά και οι παχύσαρκοι έφηβοι έχουν συχνότερα πολλές παθήσεις που αφορούν σε πολλά συστήματα, όπως άσθμα, άπνοια στον ύπνο, πολυκυστικές ωοθήκες, συναισθηματικές διαταραχές και διαταραχές συμπεριφοράς, ορθοπεδικά προβλήματα, διαταραχή ανοχής γλυκόζης, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία ή στεατοηπατίτιδα.

Η επίπτωση της συσσώρευσης τέτοιων προβλημάτων από μικρή ηλικία, αυξάνει την ανησυχία για ραγδαίες επιπτώσεις στα συστήματα υγείας, τα οποία θα επιβαρυνθούν ιδιαίτερα.

Απαισιόδοξος για την εικόνα των παιδιών στην Ελλάδα, σε σχέση με το σωματικό τους βάρος, εμφανίστηκε ο κ. Κακλαμάνος. Επικαλούμενος στοιχεία της επιδημιολογικής μελέτης της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας, τόνισε ότι το 31,2% των αγοριών και το 26,5% των κοριτσιών, ηλικίας 6 - 12 ετών στην Ελλάδα έχουν βάρος πάνω από το φυσιολογικό.

Στις ηλικίες 13 - 19 ετών, τα ποσοστά είναι 29,4% για τα αγόρια και 16,1% για τα κορίτσια. Τα κορίτσια όμως εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά σπλαγχνικής παχυσαρκίας, η οποία ως γνωστό είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το μεταβολικό σύνδρομο (σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, υπέρταση, αυξημένη χοληστερίνη).

Ο κ. Κακλαμάνος συνέδεσε την παιδική παχυσαρκία με κοινωνικούς και πολιτισμικούς λόγους, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι τα ποσοστά συστηματικής ενασχόλησης των παιδιών στην Ελλάδα με τον αθλητισμό (3 - 6 φορές την εβδομάδα) είναι δραματικά χαμηλά.

Την ίδια ώρα, υψηλό (έως και 84%) εμφανίζεται το ποσοστό των παιδιών που γυμνάζονται ανεπαρκώς ή καθόλου.

Δεν είναι τυχαίο ότι σε ορισμένες μελέτες φαίνεται πως η συντριπτική πλειονότητα των υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών δεν ασκούνται καθόλου, ενώ συντριπτικά μεγάλο ποσοστό υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών παρακολουθούν τηλεόραση έως και τρεις ώρες καθημερινά.

Η φυσική δραστηριότητα εμφανίζεται αυξημένη στις πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης και μειώνεται περνώντας στο λύκειο. Επίσης, αυξημένη φυσική δραστηριότητα φαίνεται ότι έχουν τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια, τα οποία προτιμούν δραστηριότητες χωρίς έντονη κίνηση (βόλτα ή άκουσμα μουσικής).

Άκρως ενδιαφέρουσα ήταν η αναφορά του κ. Κακλαμάνου στο χρόνο που διαθέτουν τα παιδιά στην τηλεόραση και τον υπολογιστή. Ένας στους τρεις μαθητές του Δημοτικού – εξήγησε – παρακολουθούν τηλεόραση περισσότερες από δύο ώρες καθημερινά, ενώ περισσότερα από τα μισά παιδιά ασχολούνται με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια τουλάχιστον μία ώρα την ημέρα.

Τα αγόρια διαθέτουν περισσότερο χρόνο στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και στα ηλεκτρονικά παιχνίδια απ’ ό,τι τα κορίτσια. Οι μαθητές χρησιμοποιούν τον υπολογιστή περισσότερο για παιχνίδι και λιγότερο για άλλες δραστηριότητες.

Τα επόμενα στοιχεία προέρχονται από έρευνες που έχουν γίνει σχετικά με τον ελεύθερο χρόνο που διαθέτουν τα παιδιά για παιχνίδι:

Σύμφωνα με τον κ. Κακλαμάνο, το 40% των παιδιών Δημοτικού δεν παίζουν καθημερινά. Ένα στα τέσσερα παιδιά δηλώνουν ότι δεν παίζουν καθόλου και ένα στα πέντε ότι παίζουν έως μισή ώρα την ημέρα. Περισσότεροι από τους μισούς μαθητές Γυμνασίου αφιερώνουν μόνο δύο φορές την εβδομάδα, από μία ώρα, σε ελεύθερο παιχνίδι

Οι μελέτες δείχνουν ότι, τα μισά από τα υπέρβαρα και τα μισά από τα παχύσαρκα παιδιά δεν παίζουν καθημερινά, ενώ μόλις το 38% περίπου θέλουν να παίζουν και να συναναστρέφονται άλλα παιδιά.Καθοριστικό ρόλο στην ενασχόληση των παιδιών με την άσκηση, διαδραματίζει η οικογένεια.

Οι μελέτες δείχνουν ότι, το μεγαλύτερο ποσοστό γονέων που δεν προέτρεπαν τα παιδιά τους στην άσκηση (μέχρι το 83%) δεν είχαν καμία σχέση με τον αθλητισμό. Παιδιά που προέρχονται από γονείς πανεπιστημιακής μόρφωσης ασχολούνται λιγότερο με τον αθλητισμό, επιλέγοντας δραστηριότητες βελτίωσης της ακαδημαϊκής τους γνώσης.

Ενδεικτικό του πόσο μεταδίδεται μία τέτοια αντίληψη, είναι το εύρημα μελέτης σε 5.989 μαθητές, η οποία έδειξε ότι τα παιδιά που υιοθετούν υγιεινό τρόπο διατροφής και σωματική άσκηση είναι πιθανό να έχουν και αδέρφια ή φίλους που συμπεριφέρονται αναλόγως.

Εκτός από την οικογένεια, ωστόσο, καθοριστικό ρόλο στην ενασχόληση των παιδιών με τον αθλητισμό έχει και η ύπαρξη των κατάλληλων υποδομών. Μεγάλη έρευνα σε 391 δημοτικά σχολεία της χώρας, διαπίστωσε ότι αιτίες απόκλισης από το πρόγραμμα της Φυσικής Αγωγής ήταν η έλλειψη αθλητικών εγκαταστάσεων, η χαμηλή υλικοτεχνική υποδομή, οι λίγες ώρες διδασκαλίας και το χαμηλό κύρος του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής.

Το μεγαλύτερο ποσοστό των σχολείων δεν είχε επισκεφθεί ποτέ Σχολικός Σύμβουλος Φυσικής Αγωγής.