Alzheimer: Η επιδημία του 21ου αιώνα

Η νόσος Alzheimer αποτελεί μια επιδημία του 21ου αιώνα, σε όλες τις χώρες του κόσμου. Η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης έφερε στο προσκήνιο την άνοια, με πιο συχνή μορφή τη νόσο Alzheimer, σαν ένα μείζον ιατρικό, κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα.

Στην Ελλάδα, ζουν σήμερα 200.000 άτομα με άνοια, ενώ παγκοσμίως 47 εκατομμύρια, με προοπτική να αυξηθούν δραματικά στο μέλλον λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Νόσου Alzheimer (21 Σεπτεμβρίου) πραγματοποιήθηκε συνέντευξη Τύπου από την Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών και την Πανελλήνια Ομοσπονδία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών, με την ευγενική υποστήριξη της πρωτοπόρου ελληνικής φαρμακευτικής βιομηχανίας ELPEN. Ομιλητές στη συνέντευξη Τύπου ήταν οι κ.κ. Παρασκευή Σακκά, Νευρολόγος - Ψυχίατρος, πρόεδρος Εταιρείας Νόσου Alzheimer Αθηνών, πρόεδρος Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Άνοια, Μάγδα Τσολάκη, Νευρολόγος – Ψυχίατρος, καθηγήτρια ΑΠΘ, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Νόσου Alzheimer, Δημήτρης Τάκης, δημοσιογράφος, φροντιστής ατόμου με Νόσο Alzheimer.

Η κα Σακκά, αναφέρθηκε στην κοινωνική, οικονομική και υγειονομική διάσταση του προβλήματος της νόσου Alzheimer τονίζοντας ότι «Είναι μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις του 21ου αιώνα, αποτελώντας ένα δυσβάστακτο πρόβλημα υγείας με τον αριθμό των ασθενών να αναμένεται να αυξηθεί ακόμα περισσότερο έως το 2050, στους 365.000! Επιπρόσθετα, η άνοια πλήττει σοβαρά το οικογενειακό περιβάλλον, καθώς υπάρχουν στην Ελλάδα 400.000 φροντιστές οι οποίοι παρέχουν καθημερινά φροντίδα στους ανθρώπους με άνοια, επωμιζόμενοι ένα τεράστιο πρακτικό, οικονομικό και ψυχικό φορτίο».

Όπως ανέφερε η κα Σακκά, αντίστοιχα δραματική είναι η επιβάρυνση για τα ασφαλιστικά ταμεία και τον κρατικό προϋπολογισμό, σημειώνοντας ότι, «στην Ευρωπαϊκή Ένωση η νόσος Alzheimer απορροφά αυτή τη στιγμή το 25% του συνόλου των δαπανών για την Υγεία. Στην Ελλάδα το κόστος της άνοιας ανέρχεται σε 3 έως 6 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Οι τρομακτικοί αυτοί αριθμοί υπογραμμίζουν τη μεγάλη ανάγκη να αποτελέσει η άνοια προτεραιότητα στο σχεδιασμό της Υγείας και της Κοινωνικής Φροντίδας και αυτός είναι ο στόχος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών που ιδρύθηκε το 2007 αλλά και των 35 οργανώσεων Alzheimer που δραστηριοποιούνται για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού και την υποστήριξη των ατόμων με άνοια και των οικογένειών τους».

Στο πλαίσιο αυτό, η κα Σακκά ανέφερε ότι «από το Δεκέμβριο του 2014 έχουμε στη χώρα μας Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την άνοια και τη νόσο Alzheimer που περιέχει ολοκληρωμένες προτάσεις για Δράσεις και αφορούν όλους τους τομείς του μείζονος ζητήματος. Το Εθνικό Παρατηρητήριο για την άνοια εργάζεται για την υλοποίηση του Σχεδίου αλλά είναι απαραίτητη η κινητοποίηση όλων, ασθενών, οικογενειών, οργανώσεων Alzheimer για την άμεση υλοποίησή του».

Η κα Τσολάκη ανέφερε ότι η παγκόσμια ερευνητική κοινότητα αγωνίζεται πολύ σκληρά έτσι ώστε σύντομα να είναι διαθέσιμο ένα φάρμακο που θα τροποποιεί ικανοποιητικά την εξέλιξη σε κάθε στάδιο της νόσου, σημειώνοντας ότι «στη Γενετική θεραπευτική σκέφτονται να τροποποιήσουν την έκφραση των προδιαθεσικών γονιδίων έτσι ώστε οι φυσιολογικοί ηλικιωμένοι να παραμείνουν φυσιολογικοί, να αλλάξουν την έκφραση των γονιδίων που καθορίζουν τη μετατροπή από Ήπια Νοητική Διαταραχή σε Νόσο Alzheimer και να αναστείλουν τη δράση των αντίστοιχων γονιδίων που καθορίζουν τη γρήγορη εξέλιξη από την εμφάνιση της νόσου».

Η κα Τσολάκη τόνισε ότι «η αντιμετώπιση πρέπει να γίνεται όσο πιο πρώιμα μπορεί να γίνει, δηλαδή σε προκλινικά στάδια της νόσου και η αντιμετώπιση των εγκεφαλικών βλαβών να γίνεται πριν από την εμφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων», συμπληρώνοντας ότι «Πολλές μελέτες (390 φάσης ΙΙ - 1996-2015), με μονοκλωνικά αντισώματα δεν έχουν επιτύχει τον στόχο τους αλλά οι προσπάθειες συνεχίζονται με άλλα όπως το solanezumab, το aducanumab, το crenezumab και το gantenerumab». Η κα Τσολάκη καταλήγοντας τόνισε ότι στο μέλλον αναμένεται οι νέες θεραπείες να χορηγούνται συμπληρωματικά στις συμπτωματικές θεραπείες που χρησιμοποιούμε σήμερα, ενώ το σύνθημα των ερευνητών στη θεραπευτική της άνοιας είναι: Να συμμετέχουν ασθενείς στο σωστό στάδιο, για τη σωστή διάρκεια, με τις κατάλληλες μετρήσεις!

Η αναγνώριση και η ανακούφιση του φορτίου των φροντιστών αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της αποτελεσματικής αντιμετώπισης της νόσου. Στην Ελλάδα, οι ελλείψεις σε υπηρεσίες και δομές τόσο για τα άτομα με άνοια, όσο και για τις οικογένειές τους είναι εξαιρετικά σημαντικές. Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Τάκης, φροντιστής ατόμου με Νόσο Alzheimer, βιώνοντας το πρόβλημα τόνισε ότι «Πρέπει όλοι να αγωνιστούμε για τη δημιουργία δομών, υπηρεσιών και συνθηκών που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ατόμων με άνοια και των φροντιστών τους, την υποστήριξη της έρευνας σχετικά με τη νόσο, την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, την προάσπιση των ανθρωπίνων και κοινωνικών δικαιωμάτων των ατόμων με άνοια, καθώς και την καταπολέμηση του στίγματος και των διακρίσεων που βιώνουν».

Λίγα λόγια για τη νόσο Alzheimer

Οι αιτίες της νόσου Alzheimer δεν είναι συνολικά γνωστές. Μελέτες πληθυσμών στην Ευρώπη και στην Αμερική, τα τελευταία χρόνια, αποδεικνύουν ότι η επίπτωση της άνοιας μειώνεται ως αποτέλεσμα της αλλαγής του τρόπου ζωής και του ελέγχου των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου.

Η νόσος Alzheimer χαρακτηρίζεται από την εναπόθεση στον εγκέφαλο δύο παθολογικών πρωτεϊνών, του β-αμυλοειδούς και της τ πρωτεΐνης που προκαλούν εκφύλιση των νευρώνων του.

Τα συμπτώματά της είναι: διαταραχές μνήμης, διαταραχές λόγου, απώλεια προσανατολισμού στο χώρο και στο χρόνο και έκπτωση καθημερινής λειτουργικότητας. Επίσης, υπάρχουν αλλαγές στην προσωπικότητα, συχνά σωματικά ενοχλήματα και ψυχιατρικά συμπτώματα όπως απάθεια, κατάθλιψη, επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, αρνητισμός, παραλήρημα και ψευδαισθήσεις. Από την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι τα τελικά στάδια της νόσου μεσολαβούν κατά μέσο όρο 10 χρόνια.

Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου που έχουν διαπιστωθεί είναι η γενετική προδιάθεση και η αύξηση της ηλικίας, παράγοντες μη τροποποιήσιμοι. Η αυστηρά κληρονομική μορφή της νόσου είναι σπάνια, αφορά σε λιγότερο από 1% του συνόλου των πασχόντων και εμφανίζεται σε ηλικίες κάτω των 65 ετών. Η σποραδική μορφή της νόσου Alzheimer που εμφανίζεται μετά τα 65 έτη έχει μικρότερη κληρονομική επιβάρυνση.

Η νόσος Alzheimer είναι μη αναστρέψιμη και εξελίσσεται με αργούς ρυθμούς σε βάθος χρόνου. Τα υπάρχοντα φάρμακα (αναστολείς χολινεστερασών, μεμαντίνη) ανακουφίζουν τα συμπτώματα της νόσου χωρίς να αποτελούν ριζική θεραπεία. Οι μη φαρμακευτικές θεραπείες (νοητική ενδυνάμωση, εργοθεραπεία, θεραπείες τέχνης, κλπ) βοηθούν σημαντικά στην καλύτερη εξέλιξη όλων των μορφών άνοιας.