Πώς επηρεάζει το κάπνισμα την εμφάνιση του προσώπου και του δέρματος

Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος στις 31 Μαΐου και στο προσκήνιο επανέρχονται οι βλάβες που προκαλεί το κάπνισμα σε ολόκληρο τον οργανισμό. Ειδικά στο δέρμα, όμως, οι συνέπειές του αναπτύσσονται πολύ γρήγορα και είναι εμφανείς από τα πρώτα χρόνια του καπνίσματος.

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι το κάπνισμα γερνάει κατά τουλάχιστον μια δεκαετία το δέρμα, με τον γενικό κανόνα να είναι πως όσο περισσότερα τσιγάρα καπνίζει και επί όσο περισσότερα χρόνια, τόσο πιο ξηρό, τραχύ και πρόωρα γερασμένο θα είναι. Αν, όμως,  κάποιος είναι μανιώδης καπνιστής από τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης ή και την εφηβεία, είναι πιθανό στα 40 του να έχει δέρμα παρόμοιο με αυτό ενός 70χρονου ο οποίος δεν κάπνισε ποτέ!

«Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία, αφού σχετίζεται με δεκάδες προβλήματα, από την υπογονιμότητα και την καρδιοπάθεια μέχρι τον καρκίνο», λέει ο Δρ. Μάρκος Μιχελάκης, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος (Αισθητική Δερματολογία-Δερματοχειρουργική). «Ωστόσο, αυτό που δεν συνειδητοποιεί ο περισσότερος κόσμος είναι ότι προκαλεί μη αναστρέψιμες βλάβες και στο δέρμα, με το πρόσωπο να είναι το πρώτο τμήμα του όπου εμφανίζονται αυτές οι βλάβες. Το κάπνισμα αποτελεί τον δεύτερο κυριότερο παράγοντα πρόωρης γήρανσης του δέρματος, μετά την υπερβολική έκθεση στον ήλιο».

Μελέτες έχουν δείξει ότι η νικοτίνη συστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία, μειώνοντας τη ροή αίματος στο δέρμα και την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών σε αυτό. Επιπρόσθετα, διεγείρει την παραγωγή ελεύθερων ριζών και εκλύει τοξικές ουσίες που του προκαλούν πρόσθετες βλάβες. Έχει επίσης βρεθεί ότι εξασθενεί το ανοσοποιητικό και αυξάνει την παραγωγή ενός ενζύμου που λέγεται μεταλλοπρωτεϊνάση-1 (MMP-1). Το ένζυμο αυτό μειώνει το κολλαγόνο και η υπερπαραγωγή του έχει ως συνέπεια να χάνει το δέρμα τη συνοχή και την ελαστικότητά του. Τέλος, το κάπνισμα μειώνει σημαντικά και την ενυδάτωση του δέρματος, με συνέπεια να ανοίγει το δρόμο στην ξηροδερμία και την τραχύτητα.

Ο κ. Μιχελάκης εξηγεί ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες δερματικές βλάβες που προκαλεί το κάπνισμα και πού οφείλονται.

• Ρυτίδες. Το κάπνισμα επιταχύνει τη διαδικασία της γήρανσης, συμβάλλοντας στην εμφάνιση ρυτίδων. Οι ρυτίδες αρχίζουν να γίνονται εμφανείς μετά την πρώτη δεκαετία καπνίσματος και είναι απόρροια της υπερπαραγωγής του ενζύμου MMP-1, που μπορεί να μειώσει στους καπνιστές την παραγωγή κολλαγόνου έως και 40%. Ωστόσο στην εμφάνισή τους παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες.

Το 2013 μελέτη σε διδύμους είχε δείξει πως όσοι κάπνιζαν είχαν, μεταξύ άλλων, πιο βαθιές ρινοχειλικές πτυχές και πιο έντονες ρυτίδες στο άνω και στο κάτω χείλος. Οι ρυτίδες αυτές είναι πολύ χαρακτηριστικές στους καπνιστές και έχουν άμεση συσχέτιση με το ότι χρησιμοποιούν συγκεκριμένους μυς του στόματος σε κάθε ρουφηξιά του τσιγάρου τους.

Οι καπνιστές έχουν επίσης βαθιές ρυτίδες στις εξωτερικές πλευρές των ματιών τους (πόδι της χήνας) που σχετίζονται με τη θερμότητα από την καύση των τσιγάρων και την τάση να μισοκλείνουν συνεχώς τα μάτια για να μην εισέρχεται ο καπνός στο εσωτερικό τους.

Το κάπνισμα προκαλεί επίσης ρυτίδες παντού στο σώμα, ακόμα και στο εσωτερικό τμήμα των μπράτσων και των μηρών.

• Χαλάρωση του δέρματος. Ο καπνός των τσιγάρων περιέχει περισσότερα από 4.000 χημικά, πολλά από τα οποία καταστρέφουν τις ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης, οδηγώντας σε χαλάρωση και «σακούλιασμα» του δέρματος.

Η μελέτη των διδύμων είχε δείξει πως όσοι κάπνιζαν είχαν πολύ περισσότερη χαλάρωση του δέρματος στο άνω βλέφαρο και πιο έντονες «σακούλες» στο κάτω βλέφαρο. Άλλες μελέτες έχουν δείξει επίσης αυξημένη χαλάρωση στο δέρμα του λαιμού και της γνάθου, καθώς και στο δέρμα των μαστών και των εσωτερικών των μπράτσων.

• Φτωχός τόνος επιδερμίδας. Η χρόνια έλλειψη οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών που προκαλεί το κάπνισμα, επιφέρει αλλαγές στη χροιά της επιδερμίδας. Σε κάποιους καπνιστές το πρόσωπο μοιάζει χλωμό, σε άλλους έχει ανομοιόμορφη χροιά. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να αρχίσουν από νεαρή ηλικία, καθώς δεν παρατηρούνται στους νεαρούς ενήλικες που δεν καπνίζουν.

Η μειωμένη ροή αίματος και η έκθεση στην πίσσα και τη νικοτίνη μπορεί επίσης να σκουρύνουν τα χείλη. Αυτό οφείλεται στις επιδράσεις τους στη μελανίνη, τη φυσική χρωστική ουσία της επιδερμίδας. Τα χείλη των καπνιστών έχουν χαρακτηριστική εμφάνιση, αφού συχνά μοιάζουν κηλιδωμένα, κατά τόπους πορφυρά, σκούρα καφέ ή ακόμα και μαύρα. Είναι επίσης ξηρά και τραχιά.

Το κάπνισμα επιταχύνει επίσης την εμφάνιση των «κηλίδων της ηλικίας». Οι κηλίδες αυτές αναπτύσσονται εξαιτίας της υπερπαραγωγής μελανίνης, που συμβαίνει καθώς προσπαθεί το δέρμα να προστατευθεί από τα χημικά του τσιγάρου (και από τον ήλιο).

Τέλος, το κάπνισμα μπορεί να αλλάξει και τη χροιά του δέρματος στις άκρες των δακτύλων. Το κιτρίνισμα των δακτύλων με τα οποία κρατά κανείς τα τσιγάρα επίσης είναι χαρακτηριστικό και οφείλεται στη νικοτίνη. 

• Τριχόπτωση. Μελέτες έχουν δείξει ότι το κάπνισμα επιταχύνει σε άνδρες και γυναίκες την λέπτυνση των μαλλιών λόγω ηλικίας. Μπορεί επίσης να αυξάνει και τις πιθανότητες τριχόπτωσης. Επιστήμονες στην Ταϊβάν έχουν αναγνωρίσει το κάπνισμα ως ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη ανδρικού τύπου αλωπεκίας στους άνδρες.
• Διάφορες δερματικές παθήσεις. Οι καπνιστές έχουν έως και 52% περισσότερες πιθανότητες από τους μη-καπνιστές να αναπτύξουν ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα δέρματος. Είναι η δεύτερη συχνότερη μορφή καρκίνου του δέρματος και συχνά αναπτύσσεται στα χείλη των καπνιστών. Μελέτες έχουν δείξει ότι ο αυξημένος κίνδυνος σχετίζεται με την εξασθένηση του ανοσοποιητικού λόγω των τοξινών του τσιγάρου. Επιπλέον, η υπεριώδης ακτινοβολία (UV) του ηλίου, που αποτελεί τον κύριο παράγοντα κινδύνου για ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, είναι πιο βλαπτική για το δέρμα σε συνδυασμό με το κάπνισμα.

Πρόσφατες μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι οι καπνιστές έχουν αυξημένες πιθανότητες να εκδηλώσουν ψωρίαση, η οποία είναι αυτοάνοσο νόσημα. Έχει βρεθεί ότι το κάπνισμα διπλασιάζει τις πιθανότητες αυτές, με τον κίνδυνο να αυξάνεται αναλογικά με τον αριθμό των τσιγάρων και τα χρόνια του καπνίσματος.

Οι καπνιστές διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν διαπυητική ιδρωταδενίτιδα, ειδικά αν είναι ταυτοχρόνως παχύσαρκοι. Αυτή είναι μια σχετικά συχνή διαταραχή, που εκδηλώνεται στα τμήματα τριβής του δέρματος (π.χ. μασχάλες, βουβωνική χώρα, κάτω από τους μαστούς στις γυναίκες).

Τέλος, το κάπνισμα εμποδίζει την επούλωση των πληγών και αυξάνει τον κίνδυνο δερματικών μολύνσεων, αποτυχίας των μεταμοσχεύσεων δέρματος και σχηματισμού θρόμβων στο δέρμα.

«Η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να βελτιώσει αισθητά την εμφάνιση, αφού σταδιακά αυξάνεται η ροή του αίματος στο δέρμα και, επομένως, η οξυγόνωση και η τροφοδοσία του με θρεπτικά συστατικά», λέει ο κ. Μιχελάκης. «Όσοι κόβουν το κάπνισμα, θα δουν σταδιακά τις κηλίδες της πίσσας να εξαφανίζονται, οι ρυτίδες τους μπορεί να αμβλυνθούν και ο κίνδυνος εκδηλώσεως διαφόρων δερματοπαθειών θα μειωθεί. Στην πραγματικότητα, η πλήρης αποφυγή του καπνίσματος (μαζί με την συνεχή, όλο τον χρόνο, προστασία από τον ήλιο) είναι το καλύτερο "ελιξίριο νεότητας" που υπάρχει».