Εγκυμοσύνη: Πώς αντιδρά ο οργανισμός της γυναίκας στη ζέστη

Η ζέστη του καλοκαιριού επηρεάζει πολλούς ανθρώπους περισσότερο από άλλους και οι έγκυοι είναι μια πληθυσμιακή ομάδα που έχει μεγάλη δυσανεξία σε αυτήν. Τι σημαίνει όμως αυτό για την ίδια την έγκυο και το αγέννητο μωρό της;

«Δεν είναι σπάνιο να βλέπουμε εγκύους στο νοσοκομείο τις μέρες που έχει πολλή ζέστη», λέει ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life. «Όταν μια γυναίκα είναι έγκυος, ο οργανισμός της παράγει περισσότερη θερμότητα από ό,τι συνήθως. Την περιττή θερμότητα αποβάλλουν οι φυσικοί θερμορρυθμιστικοί μηχανισμοί του οργανισμού της, για να διατηρήσουν υγιή την ίδια και το μωρό της. Όταν ο ήδη επιβαρυμένος οργανισμός της εγκύου έρθει αντιμέτωπος και με την αφόρητη ζέστη του καλοκαιριού, υπάρχει κίνδυνος να μην κατορθώσει να ρυθμίσει αποτελεσματικά την εσωτερική θερμοκρασία της εγκύου. Αν συμβεί αυτό, η έγκυος μπορεί να υπερθερμανθεί, ιδιαίτερα αν βρίσκεται σε προχωρημένη κύηση».

Τα συμπτώματα της υπερθέρμανσης συμπεριλαμβάνουν θερμό δέρμα, πονοκεφάλους, ιλίγγους, μυϊκές κράμπες και ναυτία. Εάν εξαιτίας της υπερθέρμανσης η έγκυος παρουσιάσει υψηλό πυρετό (αύξηση της σωματικής θερμοκρασίας της στους 39 βαθμούς Κελσίου), τότε ανοίγει ο δρόμος για την θερμική εξάντληση ή ακόμα και τη θερμοπληξία. Αυτές οι «αρρώστιες της ζέστης» όπως είναι γνωστές, εκδηλώνονται στις εγκύους νωρίτερα από ό,τι στις γυναίκες που δεν βρίσκονται σε κατάσταση εγκυμοσύνης.

Η υπερθέρμανση μπορεί επίσης να οδηγήσει στην αφυδάτωση. Η αφυδάτωση είναι μία από τις αιτίες των συστολών Braxton Hicks, που είναι επίσης γνωστές ως προπαρασκευαστικές ωδίνες και μπορεί να ανησυχήσουν την έγκυο. Μπορεί επίσης να προκαλέσει ιλίγγους και τάσεις λιποθυμίας. «Αν μία έγκυος ζαλίζεται και χάνει τις αισθήσεις της, υπάρχει κίνδυνος πτώσης που μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρά προβλήματα, όπως ο πρόωρος τοκετός ή η αποκόλληση του πλακούντα που είναι επείγον περιστατικό και απαιτεί άμεση γέννηση του μωρού, ειδάλλως κινδυνεύει και αυτό και η μητέρα», εξηγεί ο Δρ. Βασιλόπουλος.

Η αφυδάτωση αυξάνει ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο θερμικής εξάντλησης ή θερμοπληξίας, επειδή εξαιτίας της χάνει ο οργανισμός της εγκύου έναν βασικό μηχανισμό θερμορρύθμισης: την εφίδρωση. 

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η υπερθέρμανση της εγκύου μπορεί να αυξάνει τις πιθανότητες απόκτησης μωρού με προβλήματα υγείας. Μελέτες έχουν δείξει πως η αύξηση της σωματικής θερμοκρασίας κατά το πρώτο τρίμηνο της κυήσεως εξαιτίας πυρετού ή χρήσης σάουνας, σχετίζεται με δομικές αλλαγές στην καρδιά του εμβρύου και με ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα που οδηγούν σε παθήσεις όπως η δισχιδής ράχη.

Μάλιστα, έρευνα που δημοσιεύθηκε νωρίτερα εφέτος στο ιατρικό περιοδικό Journal of the American Heart Association έδειξε ότι οι υψηλές θερμοκρασίες που προκαλεί η παγκόσμια κλιματική αλλαγή μπορεί τα προσεχή χρόνια να οδηγήσουν σε αυξημένες γεννήσεις βρεφών με καρδιολογικά προβλήματα.

«Δεν γνωρίζουμε ακόμα με ποιους ακριβώς μηχανισμούς μπορεί η υπερθέρμανση της εγκύου να επηρεάσει την εμβρυϊκή ανάπτυξη. Ωστόσο, πειράματα στο εργαστήριο έχουν δείξει ότι η υπερθέρμανση μπορεί να ενεργοποιεί τον κυτταρικό θάνατο ή να επεμβαίνει σε ορισμένες πρωτεΐνες οι οποίες παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εμβρυϊκή ανάπτυξη κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης», λέει ο Δρ. Βασιλόπουλος. «Το να έχει μία έγκυος χαμηλό πυρετό, δηλαδή γύρω στους 38 βαθμούς ή και λίγο παραπάνω δεν είναι κατ' ανάγκη επικίνδυνο για την ίδια ή για το μωρό. Πρέπει όμως να ενημερώνεται αμέσως ο μαιευτήρας της, γιατί η κατάστασή της μπορεί να επιδεινωθεί πολύ πιο γρήγορα από ό,τι είχε συνηθίσει πριν την εγκυμοσύνη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αντιμετωπίζουμε τους πυρετούς της εγκυμοσύνης λίγο πιο επιθετικά από ό,τι συνήθως».

Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι οι έγκυοι πρέπει να κλείνονται στο σπίτι τους το καλοκαίρι. Μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα, αρκεί να λαμβάνουν ορισμένες προφυλάξεις. «Αν θέλουν να περπατήσουν για αρκετή ώρα σε υπαίθριους χώρους και να κάνουν δουλειές, πρέπει να πίνουν πολλά υγρά, να ντύνονται με φαρδιά, δροσερά ρούχα και να επιλέγουν τις πιο δροσερές ώρες της ημέρας για την κίνησή τους», λέει ο Δρ. Βασιλόπουλος.

Η καλή ενυδάτωση είναι το πρώτο και πιο σημαντικό μέτρο, τονίζει. Πρακτικά σημαίνει πως η έγκυος θα πίνει καθημερινά το καλοκαίρι 1-3 ποτήρια υγρών περισσότερα από όσα έπινε πριν μείνει έγκυος. Το καλύτερο ρόφημα για αυτήν είναι το καθαρό νερό. Μπορεί όμως να πίνει (με μέτρο) φρέσκους χυμούς (π.χ. πορτοκάλι), γάλα ή δροσερό τσάι (κατά προτίμηση χωρίς ζάχαρη). Αντίθετα, πρέπει να είναι προσεκτική με τον καφέ, καθώς δεν συνιστώνται παραπάνω από 1-2 καφέδες ημερησίως. Αν αναπτυχθεί το αίσθημα της δίψας, σημαίνει πως η έγκυος έχει ήπια αφυδάτωση και πρέπει να αναπληρώσει τα υγρά που λείπουν.

Η διατροφή της πρέπει επίσης να περιλαμβάνει πολλά τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε νερό, όπως είναι τα φρούτα και τα λαχανικά. Αντιθέτως, δεν πρέπει να περιλαμβάνει πολλά λιπαρά και καυτερά υλικά, διότι αυξάνουν τη θερμογένεση. Η κατανάλωση άλατος, εξάλλου, πρέπει να γίνεται με βάση τις συστάσεις του μαιευτήρα.

Αν η έγκυος αισθανθεί ότι υπερθερμαίνεται, πρέπει να λάβει αμέσως μέτρα: να μετακινηθεί σε ένα δροσερό, κλιματιζόμενο χώρο, να πιει με μικρές γουλιές δροσερό νερό, να χαλαρώσει τα ρούχα της, να βάλει ψυχρά επιθέματα (πανιά βρεγμένα με κρύο νερό) στο δέρμα της και να βρέχεται με δροσερό νερό. Απαραίτητο είναι ακόμα να επικοινωνήσει αμέσως με τον μαιευτήρα της. Εάν παρουσιάσει έμετο, επιδείνωση των συμπτωμάτων της ή αν τα συμπτώματα αυτά επιμείνουν επί περισσότερο από μισή-μία ώρα, πρέπει να μεταφερθεί αμέσως στο νοσοκομείο. 

«Είναι σημαντικό να ακούει η έγκυος το σώμα της», υπογραμμίζει ο Δρ. Βασιλόπουλος. «Όταν ζητά αμέσως ιατρική βοήθεια, συνήθως δεν χρειάζεται τίποτα περισσότερο από κατάλληλη ενυδάτωση, δρόσισμα και μερικές συμβουλές για το τι να προσέξει στη συνέχεια. Αν, όμως, αφήσει την υπερθέρμανση να εξελιχθεί, μπορεί να υπάρξει σοβαρό πρόβλημα».