Ενδοκρινικοί διαταράκτες: ένας κίνδυνος για τη δημόσια υγεία

Πρόκειται για ένα ευρύ φάσμα χημικών ουσιών (φυσικών ή συνθετικών), οι οποίες παρεμβαίνουν στην ομαλή λειτουργία του ορμονικού συστήματος τόσο του ανθρώπου, όσο και των ζώων.

Πολλές από αυτές τις ουσίες έχουν ιδιαιτέρως διαδεδομένη χρήση, οι πηγές έκθεσης σε αυτές είναι πολλαπλές και ποικίλλουν στα διάφορα σημεία του πλανήτη.

Η έκθεση στους ενδοκρινικούς διαταράκτες μπορεί να συμβεί από την τροφή, το νερό, τον αέρα, το έδαφος. Μπορεί να μη μεταβολίζονται ή οι μεταβολίτες τους να είναι επίσης τοξικές ουσίες. Συνήθως έχουν μεγάλο χρόνο ημίσειας ζωής, δηλαδή μένουν στον οργανισμό για μεγάλο χρονικό διάστημα, σε ορισμένες περιπτώσεις πολλά χρόνια. Ιδιαίτερα εκτεθειμένα είναι ορισμένα άτομα σε χώρους εργασίας (εργάτες στη χημική βιομηχανία ή αγρότες που έρχονται σε επαφή με φυτοφάρμακα). Οι βλαβερές συνέπειες των ουσιών αυτών στο περιβάλλον, στην άγρια ζωή, αλλά και στον άνθρωπο έχουν αποδειχτεί σε πληθώρα επιστημονικών δημοσιεύσεων.

Ήδη από το 1999, η Επιτροπή επεξεργάστηκε μία στρατηγική για την επείγουσα αντιμετώπιση του προβλήματος των ενδοκρινικών διαταρακτών που βλάπτουν την υγεία και το περιβάλλον. Η στρατηγική αυτή πρότεινε ορισμένα βραχυπρόθεσμα μέτρα, όπως για παράδειγμα την θέσπιση προγραμμάτων επιτήρησης που να αποβλέπουν στην εκτίμηση της έκθεσης στις ουσίες αυτές προκειμένου να μελετηθεί η επίπτωση όσον αφορά τη δόση, τη διάρκεια της έκθεσης κ.λπ., ή τον προσδιορισμό συγκεκριμένων περιπτώσεων και την πλήρη ενημέρωση του κοινού. Παρά του ότι έγινε αυτή η αρχή τότε, τα αποτελέσματα και η πρόοδος γύρω από το θέμα δεν ήταν ικανοποιητική.

Η Επιτροπή επανήλθε στο θέμα με ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 14ης Μαρτίου 2013 σχετικά με την προστασία της δημόσιας υγείας από τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Σε αυτό αναγνωρίζονται οι αδυναμίες που παρουσιάζουν τα κράτη μέλη τόσο στην παρακολούθηση της διασποράς των ουσιών αυτών, στην ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων για την προστασία της δημόσιας υγείας από αυτές, καθώς και στην ενημέρωση των πολιτών για τη δράση τους και τους τρόπου αποφυγής της έκθεσής τους σε αυτές. Όμως και εκεί καμία ιδιαίτερη αναφορά δεν υπήρξε σε περιοχές με έντονη αγροτική ή βιομηχανική δραστηριότητα όπου τόσο η ποικιλία των ουσιών που έχουν τον ρόλο ενδοκρινών διαταρακτών, όσο και η συγκέντρωσή τους στο νερό παρουσιάζονται αυξημένες.

Ο Νίκος Χρυσόγελος δήλωσε σχετικά:
«Το ζήτημα των ενδοκρινικών διαταρακτών είναι ιδιαίτερα σοβαρό και πολύ φοβάμαι ότι ακόμα και σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν προχωράμε με τους ρυθμούς που θα έπρεπε για ένα ζήτημα τέτοιας σημασίας για τη δημόσια υγεία. Απαιτείται εντατικοποίηση της επιστημονικής έρευνας και της παρακολούθησης της διασποράς των ουσιών αυτών, καθώς και συστηματική ενημέρωση των πολιτών για τη δράση των ενδοκρινικών διαταρακτών και τους τρόπους αποφυγής της έκθεσής τους σε αυτούς. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην αντιμετώπιση του προβλήματος σε αγροτικές και βιομηχανικές περιοχές δεδομένου ότι οι μελέτες δείχνουν πως εκεί το πρόβλημα είναι οξυμένο. Η Επιτροπή και το Ευρωκοινοβούλιο πρέπει να εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο κατάρτισης ενός Οδικού Χάρτη με ειδικές δράσεις και στόχους για τη μείωση της έκθεσης σε ενδοκρινικούς διαταράκτες.»