Ανοσοθεραπεία

Τι είναι η ανοσοθεραπεία;

Η ανοσοθεραπεία (απευαισθητοποίηση) είναι μια μορφή θεραπείας των αλλεργικών παθήσεων που στοχεύει στην ίαση σε αντίθεση με τη συμπτωματική (φαρμακευτική) θεραπεία που στοχεύει στην αντιμετώπιση των κλινικών συμπτωμάτων. Η θεραπεία αυτή γίνεται με εκχυλίσματα αλλεργιογόνων (δηλαδή των ουσιών που προκαλούν τις αλλεργίες).

Τα εκχυλίσματα προέρχονται από διάφορες βιολογικές πηγές που περιέχουν αλλεργιογόνα τα οποία μπορούν να προκαλέσουν ανοσιακή ανταπόκριση. Η ανοσοθεραπεία είναι μια προσπάθεια να μειωθεί η επίδραση που ασκεί το αντίσωμα (ανοσοσφαιρίνη Ε) που προκαλεί την αλλεργία μέσω σταδιακώς αυξανομένων δόσεων των ουσιών εκείνων στις οποίες έχει ευαισθητοποιηθεί ο ασθενής.

Σε ποιούς γίνεται;

Η ανοσοθεραπεία αποτελεί πλέον θεραπεία επιλογής για τους αλλεργικούς ασθενείς που πάσχουν από αλλεργική ρινίτιδα, αλλεργικό βρογχικό άσθμα και υπερευαισθησία στα δηλητήρια των Υμενοπτέρων (σφηκών και μελισσών). Αρχικά σε συνδυασμό με τη συνήθη «συμπτωματική» (φαρμακευτική) αγωγή και στη συνέχεια (συνήθως) ως μονοθεραπεία που οδηγεί στην πλήρη απαλλαγή από τα αλλεργικά συμπτώματα.

 Η ανοσοθεραπεία εφαρμόζεται όταν η φαρμακοθεραπεία δεν είναι αποτελεσματική ή όταν οι παρενέργειές της είναι καθημερινές ή συχνές. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης η αδυναμία συμμορφώσεως με την ανάγκη καθημερινής λήψεως των φαρμάκων σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος των σκευασμάτων όταν αυτά λαμβάνονται σε καθημερινή βάση.

Η ανοσοθεραπεία γίνεται με εκχυλίσματα αεροαλλεργιογόνων (γύρεων, ακάρεων οικιακής σκόνης, μυκήτων, κατοικίδιων ζώων [γάτας και σκύλου]) και δηλητήρια σφηκών και μελισσών (μόνον ενέσιμη ανοσοθεραπεία). Προς το παρόν δεν υφίσταται ανοσοθεραπεία για τροφικές ή φαρμακευτικές αλλεργίες.

Πόσο διαρκεί;

Ουσιαστικά ο αλλεργικός ασθενής είναι εκείνος που καθορίζει τη διάρκεια της ανοσοθεραπείας αναλόγως με την ανταπόκριση του. Κατά κανόνα, η διάρκεια της θεραπείας κυμαίνεται από 3 έως 5 έτη με τα πρώτα αποτελέσματα να είναι ορατά μετά τη συμπλήρωση του πρώτου έτους θεραπείας.

Πως γίνεται;

Η ανοσοθεραπεία διακρίνεται σε ενέσιμη και υπογλώσσια. Αμφότερες είναι εξίσου αποτελεσματικές σε παιδιά και ενήλικες με την υπογλώσσια να «βολεύει» περισσότερο τους ασθενείς των μεγάλων αστικών κέντρων και τους ασθενείς πόλεων που δεν έχουν Αλλεργιολόγους.

• Ενέσιμη ανοσοθεραπεία
  Η θεραπεία γίνεται με υποδόριες ενέσεις συνήθως στην εξωτερική επιφάνεια του βραχίονα. Ακολουθεί περίοδος παρακολούθησης του ασθενούς που κυμαίνεται από 40 – 60 λεπτά ή και περισσότερο ανάλογα εάν γίνονται μία ή δύο ενέσεις (με μεσοδιάστημα 30 λεπτών).
  Και αυτό γιατί στο χρονικό διάστημα ενδέχεται να εκδηλωθούν ήπιες (συνήθως) αλλεργικές αντιδράσεις – χωρίς ποτέ να αποκλείεται και το ενδεχόμενο (συστηματικής) αναφυλαξίας. Και είναι αυτός ο λόγος για τον οποίο η ενέσιμη ανοσοθεραπεία, παρότι απλή από πλευράς τεχνικής, θα πρέπει να γίνεται αποκλειστικά από Αλλεργιολόγο ο οποίος έχει εκπαιδευθεί να αντιδρά άμεσα και αποτελεσματικά σε περίπτωση αλλεργικής αντιδράσεως κατά τη διάρκεια της ανοσοθεραπείας.
  Η ενέσιμη ανοσοθεραπεία διακρίνεται σε δύο φάσεις. Κατά την αρχική φάση (διαρκείας περίπου 4 μηνών) χορηγούνται προοδευτικά αυξανόμενες συγκεντρώσεις των αλλεργιογόνων. Κατά τη φάση συντηρήσεως η οποία διαρκεί 3-5 έτη και τα εμβόλια γίνονται σε μηνιαία μεσοδιαστήματα, η δόση και η συγκέντρωση του αλλεργιογόνου είναι σταθερή ενώ παράλληλα ο ασθενής αρχίζει και μειώνει, αναλόγως της ανταποκρίσεώς του, τα λαμβανόμενα φάρμακα.
  Η ανοσοθεραπεία αναβάλλεται σε περιπτώσεις εμπύρετου νοσήματος, εγχειρήσεων, ακροαστικών ευρημάτων εκ των πνευμόνων ή άλλης παθολογικής καταστάσεως. Σε περίπτωση εγκυμοσύνης η ανοσοθεραπεία μπορεί να συνεχιστεί σε μικρές δόσεις με τη σύμφωνη γνώμη της ασθενούς και του γυναικολόγου της. 
• Υπογλώσσια ανοσοθεραπεία
  Η θεραπεία αυτή γίνεται από τον ίδιο τον ασθενή στο σπίτι του βάσει προγράμματος που χορηγεί ο θεράπων Αλλεργιολόγος. Συνήθως οι σταγόνες λαμβάνονται το πρωί και σε καθημερινή βάση. Εάν η θεραπεία είναι διπλή, τότε οι σταγόνες λαμβάνονται με μεσοδιάστημα 15-30 λεπτών. Παρά το γεγονός ότι η ασφάλεια της υπογλώσσιας ανοσοθεραπείας είναι τεράστια, σπάνια παρατηρούνται τοπικές αντιδράσεις στο στόμα (κυρίως) ή ήπιες γαστρενερικές διαταραχές. που αντιμετωπίζονται φαρμακευτικά βάσει των οδηγιών που χορηγεί ο Αλλεργιολόγος κατά την έναρξη της θεραπείας. Η ανοσοθεραπεία αναβάλλεται σε περιπτώσεις εμπύρετου νοσήματος, εγχειρήσεων, στοματικών προβλημάτων, ακροαστικών ευρημάτων εκ των πνευμόνων ή άλλης παθολογικής καταστάσεως. Σε περίπτωση εγκυμοσύνης η ανοσοθεραπεία μπορεί να συνεχιστεί σε μικρές δόσεις με τη σύμφωνη γνώμη της ασθενούς και του γυναικολόγου της.

Αποτελέσματα

Για την καλύτερη έκβαση της ανοσοθεραπείας απαιτείται άψογη συνεργασία ιατρού και ασθενούς και σχολαστική τήρηση του προγράμματος θεραπείας χωρίς διακοπές και μεγάλες καθυστερήσεις. Τα καλύτερα αποτελέσματα έχει η ανοσοθεραπεία σε γύρεις και ακάρεα ενώ στην περίπτωση της αλλεργίας στο δηλητήριο των Υμενοπτέρων (σφηκών/ μελισσών) η ενέσιμη ανοσοθεραπεία αποτελεί την απόλυτο θεραπεία επιλογής.

Νέες μορφές ανοσοθεραπείας

Με την έννοια της ανοσοπαρέμβασης, κυκλοφορεί από ετών το πρώτο γενετικά τροποποιημένο εμβόλίο (ομαλιζουμάμπη - Χolair™) που στοχεύει στη μείωση των επιπέδων της ολικής ανοσοσφαιρίνης Ε (IgE) ώστε ουσιαστικά να αποτρέπεται ο μηχανισμός που οδηγεί τελικά στην αλλεργική αντίδραση. Η εν λόγω θεραπεία μπορεί να συνδυαστεί με την υπάρχουσα κλασική (ενέσιμη) ή υπογλώσσια ανοσοθεραπεία και προορίζεται για την αντιμετώπιση των σοβαρών/βαρέων αναπνευστικών αλλεργιών (αλλεργικό βρογχικό άσθμα) ενώ αναμένεται στο μέλλον να έχει ζωτική παρέμβαση και σε άλλες αλλεργίες (τροφικές, φαρμακευτικές). Η απόφαση για χορήγηση της θεραπείας αυτής βασίζεται σε μαθηματικό τύπο που λαμβάνει υπόψη τα επίπεδα της ανοσοσφαιρίνης Ε και το βάρος του ασθενούς. Χορηγείται άπαξ μηνιαίως ή έως και δύο φορές τον μήνα είτε σε συνεχή βάση είτε κατά περιόδους (πχ. 6 μηνών) με μεσοδιαστήματα χωρίς θεραπεία και ανάλογα με την ευαισθητοποίηση του ασθενούς σε αεροαλλεργιογόνα.

Η ανοσοθεραπεία με μονοκλωνικό αντίσωμα, συνιστάται να αρχίζει σε νοσοκομειακό περιβάλλον προκειμένου να σταθμιστεί η αντιδραστικότητα του ασθενούς καθώς μπορεί να εκδηλωθούν αντιδράσεις ποικίλης βαρύτητας. Η προετοιμασία του εμβολίου απαιτεί κάποια χρονοβόρο διαδικασία καθώς το εμβόλιο ετοιμάζεται λίγο πριν τη χορήγηση του. Ο χρόνος παρακολούθησης μετά την ένεση είναι 60 λεπτά.

 Το μέλλον της ανοσοθεραπείας στις αλλεργικές παθήσεις

Ο τομέας της ανοσοθεραπείας συγκεντρώνει ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον παγκοσμίως. Σε διάφορες φάσεις κλινικής μελέτης βρίσκονται ήδη οι παρακάτω θεραπείας:

• Εμβόλια κατά κυτοκινών
• Μονοκλωνικά αντισώματα κατά κυτοκινών (IL-2, IL-4, IL-9, IL-12, IL-5, IL-17, IL-18, IL-25 and TNF-α).
• Συνδυασμός αλλεργιογόνου και CpG (Cytosine phosphorothioate guanosine)
• Εμβόλια DNA
• Ανοσοθεραπεία με πεπτίδια και λιποσώματα