ΧΑΠ: Μπορούμε να την προλάβουμε αν τη διαγνώσουμε έγκαιρα

H Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, ή όπως την λέμε χάριν συντομίας ΧΑΠ, είναι ίσως η πιο ύπουλη αρρώστια του ανθρώπου σήμερα. Για πολλά χρόνια, περισσότερα από 10-15, αναπτύσσεται σιωπηρά χωρίς να δίνει ανησυχητικά συμπτώματα που να προειδοποιούν το θύμα της.

Γι αυτό έχει και την επωνυμία της σιωπηλής ασθένειας. Τι κάνει αυτή η αρρώστια; Αποφράζει τους βρόγχους (τους αεραγωγούς που αναπνέουμε) και αποσαρθρώνει κυριολεκτικά τους ιστούς των πνευμόνων όπως ένα σκουλήκι κατατρώγει ένα φρούτο.

Οι βλάβες αυτές από ένα σημείο και μετά είναι μη αναστρέψιμες. Δυστυχώς, τότε το 50-60% των πνευμόνων έχει καταστραφεί και ο ασθενής αρχίζει να έχει σοβαρά συμπτώματα και 2-3 κρίσεις επιδείνωσης της αρρώστιας τον χρόνο, κρίσεις που συχνά τον οδηγούν να εισαχθεί και να νοσηλευτεί στο νοσοκομείο.

Αν ο ασθενής συνεχίσει να αγνοεί τα ενοχλητικά συμπτώματά του (βήχα, απόχρεμψη και του εύκολου λαχανιάσματος-δύσπνοια) καθώς και να καπνίζει, η αρρώστια εξελίσσεται στην πιο προχωρημένη της μορφή. Σε αυτήν ο ασθενής δεν μπορεί να κάνει καθημερινές οικιακές δουλειές, να κοιμηθεί, να μετέχει σε οικογενειακές διασκεδάσεις, να έχει σεξουαλική ζωή.

Τελικώς ο ασθενής ζει μια αναπηρική μορφή διαβίωσης καθηλωμένος στο σπίτι, απόλυτα εξαρτημένος από την οικογένεια του.

ΧΑΠ: Η πρωταθλήτρια αδιάγνωστη αρρώστια

Στοιχεία από πρόσφατη μελέτη της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό CHEST (Tzanakis et al CHEST 2004) έδειξε ότι το 8,4% των Ελλήνων πάνω από 35 που καπνίζουν ή που έχουν καπνίσει στο παρελθόν πάσχουν από τη νόσο.

Αυτό σημαίνει ότι 500.000 Έλληνες πάσχουν από τη νόσο. Η αρρώστια αυξάνει με την ηλικία με σαφή υπεροχή των ανδρών (11,6%) έναντι των γυναικών (4,8%). Το μεγάλο αυτό ποσοστό στη χώρα μας οφείλεται στο υπερβολικό κάπνισμα των Ελλήνων.

Γιατί το κάπνισμα ευθύνεται για το 95% της ασθένειας. Πρακτικά δηλαδή όποιος δεν καπνίζει δεν κινδυνεύει να πάθει ΧΑΠ. Στη μελέτη αυτή φάνηκε ότι τα 2/3 των πασχόντων δεν το ήξεραν.

Φαίνεται ότι για κάθε έναν ασθενή που θα διαγνώσουμε με ΧΑΠ αντιστοιχούν άλλοι τέσσερις που δεν το ξέρουν. Χαρακτηριστική απόδειξη είναι η μεγάλη μελέτη υγείας και διατροφής που διεξήχθη και συνεχίζει να διεξάγεται στις ΗΠΑ (Third National Health and Nutrition Examination Survey ΗΠΑ) εν συντομία NHANES III.

Η ΧΑΠ συμβαδίζει σε συχνότητα με το ποσοστό των υπερτασικών. Μόνο που το σύνολο των υπερτασικών που προσμέτρησε η έρευνα ήδη το γνώριζε ότι πάσχει από υπέρταση, ενώ μόνο το ¼ των ασθενών με ΧΑΠ ήξερε ότι έπασχε. Οι υπόλοιποι το πληροφορήθηκαν πρώτη φορά από τους ερευνητές.

Η αρρώστια δικαίως χαρακτηρίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) σαν η πρωταθλήτρια αδιάγνωστη νόσος. Η πραγματικότητα αυτή έδωσε το ερέθισμα ανάληψης παγκόσμιων πρωτοβουλιών για την αφύπνιση της κοινής γνώμης σχετικά με την ‘επιδημία’ της ΧΑΠ (ΠΟΥ, Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία, Αμερικανική Πνευμονολογική Εταιρεία και οι Εθνικές Πνευμονολογικές Εταιρείες).

SOS: Ο πρωινός τσιγαρόβηχας δεν είναι αθώος

Όμως αυτός ο σιωπηλός δολοφόνος εν τέλει δίνει κάποια προειδοποιητικά σήματα που μπορούν έγκαιρα να ‘χτυπήσουν το καμπανάκι’ στα υποψήφια θύματα και με την κατάλληλη θεραπεία και διακοπή του τσιγάρου να επιβραδυνθεί ή να μην εγκατασταθεί η σοβαρή μορφή της νόσου.

Ποιά είναι αυτά; Πώς μπορούμε να προλάβουμε την εγκατάσταση προχωρημένης νόσου; Ο συνδυασμός καπνίσματος, ηλικίας πάνω από 40 ετών και πρωινού τσιγαρόβηχα πρέπει να χτυπήσει κόκκινο συναγερμό. Στο κουίζ των πέντε ερωτήσεων που βλέπουμε μπορεί εύκολα να απαντήσει ο καθένας από εμάς.

Αν κάποιος απαντήσει θετικά σε τρεις ερωτήσεις από τις πέντε, τότε πολύ πιθανόν να πάσχει από ΧΑΠ. Μια επίσκεψη σε έναν πνευμονολόγο, που είναι ο ειδικός γιατρός για την αρρώστια, θα τον διαφωτίσει και θα τον ωθήσει να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την υγεία του.

Για να είμαστε περισσότερο ασφαλείς δεν θα ήταν άσκοπο όλοι όσοι καπνίζουν ή κάπνιζαν στο παρελθόν πάνω από 10 χρόνια και είναι περισσότερο από 40 ετών να επισκεφτούν άμεσα τον Πνευμονολόγο και να εξεταστούν.

Σπιρομέτρηση: η σωτήρια εξέταση

Ένας λοιπόν νυν ή τέως καπνιστής που απαντά θετικά στις 3 τουλάχιστον ερωτήσεις, πρέπει να συμβουλευτεί τον ειδικό γιατρό, τον πνευμονολόγο εν προκειμένω, ο οποίος θα διαγνώσει την ΧΑΠ βασιζόμενος στο ιστορικό του καπνιστή αλλά και σε μία εξέταση της αναπνοής, την σπιρομέτρηση.

Ο πνευμονολόγος έχει εκπαιδευτεί να εκτελεί και να ερμηνεύει την σπιρομέτρηση ή τον υπόλοιπο εξειδικευμένο λειτουργικό έλεγχο της αναπνοής. Η εξέταση σπιρομέτρησης είναι ανώδυνη, αναίμακτη και μετρά μέσω ειδικής συσκευής, του σπιρομέτρου, τη λειτουργία των πνευμόνων.

Ο ασθενής κάθεται αναπαυτικά έχοντας το στόμιο του σπιρομέτρου καλά μέσα στα χείλη του.

Αναπνέει ήρεμα και με το παράγγελμα του γιατρού παίρνει μία όσο το δυνατόν βαθύτερη εισπνοή και αφού γεμίσει τους πνεύμονές του αέρα, εκπνέει όσο πιο γρήγορα και δυνατά μπορεί για μερικά δευτερόλεπτα. Με την σπιρομέτρηση μετράμε αφενός την ποσότητα (τον όγκο) αέρα που μπορεί να εκπνεύσει ο εξεταζόμενος και αφετέρου την ταχύτητα με την οποία εκπνέεται ο αέρας από τους πνεύμονές του.

Εάν αυτές οι τιμές μειωθούν κάτω από κάποια όρια, ο πνευμονολόγος θέτει την διάγνωση της ΧΑΠ.

Ο πνευμονολόγος, αν το κρίνει σκόπιμο μετά την διάγνωση, μπορεί να κάνει και άλλες γενικές ή ειδικές εξετάσεις προκειμένου να εκτιμήσει το στάδιο βαρύτητας, την επίπτωση της ΧΑΠ σε άλλα όργανα όπως η καρδιά, το μυϊκό σύστημα και την πιθανή ωφέλεια του ασθενή από τις φαρμακολογικές ή μη φαρμακολογικές θεραπευτικές μεθόδους που θα του συστήσει.

Εφόσον ο πνευμονολόγος διαπιστώσει ότι η νόσος είναι προχωρημένη θα του συστήσει θεραπεία με φάρμακα τα οποία δεν πρέπει ποτέ να διακόψει. Επίσης θα του συστήσει την συχνότητα με την οποία πρέπει να τον επισκέπτεται για να παρακολουθείται η αγωγή και η εξέλιξη της νόσου.

Απολύτως επιβεβλημένη είναι η διακοπή του καπνίσματος στα ειδικά ιατρεία βοήθειας διακοπής καπνίσματος που λειτουργούν σε όλη την χώρα.

Third National Health and Nutrition Examination Survey ΗΠΑ (NHANES III)

Πηγές:
Νίκος Τζανάκης, Πνευμονολόγος, Επίκουρος Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης.