Παραπληγία τετραπληγία: Οι βλάβες του νωτιαίου μυελού συνήθως οφείλονται σε τροχαία ατυχήματα

Η παραπληγία - τετραπληγία είναι αποτέλεσμα κάκωσης του νωτιαίου μυελού της σπονδυλικής στήλης. Η βλάβη μπορεί να εντοπίζεται στην αυχενική, θωρακική ή οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης η οποία έχει σαν συνέπεια την κινητική δυσλειτουργία του ατόμου.

Η αναπηρία μπορεί να είναι προσωρινή ή μόνιμη ανάλογα με την έκταση και το σημείο της βλάβης. Μια πλήρης διατομή του νωτιαίου μυελού στην θωρακική ή οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης μπορεί να οδηγήσει σε παραπληγία στην οποία τα κάτω άκρα δεν μπορούν να κινηθούν.

Ανάλογα με το επίπεδο της βλάβης στην θωρακική μοίρα μπορεί να υπάρχει και παράλυση στις μυϊκές ομάδες του κορμού. Κακώσεις στον νωτιαίο μυελό της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης μπορεί να οδηγήσουν σε τετραπληγία όπου παραλύουν οι μύες του άνω άκρου, κορμού και του κάτω άκρου. Βλάβη στα υψηλά επίπεδα της αυχενικής μοίρας δεν είναι συμβατή με την ζωή λόγω παράλυσης των αναπνευστικών μυών.

Οι βλάβες του νωτιαίου μυελού συνήθως οφείλονται σε τροχαία ατυχήματα ή σε πτώσεις από μεγάλο ύψος. Λοιμώξεις ή όγκοι είναι άλλες αιτίες οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν παραπληγία ή τετραπληγία.

Ταξινόμηση των κακώσεων του νωτιαίου μυελού ανά επίπεδο

Φυσικοθεραπεία κατά την διάρκεια του αρχικού σταδίου της βλάβης

Το πρώτο πράγμα που προσέχει ο φυσιοθεραπευτής σε ένα άτομο με παραπληγία-τετραπληγία είναι η θέση του στο κρεβάτι. Σε συνεργασία με το υπόλοιπο νοσηλευτικό προσωπικό ο φυσιοθεραπευτής αλλάζει συνεχώς την θέση του ασθενούς με σκοπό την πρόληψη των κατακλίσεων και παραμορφώσεων των άκρων.

Καθημερινώς ο φυσιοθεραπευτής εφαρμόζει παθητικές κινήσεις σε όλες τις αρθρώσεις των κάτω άκρων στους παραπληγικούς ασθενείς. Ενώ στους τετραπληγικούς η παθητική κινητοποίηση γίνεται και στα άνω άκρα.

Στην τεραπληγία υψίστης σημασίας είναι η αναπνευστική φυσικοθεραπεία λόγω παράλυσης των μεσοπλεύριων αναπνευστικών μυών. Ο ασθενής μπορεί να έχει τραχειοτομία και να είναι συνδεδεμένος με αναπνευστήρα. Οι ασθενείς με παραπληγία μπορεί να μην χρειάζονται αναπνευστική φυσικοθεραπεία έκτος αν υπάρχει επιβαρημένο ατομικό ιστορικό.

Όταν ο θεράπων ιατρός το επιτρέψει, ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης στα άνω άκρα των ασθενών με παραπληγία πρέπει να αρχίσουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Οι ασθενείς με τερταπληγία ενθαρρύνονται να κινούν ενεργά στο βαθμό που μπορούν τα άνω άκρα χωρίς όμως να επηρεάζεται το σημείο της βλάβης.

Τελειώνοντας την αναφορά για τον ρόλο της φυσικοθεραπείας στο αρχικό στάδιο ασθενών με τετραπληγία - παραπληγία πρέπει να τονισθεί πόσο σημαντικό είναι σε αυτό το στάδιο η ψυχοσυναισθηματική επαφή μεταξύ θεραπευτού και ασθενούς. Αυτό είναι πολύ δύσκολο και εξαρτάτε από την αντίδραση του ασθενούς. Ο φυσιοθεραπευτής πρέπει να καταλάβει την αντίδραση του ασθενούς για να μπορέσει να αναπτύξει συνεργασία και κίνητρα για τον ασθενή.

Φυσικοθεραπεία κατά την διάρκεια του τελικού σταδίου της βλάβης

Η φυσικοθεραπεία σε αυτό το στάδιο ξεκινά από την στιγμή που ο θεράπων ιατρός θα δώσει στον θεραπευτή την άδεια για πλήρη φόρτιση της σπονδυλικής στήλης. Ο ασθενής επαναξιολογείται για να καθοριστεί το επίπεδο ανεξαρτησίας που μπορεί να φτάσει και να σχεδιασθεί το πλάνο φυσικοθεραπείας.

Ο φυσιοθεραπευτής καθώς ο ασθενής και το περιβάλλον του πρέπει να είναι ενήμεροι για τις επιπλοκές των ασθενών με παραπληγία - τετραπληγία. 

• Μεταβολικές αλλαγές - ανάπτυξη οστεοπόρωσης
• Ορθοστατική υπόταση
• Διαταραχή της θερμορύθμισης
• Κατακλίσεις
• Σπαστικότητα
• Παραμορφώσεις των αρθρώσεων
• Ατροφία των μυών που δεν έχουν παραλύσει
• Έκτοπη οστεοποίηση
• Ουρολοιμώξεις

Στόχοι φυσικοθεραπείας σε ασθενείς με παραπληγία:

Μυϊκή ενδυνάμωση των άνω άκρων

Οι ασθενείς με παραπληγία πρέπει να αποκτήσουν ικανοποιητική δύναμη στα άνω άκρα για να αντεπεξέλθουν στις αυξημένες ανάγκες επιβάρυνσης των άνω άκρων. Η μυϊκή ενδυνάμωση μπορεί να γίνει σε θεραπευτικά στρώματα ή στο αμαξίδιο. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα βάρη ή πολυμηχανήματα. Καλό είναι να συμμετέχουν και σε αθλήματα όπως η καλαθοσφαίριση με στόχο και την ψυχαγωγία .

Ισορροπία στην καθιστή θέση

Παρόλο την απώλεια της αίσθησης των κάτω άκρων, ο παραπληγικός μπορεί να αποκτήσει ισορροπία στην καθιστή θέση μετά από ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων ισορροπίας. Ο ασθενής εκπαιδεύεται έτσι ώστε να χρησιμοποιεί το πάνω μέρος του κορμού του και την όραση με σκοπό την διατήρηση της ισορροπίας. Επίσης η εκπαίδευση της ισορροπίας και η ενδυνάμωση των άνω άκρων μπορεί να επιτευχθούν με την υδροθεραπεία.

Εκπαίδευση του ασθενούς στην χρήση του αμαξηδίου

Σε συνεργασία με την εργοθεραπεία, ο παραπληγικός εκπαιδεύεται στην χρήση του αναπηρικού αμαξiδίου, αποκτώντας έτσι κάποια ανεξαρτησία η οποία είναι ζωτικής σημασίας. Ο ασθενής μαθαίνει πως να χρησιμοποιεί το αμαξίδιο για να κατέβει το πεζοδρόμιο ή πως να κινηθεί με ασφάλεια σε μια κατηφόρα ή ανηφόρα.

Μεταφορά

Ο παραπληγικός μαθαίνει πως να σηκώνεται από το κρεβάτι στην καθιστή θέση και από εκεί να μεταφέρεται στο αμαξίδιο ή σε απλή καρέκλα και αντιστρόφως. Επίσης ο παραπληγικός εκπαιδεύεται και στην μεταφορά στο αυτοκίνητο.

Αυτόφροντίδα

Ο ασθενής πρέπει να μάθει να φροντίζει τον εαυτό του από το πρώτο στάδιο της φυσικοθεραπείας. Ο θεραπευτής εκπαιδεύει τον ασθενή στο να μειώνει την πίεση στο δέρμα κατά την διάρκεια του καθίσματος. Στηριζόμενος στα χέρια ο ασθενής μαθαίνει να ανασηκώνεται Ο ασθενής πρέπει να εκτελεί αυτήν την κίνηση κάθε 15 λεπτά περίπου, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο των κατακλίσεων. Ο ασθενής πρέπει να μάθει να ελέγχει το σώμα του για την εμφάνιση κατακλίσεων καθώς και για κακώσεων στο δέρμα από την εφαρμογή διαφόρων βοηθημάτων. Ο φυσιοθεραπευτής δείχνει στον ασθενή πως να εκτελεί μόνος του παθητικές κινήσεις στα κάτω άκρα. Σε συνεργασία με την εργοθεραπεία ο ασθενής εκπαιδεύεται σε δραστηριότητες αυτοεξυπηρέτησης (πλύσιμο, ντύσιμο, χρήση τουαλέτας κτλ).

Ορθοστάτηση - Εκπαίδευση Βάδισης

Ανάλογα με το επίπεδο της βλάβης και με την εφαρμογή ειδικών βοηθημάτων ο ασθενής εκπαιδεύεται στην ορθοστάτηση και στη βάδιση. Ο ασθενής μαθαίνει να χρησιμοποιεί τον κορμό του κατάλληλα έτσι ώστε να ισορροπεί και να βαδίζει με ασφάλεια. Ενώ σε ειδικευμένα κέντρα αποκατάστασης η εκπαίδευση της βάδισης μπορεί να γίνει μέσα σε θεραπευτικές πισίνες που διαθέτουν διάδρομο βάδισης.

Στόχοι φυσικοθεραπείας σε ασθενείς με τετραπληγία

Ορισμένοι στόχοι για του ασθενείς με τετραπληγία είναι παρόμοιοι με τους στόχους για τους παραπληγικούς, όμως είναι πιο δύσκολο να επιτευχθούν και χρειάζεται μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ένα σημαντικό πρόβλημα στους που συναντάται σε ασθενής με τετραπληγία είναι η ορθοστατική υπόταση. Ο φυσιοθεραπευτής τοποθετεί τον ασθενή σε ειδικό κρεβάτι ορθοστάτησης και σιγά σιγά τον ανυψώνει για να μπορέσει ο ασθενής να προσαρμοστεί στις αλλαγές του ύψους. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή και η ορθοστατηση πρέπει να γίνεται αυστηρά προοδευτικά γιατί ο ασθενής ζαλίζεται εύκολα.

Το αναπηρικό αμαξηδιο του τετραπληγικού ασθενούς ίσως χρειάζεται ορισμένες προσαρμογές όπως ψηλότερη πλάτη και ψηλότερη τοποθέτηση των φρένων. Οι ασθενείς με χαμηλή αυχενική βλάβη μπορεί να κινούν το αμαξίδιο χωρίς βοήθεια ή με αυτόματο μηχανισμό.

Τέλος πρέπει να τονισθεί ότι η αποκατάσταση ενός παραπληγικού ή ενός τετραπληγικού ασθενούς πρέπει να αντιμετωπίζεται πολύπλευρα από τον φυσιοθεραπευτή, τον εργοθεραπευτή, τον ψυχολόγο, και τον κοινωνικό λειτουργό όπου κάτω από τον συντονισμό του ιατρού αποκατάστασης και την στενή συνεργασία του ασθενούς και του περιβάλλον του πετυχαίνεται στο βαθμό που ο ασθενής μπορεί, η επαγγελματική και κοινωνική επανένταξή του.

Πηγές:
-Downie, A.P. (1992) Cash's Textbook of Neurology for Physiotherapists. 4th ed. London Mosby.
-Thomson, A., Skinner, A. and Piercy, J. (1991) Tidy's Physiotherapy. 12th ed. Oxford Butterworh-Heinemann