Φυσιοθεραπεία: Πώς αντιμετωπίζει τις χρόνιες παθήσεις

Με τον όρο χρόνιες παθήσεις, αναφερόμαστε στις ασθένειες εκείνες που χαρακτηρίζονται από παρατεταμένη διάρκεια και προοδευτική επιδείνωση της αντίστοιχης συμπτωματολογίας που φέρουν. Συνήθως η αντιμετώπιση τους, συνίσταται στον έλεγχο τον συμπτωμάτων, την αναστολή της εξέλιξης τους και την αποτροπή εξάρσεων, δεδομένου ότι δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για την πλειοψηφία αυτών. Σαν ασθένειες είναι πολύπλοκες και ποικίλουν ως προς την φύση τους και τα αίτια από τα οποία προκαλούνται. 

Η επίδραση τους στην κοινωνία διαφέρει ανά περίπτωση καθώς κάποιες χρόνιες παθήσεις (οι καρδιακές νόσοι, τα εγκεφαλικά επεισόδια, ο καρκίνος, οι χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις και ο διαβήτης) επιφέρουν συχνά πρόωρη θνησιμότητα παγκοσμίως αντιπροσωπεύοντας το 60% του συνόλου των θανάτων, σε αντίθεση με τα χρόνια αυτοάνοσα μυοσκελετικά προβλήματα (σκλήρυνση κατά πλάκας, ρευματοειδής αρθρίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, οστεοπόρωση, αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα κ.α) που συμβάλλουν κυρίως στην μείωση της λειτουργικότητας των ασθενών και την δημιουργία αναπηρίας.

Οι περισσότερες χρόνιες νόσοι έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, όπως την περίπλοκη αιτιολογία που οδηγεί στην εμφάνιση τους , την παρατεταμένης διάρκειας περίοδο ανάπτυξής τους η οποία δεν συνοδεύεται πάντα από συμπτώματα ,την μακροχρόνια εξέλιξη της νόσου η οποία πιθανόν να οδηγήσει σε δευτεροπαθείς επιπλοκές υγείας και τέλος την ύπαρξη αναπηρίας ή λειτουργικής ανεπάρκειας.

Ένας από τους σημαντικότερους στόχους κατά την αντιμετώπιση των χρόνιων ασθενειών είναι η αύξηση του προσδόκιμου ζωής καθώς επίσης και η διατήρηση όσο το δυνατόν καλύτερης ποιότητας ζωής και ανεξαρτησίας των ασθενών. Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας στην επίτευξη του στόχου αυτού είναι καθοριστικός καθώς μέσω της εφαρμογής ποικίλων τεχνικών και μέσων, επιτρέπει στα άτομα με χρόνιες παθήσεις να διατηρήσουν και να βελτιώσουν την λειτουργικότητα τους και κατά συνέπεια να είναι πιο παραγωγικοί και ανεξάρτητοι στης καθημερινές τους δεξιότητες.

Η γνώση της παθοφυσιολογίας και της εξελικτικής διαδικασίας κάθε νόσου σε συνδυασμό με την κλινική αξιολόγηση του χρόνιου ασθενή, δίνει στον φυσικοθεραπευτή την δυνατότητα να καθορήσει τους θεραπευτικούς στόχους και να σχεδιάσει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα προσαρμοσμένο στις ανάγκες αλλά και τις δυνατότητες του ασθενή. Η συνεργασία του φυσικοθεραπευτή με τον ασθενή είναι πολύ σημαντική προκειμένου ο ασθενής να συμμορφωθεί με το θεραπευτικό πρόγραμμα αλλά και να κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους πρέπει να ασκηθεί.

Σε χρόνιες παθήσεις οι οποίες περιλαμβάνουν επώδυνες εξάρσεις και φλεγμονώδεις αντιδράσεις, η φυσικοθεραπεία μπορεί να επέμβει με την εφαρμογή φυσικών μέσων (ηλεκτροθεραπεία, υπέρηχο, laser) και κρυοθεραπείας προκειμένου ο ασθενής να ανακουφιστεί από τα συμπτώματα και να μπορεί να ακολουθήσει ενεργά το πρόγραμμα για την προαγωγή της λειτουργικότητας του.

Βασικός στόχος της φυσιοθεραπευτικής παρέμβασης προκειμένου ο ασθενής να παραμείνει λειτουργικός, είναι η διατήρηση τους εύρους κίνησης των αρθρώσεων. Αυτό επιτυγχάνεται με εφαρμογή ειδικών τεχνικών κινητοποίησης, ασκήσεις που προάγουν την κινητικότητα καθώς επίσης και με εφαρμογή διατάσεων για αύξηση της ελαστικότητας των μυϊκών ομάδων που περιβάλλουν τις προσβεβλημένες αρθρώσεις.
Οι ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης επίσης είναι πολύ σημαντικές για την κινητικότητα του ασθενή και την βελτίωση της φυσικής κατάστασης του. Ενδυναμώνοντας το μυϊκό σύστημα μειώνεται η καταπόνηση των αρθρώσεων και αυξάνεται η κινητική επίδοση του ασθενή, γεγονός που προάγει την ανεξαρτησία, την αυτοπεποίθηση και την λειτουργικότητα του.

Επίσης στόχος της φυσιοθεραπευτικής προσέγγισης των χρόνιων παθήσεων είναι η διατήρηση της καλής λειτουργίας του καρδιοαναπνευστικού συστήματος. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω προγράμματος αερόβιας άσκησης το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει περπάτημα, κολύμβηση και στατικό ποδήλατο. Πολύ δυναμική αερόβια άσκηση μπορεί να αντενδείκνυται σε ασθενείς με προσβεβλημένες αρθρώσεις είτε σε ασθενής με χαμηλή καρδιοαναπνευστική ικανότητα.

Ο φυσικοθεραπευτής επίσης μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορα μέσα για την αποφόρτιση των προσβεβλημένων αρθρώσεων και την γενική υποβοήθηση του ασθενή όπως λειτουργικούς νάρθηκες, ορθοτικά πέλματα, ειδικές περιδέσεις, όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο εκπαιδεύοντας παράλληλα τον ασθενή για την ορθή χρήση αυτών. Σημαντική βοήθεια για τον ασθενή είναι και η επανεκπαίδευση καθημερινών δραστηριοτήτων καθώς επίσης και η προαγωγή του συντονισμού κατά την βάδιση και την εκτέλεση διαφόρων εργασιών προκειμένου να αισθάνεται ασφάλεια και να παραμείνει δραστήριος.

Η ψυχολογία του χρόνιου ασθενή πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη κατά τον σχεδιασμό και την εκτέλεση του προγράμματος. Ο ασθενής ενθαρρύνεται από τον φυσικοθεραπευτή να παραμείνει δραστήριος σωματικά αλλά και κοινωνικά και λαμβάνει πολύτιμες συμβουλές προκειμένου να διαχειριστεί την καθημερινότητα του. Οι συμβουλές σχετικά με την αναδιαμόρφωση του χώρου του και την σωστή εργονομία ανάλογα με την πάθηση του θα διευκολύνουν και θα προάγουν την λειτουργικότητα του ασθενή.

Σημαντική είναι η συμβολή του φυσικοθεραπευτή στην ενημέρωση του οικογενειακού περιβάλλοντος προκειμένου να είναι βοηθητικό για τον ασθενή. Το οικογενειακό περιβάλλον είναι σημαντικό να κατανοήσει τις ανάγκες και τις δυνατότητες του ασθενούς, να τον ενθαρρύνει να παραμείνει ενεργός και να στηρίζει ψυχολογικά την προσπάθεια του για καλύτερη ποιότητα ζωής.