Πρόληψη, έλεγχος και HPV εμβολιασμός: 'Όπλα' κατά του καρκίνου του τραχήλου

Της Σοφίας Νέτα

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση (2010) του κέντρου πληροφοριών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Κέντρου Ογκολογίας της Καταλονίας για τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) και τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας (ΚΤΜ) (WHO/ICO Information Centre on HPV and Cervical Cancer - http://www.who.int/hpvcentre/en), στην Ελλάδα διαγιγνώσκονται 307 νέα περιστατικά ΚΤΜ και καταγράφονται 156 θάνατοι σχετιζόμενοι με ΚΤΜ ετησίως.

Είναι πλέον γνωστό πως ο Καρκίνος του Τραχήλου της Μήτρας προκαλείται από λοίμωξη με τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), ο οποίος μεταδίδεται με την σεξουαλική επαφή, ακόμα και αν αυτή δεν είναι ολοκληρωμένη. Υπάρχουν περίπου 140 τύποι του ιού HPV, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν προκαλούν καρκίνο. Ωστόσο, 15 τύποι του ιού HPV είναι ογκογόνοι, δηλαδή μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και από αυτούς, οι HPV τύποι 16, 18, 45, 31 και 33 είναι υπεύθυνοι για την πλειονότητα των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα.

Σχεδόν κάθε περιστατικό καρκίνου του τραχήλου της μήτρας θα μπορούσε να προληφθεί μέσω οργανωμένων προγραμμάτων πρόληψης τα οποία συνδυάζουν τη δευτερογενή πρόληψη για ενήλικες γυναίκες μέσω του κυτταρολογικού ελέγχου με το τεστ Παπανικολάου, με την πρωτογενή πρόληψη των νεαρών εφήβων κοριτσιών μέσω του HPV εμβολιασμού. Αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει άλλος τύπος καρκίνου για τον οποίο θα μπορούσε να επιτευχθεί τέτοια δραματική μείωση.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αναπτύσσεται μόνο όταν μια γυναίκα έχει εμμένουσα λοίμωξη με έναν από τους ογκογόνους τύπους του ιού HPV. Ο εμβολιασμός έναντι του HPV έχει σαν στόχο την πρόληψη αυτών των λοιμώξεων και επομένως προλαμβάνει την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Από το 2008 έχουν εφαρμοστεί προγράμματα HPV εμβολιασμού σε αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες και το Μάιο του 2012 το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) ανέφερε ότι 19 από τις 29 χώρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση (συμπεριλαμβανομένων της Νορβηγίας και Ισλανδίας) εφαρμόζουν τακτικά προγράμματα HPV εμβολιασμού για έφηβες και νεαρές γυναίκες.

Μέχρι σήμερα έχουν διανεμηθεί περίπου 175 εκατομμύρια δόσεις των HPV εμβολίων παγκοσμίως και έχει πλέον συλλεχθεί σημαντικός όγκος δεδομένων τα οποία αποδεικνύουν τόσο τα κλινικά οφέλη όσο και την ασφάλεια των εν λόγω εμβολίων, κάτι το οποίο έχει οδηγήσει στην ευρεία αποδοχή του HPV εμβολιασμού ως ενός αποτελεσματικού προγράμματος δημόσιας υγείας για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) δημοσίευσε οδηγίες προς τις Εθνικές Αρχές Δημόσιας Υγείας των Κρατών Μελών προτρέποντάς τις να εντατικοποιήσουν τις προσπάθειες τους για την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης έτσι ώστε να διασφαλιστεί ο HPV εμβολιασμός όλων των κοριτσιών στην Ευρώπη¹.

Στις 23 Ιουνίου του 2013, η Επιτροπή Αξιολόγησης Ασφάλειας των Εμβολίων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δημοσίευσε την αναφορά της σχετικά με την ασφάλεια των HPV εμβολίων, η οποία κατέληξε ότι μετά την ανάλυση δεδομένων από τη χορήγηση 175 εκατομμυρίων δόσεων των HPV εμβολίων δεν έχουν αναγνωρισθεί σημαντικά ρίσκα ως προς την ασφάλεια των εμβολίων και η Επιτροπή συνεχίζει να βρίσκει το προφίλ ασφάλειας των 2 διαθέσιμων εμβολίων καθησυχαστικό. Λίγους μήνες μετά, τον Αύγουστο του 2013, η Παγκόσμια Επιτροπή Γυναικολογικής Ογκολογίας επίσης δημοσίευσε μια δήλωση σχετικά με την ασφάλεια των HPV εμβολίων στην οποία αναφέρεται ότι το προφίλ ασφάλειας των εμβολίων είναι εξαιρετικό μέχρι στιγμής και η Επιτροπή συνεχίζει να υποστηρίζει τη χορήγηση των HPV εμβολίων στους κατάλληλους πληθυσμούς².

Η αποτελεσματική εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης με συνδυασμό κυτταρολογικού ελέγχου με το τεστ Παπανικολάου και του HPV εμβολιασμού, θα μπορούσε να οδηγήσει στην πρόληψη σχεδόν όλων των περιστατικών του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως. Παρόλα αυτά, ο μόνος τρόπος για την επιτυχημένη εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων είναι η αποδοχή και χρήση τους από το κοινό, και αυτό θα γίνει μόνο όταν το κοινό καταλάβει και πειστεί για τα σημαντικά οφέλη τους.

Στην Ελλάδα, κυκλοφορούν δύο εμβόλια έναντι του ιού HPV, τα οποία στοχεύουν έναντι των 2 πιο συχνών ογκογόνων τύπων του HPV (HPV-16 & HPV-18), οι οποίοι ευθύνονται για την πλειονότητα των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως. Τα εμβόλια αυτά είναι το Cervarix , το οποίο περιέχει τους δύο συχνότερους ογκογόνους τύπους HPV-16 και HPV-18, και το οποίο προσφέρει και επιπλέον προστασία έναντι των 3 επόμενων συχνότερων HPV ογκογόνων τύπων (HPV-31, 33 και 45), και το Gardasil το οποίο περιέχει τους ογκογόνους τύπους HPV-16 και HPV-18, και τους τύπους HPV-6 και HPV-11, οι οποίοι σχετίζονται με τα γεννητικά κονδυλώματα και όχι με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

1. European Centre for Disease Prevention and Control. Introduction of HPV vaccines in EU countries – an update. Stockholm: ECDC; 2012

2. FIGO Statement on HPV Vaccination Safety, August 2nd, 2013.