Κολονοσκόπηση: Πότε απαιτείται και τι δείχνει;

Γεράσιμος Μάντζαρης, MD, PhD, AGAF, Συντονιστής Διευθυντής Γαστρεντερολογίας, ''Νοσοκομείο Ευαγγελισμός.''

Η προληπτική κολονοσκόπηση είναι αποδεδειγμένα η πιο αποτελεσματική προληπτική εξέταση που μειώνει τον κίνδυνο να αναπτύξει και να πεθάνει κανείς από καρκίνο του παχέος εντέρου, επειδή ανιχνεύει και αφαιρεί τη μεγίστη πλειονότητα των πολυπόδων του παχέος εντέρου που έχουν εν δυνάμει καρκινική εξαλλαγή.

Υπό την έννοια αυτή δεν έχει μόνο διαγνωστική αξία όπως άλλες εξετάσεις (πχ η ανίχνευση αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα ή η εικονική κολονοσκόπηση) αλλά και θεραπευτική αφού η κολονοσκόπηση μπορεί να αφαιρέσει τις ανιχνευθείσες βλάβες. Προκαρκινικές βλάβες του πεπτικού δεν θεωρούνται πλέον μόνο τα αδενώματα, δηλαδή οι βλάβες που οδηγούν στον σποραδικό καρκίνο του παχέος εντέρου, αλλά και «υπερπλαστικοί» πολύποδες που συνδυάζονται με διάφορα σύνδρομα καρκίνου.

Ο έλεγχος για τον σποραδικό καρκίνο του παχέος εντέρου αρχίζει γύρω στα 50 έτη. Αυτό δεν είναι ένα αδιαπραγμάτευτο χρονικό όριο και μπορεί να διαφέρει από χώρα σε χώρα κατά μερικά έτη και στην ίδια χώρα μεταξύ διαφορετικών φυλών, (πχ στις ΗΠΑ υπάρχει η τάση οι γυναίκες να αρχίζουν τον έλεγχο στα 55 και οι άνδρες στα 45). Υπάρχουν όμως ομάδες στον πληθυσμό που είτε έχουν παθήσεις που θεωρούνται προκαρκινικές (όπως η ελκώδης κολίτιδα) είτε είναι μέλη οικογενειών με σύνδρομα κληρονομικού καρκίνου (όπως η οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση, σύνδρομα ‘υπερπλαστικής πολυποδιάσεως’, τα σύνδρομα του Lynch, αλλά κυρίως τα μέλη οικογενειών με συγγενή 1ου βαθμού με αδενοκαρκίνωμα του παχέος εντέρου.

Στις ομάδες αυτές, ο χρόνος έναρξης της επιτήρησης για καρκίνο του παχέος εντέρου διαφέρει. Έτσι, αν κάποιος υγιής έχει συγγενή 1ου βαθμού με αδενοκαρκίνωμα του παχέος εντέρου που αναπτύχθηκε σε ηλικία κάτω των 50 ετών, ο ίδιος θα αρχίσει προληπτικές κολονοσκοπήσεις 10 έτη νωρίτερα από την ηλικία που είχε ο συγγενής που ανέπτυξε καρκίνο.

Αν σε κάποια οικογένεια υπάρχουν πάνω από 1 μέλη με καρκίνο του εντέρου ή συσσώρευση καρκίνων από διάφορα όργανα τότε όλη η οικογένεια πρέπει να διερευνηθεί όχι μόνο με ενδοσκόπηση αλλά και γενετικό έλεγχο για να δούμε αν υπάρχει υποκείμενο κάποιο συγκεκριμένο κληρονομικό σύνδρομο καρκίνου για το οποίο έχουν διατυπωθεί κατευθυντήριες οδηγίες ελέγχου.

Αν κάποιος συγγενής ανιχνευθεί με άπειρους πολύποδες στο παχύ έντερο ή καρκίνο που αναπτύχθηκε σε κάποιον από αυτούς τους πολύποδες έχει πιθανότατα σύνδρομο οικογενούς αδενωματώδους πολυποδιάσεως. Τα μέλη αυτής της οικογενείας πρέπει να ελεγχθούν με γενετικές μεθόδους αλλά και να αρχίσουν εδνοσκόπηση ήδη από τη 2η δεκαετία της ζωής. Οι ασθενείς με εκτεταμένη ελκώδη κολίτιδα ή Crohn κολίτιδα πρέπει επίσης να ενδοσκοπούνται αρχίζοντας στα 8 χρόνια από τότε που άρχισαν τα συμπτώματα και όχι από την ημερομηνία της επίσημης διάγνωσης. Εδώ η επιτήρηση με κολονοσκόπιο δεν στοχεύει σε πολύποδες αλλά στη λήψη βιοψιών από ύποπτες περιοχές ή ακόμη και από ενδοσκοπικώς «υγιή» βλεννογόνο (επειδή οι προκαρκινικές βλάβες μπορεί να είναι τελείως επίπεδες περιοχές του εντέρου) και να ανιχνεύονται μόνο με την ιστολογική εξέταση βιοψιών. Η περαιτέρω συχνότητα της προληπτικής κολονοσκόπησης θα καθοριστεί από τον κίνδυνο που έχει ο κάθε ασθενής στον οποίο συνυπολογίζεται τόσο η πορεία της νόσου όσο και τα ευρήματα των προηγούμενων κολονοσκοπήσεων. Τα νεώτερα ενδοσκόπια σε συνδυασμό με τεχνικές μεγέθυνσης της εικόνας, αντιθέσεως και χρωμοενδοσκόπησης βοηθούν πολύ στην ανίχνευση ακόμη και πολύ μικρών βλαβών που ήταν αόρατες με τα κοινά ενδοσκόπια.