Ακτινοθεραπεία μαστού ABC: Πρωτοποριακή μέθοδος ελέγχου της αναπνοής που ελαχιστοποιεί τις παρενέργειες

Χρήστος Σκαρλέας, Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος, Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, Αναπλ. Διευθυντής Τμήματος Ακτινοχειρουργικής Εγκεφάλου γ-knife, Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ

και Χρύσα Παρασκευοπούλου, Ακτινοφυσικός, Τμήμα Ιατρικής Φυσικής, Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ

Η ακτινοθεραπεία του καρκίνου του μαστού είναι πρόκληση για κάθε ακτινοθεραπευτή – ογκολόγο και τον ακτινοφυσικό που πραγματοποιεί το πλάνο θεραπείας, γιατί, λόγω της αναπνοής, ο όγκος-στόχος, αλλά και τα παράπλευρα φυσιολογικά όργανα κινούνται. Η νέα μέθοδος που εφαρμόζεται στο Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας του Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ, επιτυγχάνει την ακριβή ακτινοβόληση του μαστού, προστατεύοντας πλήρως την καρδιά και τον πνεύμονα.

Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο ακτινοθεραπευτής ογκολόγος και ο ακτινοφυσικός στην ακτινοθεραπεία του μαστού;

Ο σκοπός της ακτινοθεραπείας είναι η χορήγηση της βέλτιστης δόσης ακτινοβολίας στον όγκο-στόχο, με ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση της δόσης στους γύρω υγιείς ιστούς. Λόγω της διαρκούς κίνησης του όγκου-στόχου και των φυσιολογικών οργάνων (καρδιά, πνεύμονες κ.ά.), η ανατομία της περιοχής αλλάζει συνεχώς κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μέρος της καρδιάς ή των πνευμόνων να βρίσκονται στην περιοχή ακτινοβόλησης και επομένως να ακτινοβολούνται.

Γιατί είναι σημαντικό να μην ακτινοβοληθούν αυτά τα κρίσιμα όργανα, δηλαδή ο πνεύμονας και η καρδιά;

Τα τελευταία χρόνια, τα ποσοστά επιβίωσης από τον καρκίνο του μαστού αυξάνονται συνεχώς και για το λόγο αυτό η προστασία των παρακείμενων οργάνων είναι απαραίτητη για την αποφυγή απώτερων παρενεργειών. Ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών λαμβάνει και χημειοθεραπεία, ανάλογα με το στάδιο της νόσου. Η χημειοθεραπεία μπορεί να επιβαρύνει περαιτέρω τους φυσιολογικούς ιστούς, όπως η καρδιά και ο πνεύμονας, ώστε να εμφανίσουν εντονότερες παρενέργειες όταν ακολουθήσει ακτινοθεραπεία.

Σύγχρονες μελέτες έχουν αποδείξει ότι ασθενείς με καρκίνο μαστού που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία και λαμβάνουν μικρές δόσεις ακτινοβολίας σε περιοχές της καρδιάς και του πνεύμονα, έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν καρδιακή ή και πνευμονική νόσο ως απώτερη παρενέργεια κάποια στιγμή στη ζωή τους. Είναι, επομένως, ιδιαίτερα σημαντική η προστασία της καρδιάς και του πνεύμονα κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας, ώστε οι απώτερες παρενέργειες να ελαχιστοποιηθούν.

Υπάρχει τρόπος να προστατευθούν τα κρίσιμα όργανα κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας του μαστού;

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ , εφαρμόζεται ακτινοθεραπεία μαστού με έλεγχο της αναπνοής με το σύστημα Active Breathing CoordinatorTM (ABC) της εταιρίας Elekta. Το σύστημα ABC αποτελεί μια μη επεμβατική εξελιγμένη τεχνική, η οποία βοηθά τον ασθενή να ελέγχει την αναπνοή του κατά τη διάρκεια της ακτινοβόλησης. Η ακτινοβόληση γίνεται σε συγκεκριμένη φάση της αναπνοής προστατεύοντας τόσο την καρδιά όσο και τον πνεύμονα. Η διαδικασία επιτρέπει τη χορήγηση της ακτινοθεραπείας στη φάση βαθιάς εισπνοής, κατά την οποία η απόσταση της καρδιάς από τον μαζικό αδένα είναι η μεγαλύτερη, ενώ ταυτόχρονα η δόση ακτινοβολίας που λαμβάνει η καρδιά και ο πνεύμονας ελαχιστοποιείται. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η επαναληψιμότητα της θέσης του όγκου-στόχου και των υγιών οργάνων, αυξάνοντας την ακρίβεια της θεραπείας. Ο όγκος - στόχος παραμένει ακινητοποιημένος, επιτρέποντας τη στοχευμένη χορήγηση ακτινοβολίας, προστατεύοντας πλήρως την καρδιά και τον πνεύμονα.

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, η ασθενής ελέγχει το σύστημα ABC με τη βοήθεια ενός κουμπιού, το οποίο κρατάει πατημένο στο διάστημα που βρίσκεται σε βαθιά εισπνοή. Όταν η ασθενής σταματά να πιέζει το κουμπί, η ακτινοβόληση διακόπτεται και η ασθενής αναπνέει φυσιολογικά. Η χορήγηση της καθημερινής ακτινοθεραπείας πραγματοποιείται σε τέσσερις έως έξι βαθιές εισπνοές.

Η τεχνική αυτή, σε συνδυασμό με το μοναδικό στην Ελλάδα γραμμικό επιταχυντή Elekta VERSA HDTM , με δυνατότητα χορήγησης υψηλού ρυθμού δόσης FFF, διασφαλίζει τη γρήγορη και ασφαλή ακτινοθεραπεία της ασθενούς με την τεχνική IMRT/VMAT. Η ακρίβεια της θεραπείας διασφαλίζεται με την τεχνική IGRT, δηλαδή τη χρήση αξονικής τομογραφίας χαμηλής δόσης για την επιβεβαίωση της σωστής θέσης της ασθενούς.

Η τεχνική αυτή μπορεί να εφαρμοστεί και για την ακτινοβόληση άλλων μορφών καρκίνου εκτός από τον καρκίνο του μαστού;

 Η τεχνική ελέγχου της αναπνοής μπορεί να εφαρμοστεί και σε θεραπεία βλαβών στο πνεύμονα, στο ήπαρ και άλλους κινούμενους -λόγω αναπνοής- όγκους, εξασφαλίζοντας μέγιστη ακρίβεια κατά τη διάρκεια της ακτινοβόλησης ελαχιστοποιώντας την ακτινοβόληση των υγιών οργάνων.