Μύθοι και αλήθειες για τον ιό της γρίπης Α (Η1Ν1)

Εφόσον η επιδημία της γρίπης από το νέο ιό Α (Η1Ν1) είναι υπό εξέλιξη και η πορεία της απρόβλεπτη, είναι σκόπιμη η παρακολούθηση των τελευταίων οδηγιών πρόληψης.

Τα αυξανόμενα κρούσματα του νέου τύπου ιού γρίπης Α (Η1Ν1), που έγινε γνωστή ως 'γρίπη των χοίρων', και η απειλή μετεξέλιξης της νόσου σε πανδημία έχουν προκαλέσει έντονο πονοκέφαλο στους διεθνείς οργανισμούς υγείας δεδομένου ότι το στέλεχος Α (Η1Ν1) της παρούσας επιδημίας δεν είχε απομονωθεί ποτέ παλαιότερα.

Όμως, πώς μεταδίδεται ο ιός, ποιά τα συμπτώματά του και κυρίως ποιά είναι τα μέτρα πρόληψης της νόσου;

Τον Απρίλιο 2009 εμφανίστηκαν κρούσματα γρίπης στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ και επιδημία στο Μεξικό από ένα νέο τύπο ιού γρίπης που ονομάστηκε νέος ιός A (H1N1). Ο ιός υπάγεται στην ομάδα εκείνων που πρώτη φορά αναφέρονται σε επιδημίες στους χοίρους το 1918, ενώ σε ανθρώπους απομονώθηκε το 1974.

Μέχρι το 2005 παγκοσμίως καταγράφηκαν 37 περιπτώσεις σε ανθρώπους, εκ των οποίων το 44% είχε αποδεδειγμένη επαφή με χοίρους. Το 1976 σε επιδημία 13 στρατιωτών στο New Jersey δεν τεκμηριώθηκε ποτέ επαφή με χοίρους.

Σήμερα, για πρώτη φορά στην ιστορία, παρακολουθούμε την επιδημία της γρίπης από το ξεκίνημά της, την άνοιξη του 2009 στο Μεξικό και τη μετάδοσή της στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες του κόσμου. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), βρισκόμαστε μπροστά σε μια μέτριας βαρύτητας πανδημία όπου η νόσος μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο σε περισσότερες από δύο χώρες μιας γεωγραφικής ζώνης του ΠΟΥ.

Ο βαθμός σοβαρότητας της πανδημίας προκύπτει από την ταχεία και ανεπίπλεκτη ανάρρωση της πλειονότητας των ασθενών, χωρίς την ανάγκη ιατρικής περίθαλψης ή νοσηλείας και από την παρατήρηση ότι η βαρύτητα της νόσου δεν διαφέρει από εκείνη της κοινής γρίπης.

Τα κύτταρα των χοίρων φέρουν ειδικούς υποδοχείς για στελέχη ιών της γρίπης των πτηνών και του ανθρώπου. Αποτέλεσμα της γειτνίασης αυτής είναι η ανταλλαγή γενετικού υλικού μεταξύ των στελεχών, η αναδιάταξή τους και η δημιουργία νέων στελεχών με χαρακτηριστικά των ιών της γρίπης του ανθρώπου, των χοίρων και των πτηνών.

Αυτή η ικανότητα μετάλλαξης είναι πολύ χαρακτηριστική των ιών της γρίπης. Το στέλεχος Α (Η1Ν1) δεν έχει απομονωθεί ποτέ παλαιότερα και εφόσον δεν υπάρχει ανοσία στο γενικό πληθυσμό, τα κρούσματα αναμένεται να είναι περισσότερα από της εποχικής γρίπης.

Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς προέκυψε και πώς μεταδόθηκε στους ανθρώπους.

Ο τρόπος μετάδοσης

Όλοι οι ιοί της γρίπης μεταδίδονται με τα σταγονίδια που διασπείρονται στο περιβάλλον όταν βήχουμε ή φτερνιζόμαστε. Οι άνθρωποι που θα εισπνεύσουν το μολυσμένο αέρα ή ακουμπούν τα χέρια τους σε μολυσμένες επιφάνειες, εκτίθενται στον ιό και κινδυνεύουν να νοσήσουν.

Η μετάδοση της νόσου ξεκινάει μία ημέρα πριν από την εκδήλωσή της και συνεχίζεται για 7 ημέρες μετά (τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και οι χρονίως πάσχοντες είναι ευπρόσβλητοι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα). Δεν έχει τεκμηριωθεί μετάδοση της νόσου από βρώση χοιρινού κρέατος.

Εξάλλου, το μαγείρεμα του κρέατος σε θερμοκρασίες 70°C αδρανοποιεί όλους τους ιούς.

Τα συμπτώματα

Η νόσος εκδηλώνεται όπως η κλασική γρίπη, δηλαδή με πυρετό, βήχα, κεφαλαλγία, μυαλγίες, αρθραλγίες, φαρυγγαλγία, καταρροή και ενίοτε με εμέτους και διάρροιες. Δύσπνοια και πυρετός που επιμένει πάνω από 3 ημέρες επιβάλλουν άμεση ιατρική εκτίμηση.

Στην παρούσα επιδημία και σε 108 από τις 6.241 περιπτώσεις που καταγράφηκαν έως τις 11 Ιουνίου 2009 στο Μεξικό παρουσιάστηκε ταχεία εξέλιξη σε πνευμονία, αναπνευστική ανεπάρκεια και θάνατο.

Στις ΗΠΑ και στις υπόλοιπες χώρες η νόσος, μέχρι στιγμής, διαδράμει ηπιότερα και χωρίς επιπλοκές. Εξάλλου, από παλαιότερες επιδημίες γνωρίζουμε ότι η νόσηση είναι βαρύτερη σε αναπτυσσόμενες χώρες με μεγάλο συγχρωτισμό και με κακές συνθήκες υγιεινής.

Η διεθνής επιστημονική κοινότητα ανησυχεί για την αυξημένη συχνότητα και σοβαρότητα κρουσμάτων σε νέους κατά τα άλλα υγιείς ανθρώπους 10 - 45 ετών, καθώς και σε χρονίως πάσχοντες και εγκύους. Υψηλού κινδύνου για επιπλοκές θεωρούνται και τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι πάσχοντες από άσθμα και οι ανοσοκατεσταλμένοι.

Προληπτικά μέτρα, όμως, πρέπει να λαμβάνονται από όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως της ομάδας κινδύνου στην οποία ανήκουν.

Μέτρα πρόληψης

Τα μέτρα πρόληψης της γρίπης από το νέο ιό Α(Η1Ν1), όπως και κάθε άλλης γρίπης, είναι τα εξής: η προσωπική υγιεινή, η σωστή κοινωνική συμπεριφορά, το ειδικό εμβόλιο και τα αντιιικά φάρμακα.

Ως προς την προσωπική υγιεινή και την κοινωνική συμπεριφορά, είναι σημαντικό να αποφεύγουμε την επαφή με άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα γρίπης, να πλένουμε τα χέρια μας συχνά με νερό και σαπούνι και να εξασφαλίζουμε επαρκή ύπνο, φυσική δραστηριότητα και υγιεινή διατροφή.

Αν είμαστε άρρωστοι είναι σκόπιμο να μένουμε σπίτι και στην επαφή με άλλους να φοράμε μάσκα που να καλύπτει τη μύτη και το στόμα. Αν στο σπίτι μας υπάρχει άτομο με συμπτώματα γρίπης, του εξασφαλίζουμε χωριστό δωμάτιο, κρατάμε τουλάχιστον 1 μέτρο απόσταση από το πρόσωπό του, χρησιμοποιούμε μάσκα μύτης - στόματος, αερίζουμε και καθαρίζουμε τακτικά το χώρο και πλένουμε συχνά τα χέρια μας.

Το ειδικό εμβόλιο δεν έχει παρασκευαστεί και αναμένεται η ολοκλήρωση των κλινικών μελετών ασφαλείας και αποτελεσματικότητας. Όσον αφορά στα αντιιικά φάρμακα, αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο προφυλακτικά επί δεδομένης έκθεσης στον ιό όσο και θεραπευτικά.

Ο ΠΟΥ αποθαρρύνει την προφυλακτική χρήση των ειδικών αντιιικών φαρμάκων χωρίς την οδηγία ιατρού, προκειμένου να αποφευχθούν ανεπιθύμητες ενέργειες από την αλόγιστη χρήση τους και να μην αχρηστευτούν λόγω ανάπτυξης αντοχής του ιού σε αυτά.

Είναι ευνόητο ότι οι ταξιδιώτες προς και από περιοχές με διαπιστωθέντα κρούσματα της νόσου είναι σε αυξημένο κίνδυνο νόσησης από το νέο ιό Α (Η1Ν1). Ο ΠΟΥ δεν έχει εκδώσει οδηγία περιορισμού των ταξιδιών τουλάχιστον μέχρι σήμερα.

Η εμπειρία παλαιότερων επιδημιών γρίπης και του SARS και τα μαθηματικά μοντέλα πρόβλεψης μετάδοσης της νόσου δεν δικαιολογούν κάτι τέτοιο. Συνιστάται όσοι υποψήφιοι ταξιδιώτες εμφανίζουν βήχα ή/και πυρετό να καθυστερούν τα ταξίδια τους και όσοι εμφανίζουν τα συμπτώματα αυτά ύστερα από ταξίδι να αναζητούν άμεσα ιατρική συμβουλή.

Το Ιατρείο Ταξιδιωτικής Ιατρικής του ΥΓΕΙΑ είναι σε θέση να παρέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες κατά το σχεδιασμό ενός ταξιδιού, για τον κίνδυνο έκθεσης στη νέα γρίπη και σε άλλα ενδημικά νοσήματα, αναλόγως του προορισμού, καθώς και για τη διερεύνηση και αντιμετώπιση συμπτωμάτων που εμφανίζονται έπειτα από ένα ταξίδι.

Εφόσον η επιδημία της γρίπης από το νέο ιό Α(Η1Ν1) είναι υπό εξέλιξη και η πορεία της απρόβλεπτη, είναι σκόπιμη η παρακολούθηση των τελευταίων οδηγιών πρόληψης, όπως αυτές ανακοινώνονται από έγκυρους οργανισμούς, όπως ο ΠΟΥ και το Center for Disease Control (CDC) των ΗΠΑ το ECDC, ο αντίστοιχος Ευρωπαϊκός Οργανισμός, και το ΚΕΕΛΠΝΟ της χώρας μας.

Ο καθένας από εμάς μπορεί να το κάνει αυτό ηλεκτρονικά στις διευθύνσεις

www.who.int/entity/csr/disease/swineflu/updates/en/index.html,  http://www.cdc.gov/h1n1flu/,  www.ecdc.europa.eu, www.keelpno.gr ή συμβουλευόμενος τον οικογενειακό του ιατρό.

Πηγές:
Βασιλική Ρωμανού, Παθολόγος - Εντατικολόγος, Πέτρος Καρσαλιάκος, Παθολόγος.