Τα καινούργια όπλα κατά της νόσου Alzheimer

Η νόσος Alzheimer είναι παθογενετικά μια πρωτεϊνοπάθεια, δηλαδή κατάσταση όπου πρωτεΐνες συσσωρεύονται στον εγκέφαλο των ασθενών. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για σχηματισμούς δύο πρωτεϊνών του εγκεφάλου, του αμυλοειδούς και της τ-πρωτεΐνης, οι οποίες συσσωρεύονται εντός και εκτός των νευρικών κυττάρων και τα καταστρέφουν.

Η διαδικασία της υπερπαραγωγής των δύο αυτών πρωτεϊνών και η επακόλουθη εκφύλιση των εγκεφαλικών κυττάρων διαρκούν περίπου 20 χρόνια και η κλινική εκδήλωση της άνοιας είναι το τελικό στάδιό της. Επομένως, οι βλάβες στις περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν τη μνήμη και τις άλλες νοητικές λειτουργίες (ιππόκαμπος, βρεγματικός και μετωπιαίος λοβός) αρχίζουν πολλά χρόνια πριν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα της νόσου Alzheimer.

Σήμερα, η διάγνωση της άνοιας τίθεται στο χρονικό σημείο όπου ο ασθενής εμφανίζει έκπτωση της καθημερινής λειτουργικότητας και αδυναμία να επιτελέσει συνηθισμένες δραστηριότητες. Οι υπάρχουσες φαρμακευτικές θεραπείες (δονεπεζίλη, ριβαστιγμίνη, γκαλανταμίνη, μεμαντίνη) αναστέλλουν σε ένα βαθμό την εξέλιξη της παθολογικής διεργασίας, επιτρέποντας στους ασθενείς να μείνουν αυτόνομοι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, να διατηρούν κοινωνικές δεξιότητες και να απολαμβάνουν καλή ποιότητα ζωής μαζί με την οικογένειά τους.

Η νευροεκφυλιστική διεργασία όμως δεν ανακόπτεται πλήρως και εξακολουθεί τη φυσική εξέλιξή της.

Εκτός των φαρμακευτικών θεραπειών, πολλές πρόσφατες μελέτες επιβεβαιώνουν ότι οι μη φαρμακευτικές προσεγγίσεις (θεραπείες νοητικής ενδυνάμωσης, εργοθεραπεία, θεραπείες τέχνης και διά αναμνήσεων) αλλά και η σωματική άσκηση και η υγιεινή διατροφή συμπληρώνουν και ενισχύουν τη δράση των φαρμάκων.

Οι νέες μέθοδοι

Πολλοί νέοι θεραπευτικοί παράγοντες βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε στάδιο κλινικών δοκιμών. Μεταξύ αυτών, ενθαρρυντικά αποτελέσματα φαίνεται ότι υπάρχουν για το Rember (ουσία με στόχο την τ-πρωτεΐνη) και κυρίως για το Dimebon, ένα παλαιό αντιισταμινικό φάρμακο που ενισχύει τη λειτουργία των μιτοχονδρίων.

Απαιτούνται όμως επιπλέον έρευνες προκειμένου να επιβεβαιωθούν τόσο η αποτελεσματικότητα όσο και η ασφάλεια αυτών, όπως και κάθε νέου φαρμάκου. Τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών του εμβολίου, δηλαδή της παθητικής ανοσοποίησης κατά της νόσου Alzheimer, αναμένονται μετά το 2011 και οι ερευνητές εκφράζουν συγκρατημένη αισιοδοξία.

Σήμερα υπάρχει συμπτωματική θεραπεία της νόσου Alzheimer. Τα φάρμακα, που ονομάζονται Αναστολείς Χολινεστερασών, επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου ιδίως αν χορηγηθούν στα αρχικά στάδια. Η ελπίδα όλων μας στηρίζεται στην εντατική επιστημονική έρευνα για την ανεύρεση ριζικής θεραπείας της νόσου Alzheimer.

Στο μεταξύ, ασθενείς, φροντιστές, επαγγελματίες υγείας πρέπει όλοι να αγωνιστούμε για την προαγωγή της ποιότητας ζωής των ανθρώπων με άνοια. Οι ανοϊκοί ασθενείς και οι οικογένειές τους χρειάζονται ειδικές δομές και υπηρεσίες, έχουν ανάγκη επιδόματα, κέντρα ημέρας, προγράμματα φροντίδας στο σπίτι και ιδρύματα μακροχρόνιας παραμονής.

Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Οι εντυπωσιακές επιστημονικές ανακαλύψεις είναι αποτέλεσμα εντατικής και μακροχρόνιας έρευνας και σπάνια συμβαίνουν σε μία νύχτα.

Με αριθμούς...

• Η νόσος Alzheimer είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας (50% - 60% του συνόλου των ανοϊκών ασθενών πάσχει από τη νόσο). Το άμεσο και έμμεσο κόστος της φροντίδας ασθενών με άνοια παγκοσμίως υπολογίζεται σε 315 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο.
• Στην Ελλάδα, σήμερα, υπάρχουν 150.000 ασθενείς με άνοια, στην Ευρώπη 7.300.000 και 28.000.000 παγκοσμίως. Οι αριθμοί αυτοί θα τριπλασιαστούν μέχρι το 2050, λόγω της συνεχούς αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης.
• Το 2005, το συνολικό κόστος της άμεσης και άτυπης περίθαλψης ασθενών με νόσο Alzheimer και με άλλες μορφές άνοιας στην Ευρώπη υπολογιζόταν σε 130 δισ. ευρώ (21.000 ευρώ ανά ασθενή), ενώ το 56% των δαπανών αυτών αναλογεί στην άτυπη περίθαλψη, εφόσον η πλειονότητα των ασθενών δέχεται φροντίδα στο σπίτι.

Συντονισμένη δράση

Το κόστος φροντίδας των αυξανόμενων ανοϊκών ασθενών στο μέλλον απειλεί με χρεοκοπία τα εθνικά συστήματα υγείας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 22/7/2009 ενέκρινε συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση της νόσου Alzheimer, της άνοιας γενικότερα και άλλων νευροεκφυλιστικών παθήσεων.

Οι ευρωπαϊκές χώρες καλούνται να συνενώσουν τους πόρους τους και να συντονίσουν τις ερευνητικές τους προσπάθειες στο πεδίο των νευροεκφυλιστικών παθήσεων και κυρίως της νόσου Alzheimer, προγραμματίζοντας για πρώτη φορά ερευνητικές δράσεις από κοινού.

Είναι η πρώτη πρωτοβουλία κοινού προγραμματισμού για το συντονισμό της έρευνας με αντικείμενο τις άνοιες και άλλα νευροεκφυλιστικά νοσήματα.

Στο τελευταίο Παγκόσμιο Συνέδριο για τη Νόσο Alzheimer (Βιέννη, Ιούλιος 2009) ανακοινώθηκαν πολλές μεγάλες μελέτες που επιβεβαιώνουν ότι ο έλεγχος των αγγειακών παραγόντων κινδύνου (αρτηριακή υπέρταση, χοληστερίνη, σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, κάπνισμα), η συστηματική σωματική άσκηση και η υγιεινή διατροφή με φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς και Ω3 λιπαρά οξέα συντελούν σημαντικά στην πρόληψη της άνοιας.

Οι τακτικές αυτές όμως πρέπει να εφαρμόζονται από τη μέση ηλικία, πριν αρχίσει η νευροεκφυλιστική διαδικασία στον εγκέφαλο.

Πηγές:
Δρ Παρασκευή Σακκά, Νευρολόγος - Ψυχίατρος, Διευθύντρια Ιατρείου Μνήμης.