Αμάλγαμα: Πόσο ένοχο είναι;

Το αμάλγαμα είναι ένα από τα πιο διαδομένα υλικά στην οδοντιατρική εδώ και πολλές δεκαετίες. Πρόκειται για το κλασικό μαύρο ‘σφράγισμα’ που οι ασθενείς μιας ολόκληρης γενιάς έχουν στα στόματά τους. Οι πρώτες χρήσεις του τοποθετούνται ιστορικά στα 1528 από τον Γερμανό Dr. Strockerus, ενώ η ευρεία χρήση του στο Δυτικό κόσμο αρχίζει από το 1830 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες επιστημονικές μελέτες έρχονται να θέσουν υπό ισχυρή αμφισβήτηση την ασφάλεια του υλικού για τον ασθενή, προβάλλοντας μια σειρά από τοξικές δράσεις του. Σε χώρες όπως η Νορβηγία και η Δανία, η χρήση του έχει ήδη περιοριστεί και προτείνεται η αφαίρεση παλαιών εμφράξεων αμαλγάματος, ενώ στη Σουηδία απαγορεύεται εντελώς κάθε χρήση του στην οδοντιατρική.

Από την άλλη, μια παγκόσμια εκστρατεία κατά του υδράργυρου (Zero Mercury Campaign), δηλαδή του βασικού συστατικού του αμαλγάματος, έχει ξεκινήσει με 52 μη κυβερνητικές οργανώσεις να προωθούν την πλήρη κατάργηση του υλικού σε όλες τις χώρες.

Η τοξικότητα του υδράργυρου που περιέχεται σε μια συνηθισμένη έμφραξη αμαλγάματος συσχετίζεται σήμερα με ασθένειες όπως το σύνδρομο Alzheimer’s, η νόσος του Πάρκινσον και το Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης (Chronic Fatigue Syndrome CFS). Σύμφωνα με τον Professor Harald Walach PhD, του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, κάθε ασθενής με εμφράξεις αμαλγάματος εκτίθεται σε 1 έως 22 μg υδράργυρου κάθε μέρα, το μεγαλύτερο ποσοστό του οποίου συσσωρεύεται στον εγκέφαλο.

Ο υδράργυρος, σε μορφή ατμού, απελευθερώνεται συνεχώς από τις εμφράξεις και αποτελεί την πιο σημαντική πηγή μόλυνσης από υδράργυρο για τον ανθρώπινο οργανισμό. Υπάρχουν σημαντικά πειραματικά στοιχεία που δείχνουν πως ευθύνεται άμεσα για την πρόωρη γήρανση και τον κυτταρικό θάνατο, καθώς δεσμεύει το σελήνιο, μια ουσία απαραίτητη για την πρόληψη του οξειδωτικού stress των κυττάρων.

Η δράση αυτή συνεπάγεται μακροχρόνιες νευρολογικές βλάβες και συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με απώλεια μνήμης, πτώση των νοητικών ικανοτήτων και άλλα χαρακτηριστικά του συνδρόμου Alzheimer’s.

To Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης (CFS) είναι ένα από τα πολλά προβλήματα υγείας τα οποία χαρακτηρίζονται ως ιδιοπαθή, καθώς η ακριβής αιτιολογία τους παραμένει αδιευκρίνιστη. Γενικά χαρακτηρίζεται από επίμονο αίσθημα κόπωσης διάρκειας άνω των 6 μηνών που δεν οφείλεται σε κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα ή ιατρικό πρόβλημα και δεν ανακουφίζεται ιδιαίτερα με την ξεκούραση.

Από την άλλη, υπάρχει μια σειρά παραγόντων κινδύνου που φαίνεται να έχουν σημαντικό βαθμό συσχέτισης με το πρόβλημα. Ένας από αυτούς τους παράγοντες είναι η χρόνια έκθεση του οργανισμού στον υδράργυρο.

Φαίνεται πως η τοξικότητα του υδράργυρου σε αυτή την περίπτωση εκφράζεται με ένα μηχανισμό συνεχούς κινητοποίησης του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού. Αυτό πρακτικά σημαίνει μια συνεχή κινητοποίηση της άμυνας του οργανισμού απέναντι στο βλαπτικό ερέθισμα του υδράργυρου που συνεπάγεται συνεχή καταπόνηση του οργανισμού, αίσθημα αδυναμίας και κόπωσης.

Όλα αυτά τα επιστημονικά ευρήματα δεν έχουν σταθεί αρκετά για την πλήρη απαγόρευση του υλικού. Η κατάσταση είναι παρόμοια με αυτή της εκστρατείας κατά του καπνίσματος στις αρχές του ’70. Οικονομικά συμφέροντα εμπόδιζαν την εφαρμογή των πειραματικών επιστημονικών ευρημάτων, διότι οι μελέτες σε ανθρώπους δεν είχαν ακόμη ολοκληρωθεί. ‘Το να περιμένει κανείς τις αδιάσειστες αποδείξεις που θα προκύψουν από την ολοκλήρωση των ερευνών σε ανθρώπους δεν είναι η πιο σοφή επιλογή’, λέει ο Καθηγητής Walach με βάση τα όσα γνωρίζουμε για την τοξικότητα του υδράργυρου.

Έπειτα από το συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον στη Γενεύη (INCS), αποφασίστηκε η σταδιακή μείωση της χρήσης αμαλγάματος σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μιας και η οριστική κατάργηση του υλικού προσκρούει σε μια σειρά θεμάτων, κυρίως οικονομικής φύσης.

Το αμάλγαμα παραμένει το πιο φτηνό υλικό και καλύπτει τις οδοντιατρικές ανάγκες μεγάλου τμήματος των κοινωνικών ομάδων των οικονομικά δυσχερέστερων σε χώρες όπως η Βρετανία, στην οποία μια απότομη διακοπή της χρήσης του φαίνεται να μην είναι ρεαλιστική για αυτούς τους λόγους. Η χρήση άλλων υλικών, όπως οι σύνθετες ρητίνες, σε μεγάλες κοιλότητες όπου παραδοσιακά χρησιμοποιούταν το αμάλγαμα, έχει κάποιες προϋποθέσεις που αυξάνουν το κόστος της θεραπείας.

Στα πλαίσια της πρόληψης και προώθησης της στοματικής υγείας με μέριμνα για τη γενικότερη υγεία του ασθενούς αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος, οι προδιαγραφές που θα πρέπει να πληροί ένα σύγχρονο οδοντιατρείο συνοπτικά είναι οι εξής:

• Ενημέρωση ασθενούς για την τοξικότητα του υδράργυρου.
• Έμφαση στην ανάγκη για πρόληψη με διδασκαλία στοματικής υγιεινής.
• Αφαίρεση παλαιών εμφράξεων αμαλγάματος πάντα με τη χρήση ελαστικού απομονωτήρα και με τη βοήθεια χειρουργικής αναρρόφησης.
• Αποφυγή της χρήσης του υλικού και αφαίρεσή του με σωστή τεχνική ώστε να μην δημιουργούνται μικροθραύσματα αμαλγάματος.
• Ανακύκλωση όλων των ποσοτήτων υδράργυρου μέσω πιστοποιημένων φορέων.
• Να μην απορρίπτονται κατάλοιπα αμαλγάματος στα σκουπίδια.
• Να υπάρχει επαρκής αερισμός του οδοντιατρικού χώρου και-αν είναι δυνατό- ανίχνευση ατμών υδράργυρου.

Η Δρ. Θεοδώρα Σκούρα είναι μέλος της εκστρατείας κατά της χρήσης υδράργυρου στην οδοντιατρική πρακτική Zero Mercury Campaign που συστάθηκε στις Βρυξέλλες στις 26 Μαΐου 2006.