Νεότερες εξελίξεις στην αντιμετώπιση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) αποτελεί το συχνότερο αίτιο νομικής τύφλωσης στις χώρες του Δυτικού ημισφαιρίου. Η πάθηση επηρεάζει σημαντικά τις καθημερινές δραστηριότητες του ασθενούς και την ποιότητα ζωής, σε σημείο που τα άτομα προχωρημένης ηλικίας αδυνατούν να αυτοεξυπηρετηθούν συνεπεία αυτής.

Η διαταραχή αφορά το κεντρικό πεδίο της όρασης, την περιοχή δηλαδή που χρησιμοποιούμε για να εστιάζουμε.

Σύμφωνα με μελέτη, το ποσοστό των ατόμων ηλικίας άνω των 40 ετών, τα οποία νοσούν από την πάθηση, ανέρχεται σε 9.2%.

Η ταξινόμηση της ΗΕΩ περιλαμβάνει την ξηρά μορφή και την υγρά μορφή. Η ξηρά μορφή είναι περισσότερο συχνή και απαντά στο 85% των περιστατικών, ενώ, η υγρά, μόλις στο 15%.
Η ξηρά μορφή αφορά την παρουσία αλλοιώσεων (Drusen) και ατροφίας κάποιων στιβάδων του αμφιβληστροειδούς, οδηγεί δε, σε σταδιακή μείωση της όρασης.

Η υγρά μορφή-η παρουσία δηλαδή παθολογικών νεοαγγείων πίσω από τον αμφιβληστροειδή-πολλές φορές ευθύνεται για αιφνίδια και σημαντική απώλεια της όρασης. Σ’ αυτήν την περίπτωση, υπάρχει υγρό και αιμορραγία κάτω από τον αμφιβληστροειδή.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η ξηρά μορφή της νόσου μπορεί να μεταπέσει στην υγρά.

Επιβαρυντικοί παράγοντες- Αίτια

Η ηλικία είναι ο σημαντικότερος επιβαρυντικός παράγοντας. Θεωρείται δε, πλέον, πάθηση με σημαντική κληρονομική επιβάρυνση.Το κάπνισμα έχει ενοχοποιηθεί σοβαρά σε μελέτες, ενώ παθήσεις όπως η υπέρταση έχουν ήπια συσχέτιση.

Αιτιολογικός και επιβαρυντικός παράγοντας είναι και η ηλιακή ακτινοβολία.

Η πρόληψη αφορά τη διακοπή του καπνίσματος και την προφύλαξη από τις υπεριώδεις ακτινοβολίες. Διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικούς παράγοντες (μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών, κόκκινες και κίτρινες πιπεριές, ωμό σπανάκι, ωμά καρότα, ντομάτες, μπανάνες κλπ) μπορεί να βοηθήσει ως πρόληψη, ενώ συγκεκριμένα σκευάσματα με αντιοξειδωτικούς παράγοντες έχουν δώσει μείωση της προσβολής του δεύτερου οφθαλμού από την υγρά μορφή κατά περίπου 25% στην πενταετία.

Συμπτώματα - Διάγνωση

Τα συμπτώματα που έχει ο ασθενής με την ξηρά μορφή είναι συνήθως, παραμόρφωση της εικόνας που κοιτάζει, με τις ευθείες γραμμές να φαίνονται καμπύλες (μεταμορφοψία) ή θάμβος όρασης με ελαφρά και σταδιακή μείωση της όρασης.

Σε προχωρημένες περιπτώσεις όμως, υπάρχει σοβαρή μείωση της κεντρικής όρασης, οπότε ο ασθενής παραπονιέται ότι κοιτώντας π.χ έναν άνθρωπο, μπορεί να δει τα χέρια και το σώμα αλλά όχι το πρόσωπο.

Η υγρά μορφή, μπορεί να κάνει αιφνίδια μείωση/απώλεια της όρασης-πάντα κεντρικής-καθώς και παραμόρφωση και ο ασθενής θα πρέπει να αναζητήσει οφθαλμολογική εξέταση και συμβουλή πολύ σύντομα μετά την έναρξη των συμπτωμάτων.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν υπάρχουν συμπτώματα και οι αλλοιώσεις είναι τυχαίο εύρημα από τον οφθαλμίατρο είτε λόγω ικανοποιητικής όρασης στον έτερο οφθαλό, είτε επειδή η αλλοίωση είναι μικρού μεγέθους, ή εντοπίζεται σε κάποια απόσταση από το κέντρο.

Η διάγνωση θα γίνει με βυθοσκόπηση από τον οφθαλμίατρο βάσει κάποιων κλινικών χαρακτηριστικών που έχει η πάθηση και με ειδικές εξετάσεις.

Επιβεβαίωση της πάθησης και ταξινόμησή της θα γίνει με φλουοραγγειογραφία και Οπτική Τομογραφία Συνοχής (OCT). H φλουοραγγειογραφία είναι μία μέθοδος, κατά την οποία ενίεται σκιαστικό σε φλέβα του χεριού και στην συνέχεια, παίρνουμε φωτογραφίες του αμφιβληστροειδούς σε διάφορους χρόνους.

Η Οπτική Τομογραφία Συνοχής είναι μη επεμβατική μέθοδος, που μας δίνει τομές του αμφιβληστροειδούς. Ο συνδυασμός τους μας επιβεβαιώνει τη διάγνωση και μας προσδιορίζει τον τύπο της πάθησης.

Πρέπει να αποκλειστεί ή να επιβεβαιωθεί επίσης, η Πολυποειδής Χοριοειδική Αγγειοπάθεια, που εμφανίζεται σε μεγάλες ηλικίες και έχει παρόμοια κλινική εικόνα, όπως και η Αγγειωματώδης Υπερπλασία του Αμφιβληστροειδούς, καθότι αυτές οι παθήσεις απαιτούν διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση.

Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, χρειάζεται να γίνει και Αγγειογραφία με πράσινη ινδοκυανίνη.

Θεραπεία

Για την ξηρά μορφή δεν υπάρχει θεραπεία αλλά πρόληψη, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Οι ασθενείς πρέπει να ελέγχουν την όραση σε κάθε οφθαλμό και σε οποιαδήποτε επιδείνωση να συμβουλεύονται τον οφθαλμίατρο.

Ωστόσο για την υγρά μορφή, που είναι και η πιο επιθετική μορφή της νόσου, υπάρχει αντιμετώπιση με ιδιαίτερα αισιόδοξα αποτελέσματα.

Η ενδοϋαλοειδική χρήση (μέσα στον οφθαλμό) αντι-αγγειογενετικών παραγόντων αποτελεί την πλέον πρόσφατη θεραπεία των νεοαγγειακών μεμβρανών του χοριοειδούς, της υγράς δηλαδή μορφής, τα δε αποτελέσματά της είναι σε μεγάλο βαθμό ενθαρρυντικά.

Η αποτελεσματικότητα των ουσιών αυτών βασίζεται στη δυνατότητα που έχουν να αναστέλουν τη δράση των αγγειογενετικών αυξητικών παραγόντων (VEGF), οι οποίοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της πάθησης.

Σύμφωνα με τις μελέτες, το Lucentis σταθεροποιεί την όραση σε ποσοστό 90-95% των ασθενών και τη βελτιώνει σε ποσοστό 35% των ασθενών.

Οι ενέσεις γίνονται ενδοϋαλοειδικά, δηλαδή μέσα στον οφθαλμό, μετά από τοπική αναισθησία. Ο ασθενής δεν αντιλαμβάνεται πόνο και μπορεί να πάει σπίτι του μετά από μισή ώρα. Συνταγογραφούνται αντιβιοτικά κολλύρια και δίνονται οδηγίες για περίπου 5 ημέρες.

Χρειάζεται επανέλεγχος σε περίπου 3-4 εβδομάδες με Οπτική Τομογραφία Συνοχής (OCT) και σύμφωνα με πρωτόκολλο μελέτης, πρέπει να γίνονται 3 τουλάχιστον ενέσεις, μία ανά μήνα. Στη συνέχεια, η παρακολούθηση είναι μηνιαία και ανάλογα με την ανταπόκριση προσδιορίζεται και η συνέχιση καθώς και η συχνότητα της αγωγής.

Ανάλογα με την ακριβή διάγνωση, μπορεί η θεραπεία να συνδυαστεί με Φωτοδυναμική Θεραπεία (PDT), ένας τύπος ψυχρού laser με ταυτόχρονη χρήση φαρμάκου, για καλύτερα αποτελέσματα.

Να τονιστεί ότι είναι πολύ σημαντικό, ο ασθενής να επισκέπτεται εγκαίρως τον οφθαλμίατρο όταν υπάρχουν συμπτώματα. Οι υπάρχουσες θεραπείες δίνουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα δε, όταν η πάθηση είναι πρόσφατη και οι αλλοιώσεις όχι πολύ προχωρημένες.