Σύνδρομο Ιππουρίδας: Mία επείγουσα χειρουργική κατάσταση της σπονδυλικής στήλης

Το σύνδρομο ιππουρίδας ή ιππουριδική συνδρομή (cauda equina syndrome – CES) αποτελεί μία από τις πιο επείγουσες καταστάσεις της Χειρουργικής της Σπονδυλικής Στήλης. Η ιππουρίδα είναι η συνέχεια του νωτιαίου μυελού ο οποίος σταματά συνήθως στο επίπεδο του πρώτου οσφυϊκού σπονδύλου (Ο1). Το σύμπλεγμα αυτό νεύρων σχηματίζεται από τις οσφυϊκές και ιερές νωτιαίες ρίζες και είναι όμοιο με ουρά αλόγου. Από εκεί προέρχεται και η ονομασία του.

Εικ 1.
νωτιαίος μυελός και ιππουρίδα

Το συνηθέστερο αίτιο του συνδρόμου της ιππουρίδας είναι μία μεγάλη κεντρική οσφυϊκή ή οσφυοϊερή δισκοκήλη που συμπιέζει όλες τις κατώτερες νωτιαίες ρίζες. Γενικά τα αίτιά του είναι συμπιεστικά και είναι εκτός από τις κήλες μεσοσπονδύλιου δίσκου, η σπονδυλική στένωση, όγκοι, σπονδυλικές λοιμώξεις, κατάγματα, αιματώματα και η αραχνοειδίτιδα μπορούν να οδηγήσουν σε ιππουριδική συνδρομή. Παθήσεις που μπορούν να μιμηθούν το σύνδρομο της ιππουρίδας (μη συμπιεστικές) είναι οι απομυελινωτικές νόσοι και σύνδρομα όπως το Guillain-Barrés, Susac και Foix-Alajouanine. Οι τελευταίες δε προκαλούν μηχανική συμπίεση της ιππουρίδας και άρα η χειρουργική θεραπεία δεν ενδείκνυται.

Εικ 2. συμπίεση ιππουρίδας από κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου

Η κλινική εικόνα και τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν πόνο στα κάτω άκρα με μορφή ισχιαλγίας (συνήθως αμφότερη), παρέσεις κάτω άκρων, ουροκυστικές διαταραχές όπως ελαττωμένη αίσθηση πλήρωσης και δυσκολία έως και αδυναμία κένωσης της ουροδόχου κύστης, αδυναμία συγκράτησης αερίων και κοπράνων (πάρεση έξω πρωκτικού σφιγκτήρα), αισθητικές διαταραχές στις έσω επιφάνειες των μηρών και το περίνεο, δηλαδή υπαισθησία/αναισθησία δίκην σέλας καθώς και διαταραχές της σεξουαλικής λειτουργίας.

Η διάγνωση είναι αποτέλεσμα της κλινικής εξέτασης σε συνδυασμό με ακτινολογικές εξετάσεις, δηλαδή επείγουσα μαγνητική τομογραφία. Όπου αυτό δεν είναι εφικτό, μπορεί να βοηθήσει η επείγουσα αξονική μυελογραφία.

Εικ 3.
Μαγνητική τομογραφία: μεγάλη οσφυοϊερή δισκοκήλη

Εικ 4.
Μαγνητική τομογραφία: μεγάλη κεντρική δισκοκήλη Ο5-Ι1 με συμπίεση των νωτιαίων ριζών

Η θεραπεία της ιππουριδικής συνδρομής είναι η επείγουσα χειρουργική αποσυμπίεση ώστε να απομακρυνθεί το αίτιο που προκαλεί τη μηχανική συμπίεση των νωτιαίων ριζών. Έτσι στην περίπτωση της δισκοκήλης, γίνεται επείγουσα οπίσθια δισκεκτομή. Για τα χρονικά περιθώρια της χειρουργικής επέμβασης δεν υπάρχει ομοφωνία. Συνήθως επιδιώκεται όμως μέσα σε 24 ώρες από την έναρξη των συμπτωμάτων. Αυτό εφαρμόζουμε και στη κλινική μας, το Τμήμα Χειρουργικής Σπονδυλικής Στήλης στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα Södersjukhuset της Στοκχόλμης. 

Αξίζει βέβαια να σημειωθεί πως μέχρι σήμερα στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν ελάχιστες έρευνες που μελετούν τη συντηρητική θεραπεία σε περιπτώσεις συνδρόμου ιππουρίδας. Για το λόγο αυτό γνωρίζουμε ελάχιστα για τη φυσική πορεία και εξέλιξη του συνδρόμου εάν δηλαδή ο ασθενής απέχει από το χειρουργείο.

Αναφορικά με τα αποτελέσματα και την πρόγνωση, οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν μεγάλη βελτιώση έως και πλήρη εξαφάνιση της ισχιαλγίας και των κινητικών διαταραχών. Σχετικά με τις ουροκυστικές διαταραχές, τις διαταραχές του ορθού καθώς και τη σεξουαλική λειτουργία, δυστυχώς ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών αναφέρουν προβλήματα ακόμα και πολλούς μήνες μετά από τη χειρουργική επέμβαση.

Συμπερασματικά, το σύνδρομο της ιππουρίδας είναι μία επείγουσα χειρουργική κατάσταση της σπονδυλικής στήλης. Απαιτείται έγκαιρη διάγνωση και χειρουργική αντιμετώπιση χωρίς όμως αυτό να καταφέρνει πάντα πλήρη ίαση και εξάλειψη των συμπτωμάτων.