5 ερωτήσεις για τα κοχλιακά εμφυτεύματα

Γράφει η OMAΔΑ ΕΙΔΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ - ΒΑΡΗΚΟΙΑ (ΟΕΕ-Β) ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΛΟΓΟΠΕΔΙΚΩΝ - ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΩΝ (Π.Σ.Λ.)

Από τη στιγμή που το παιδί θα φορέσει τα ακουστικά ή θα εμφυτευτεί θα αρχίσει αμέσως να μιλάει;

Ο βαθμός βαρηκοΐας σχετίζεται στενά με την ικανότητα ανάπτυξης του προφορικού λόγου. Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες (π.χ. ο χρόνος εμφάνισης του ακουστικού προβλήματος, η έγκαιρη διάγνωση, ο χρόνος τοποθέτησης βοηθήματος, η άμεση εκπαίδευση, πιθανές επιπρόσθετες διαταραχές, κοινωνικοοικονομικοί και ψυχοσυναισθηματικοί παράγοντες, η υποστήριξη από το περιβάλλον) που μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη και εξέλιξη του λόγου και της ομιλίας.

Μετά την τοποθέτηση των ακουστικών βαρηκοΐας ή του κοχλιακού εμφυτεύματος θεωρείται απαραίτητη μια συστηματική λογοθεραπευτική παρέμβαση. Η λογοθεραπεία έχει ως στόχο να βελτιώσει την ακουστική διάκριση και αντίληψη (διάκριση ήχων του περιβάλλοντος, φθόγγων, λέξεων και προτάσεων του προφορικού λόγου), την κατανόηση και παραγωγή του λόγου ώστε το παιδί να χρησιμοποιεί και να εκμεταλλεύεται με τον καλύτερο τρόπο τη νέα ακοή του. Οι στόχοι της θεραπείας διαφοροποιούνται ανάλογα με το βαθμό της βαρηκοΐας και την ιατρική αποκατάσταση που έχει επιλεγεί για το παιδί (ακουστικό βαρηκοΐας ή κοχλιακό εμφύτευμα). Σε κάθε περίπτωση όμως απαιτείται χρόνος εκπαίδευσης και συνεργασίας με ειδικούς τόσο του ίδιου του παιδιού όσο και της οικογένειάς του για την ανάπτυξη της επικοινωνίας του βαρήκοου παιδιού.

Η δυνατότητα πρόσβασης στο ακουστικό ερέθισμα, είτε με ακουστικά βαρηκοΐας είτε με κοχλιακό εμφύτευμα δεν συνεπάγεται την άμεση ανάπτυξη του προφορικού λόγου.

Η ανάπτυξη του προφορικού λόγου προϋποθέτει την ανάπτυξη της κατανόησης του λόγου. Ο χρόνος ανάπτυξης του εκφραστικού λόγου και της ομιλίας του παιδιού θα εξαρτηθεί από τη χρονολογική του ηλικία, την ακουστική του ηλικία, την εκπαίδευση που έχει δεχθεί πριν την ενίσχυση της ακοής του αλλά και το επίπεδο ανάπτυξης της κατανόησης του λόγου.

Το παιδί μου είναι 10 χρονών και φοράει ακουστικά από 3 ετών με ουδό ακοής στα 60-70 dΒ και στα δύο αφτιά. Μήπως θα ήταν προτιμότερο να του βάλουμε κοχλιακό εμφύτευμα ;

Σε ένα παιδί με ουδό ακοής στα 60-70dB μπορούμε να ενισχύσουμε την ακοή του αποτελεσματικά με τα κατάλληλα ακουστικά βαρηκοΐας. Ο στόχος θα πρέπει να είναι να βρεθούνε τα καταλληλότερα ακουστικά βαρηκοΐας και να ρυθμιστούν σωστά, ούτως ώστε το παιδί να δέχεται το μεγαλύτερο δυνατό όφελος από τα ακουστικά και να ανταποκρίνεται ικανοποιητικά σε όλες τις συχνότητες. Με μία βαρηκοΐα τέτοιου βαθμού και τα κατάλληλα ακουστικά ένα παιδί μπορεί να λειτουργήσει ικανοποιητικά. Ικανοποιητική λειτουργία θεωρείται να μπορεί να ανταποκριθεί μόνο μέσω του ακουστικού ερεθίσματος (χωρίς βοήθεια από χειλεοανάγνωση ή άλλο οπτικό ερέθισμα) σε ομιλία που παρουσιάζεται σε ήσυχο περιβάλλον, με φυσιολογική ταχύτητα και ένταση φωνής, σε ποσοστό πάνω από 70%. Σίγουρα, θα υπάρχουν πάντα κάποιοι ήχοι τους οποίους δεν θα μπορεί να ακούει καλά ή θα υπάρχουν ακουστικές συνθήκες (π.χ. σε θόρυβο) στις οποίες θα δυσκολεύεται να ανταποκριθεί.

Στην ηλικία που είναι, προκειμένου να ληφθεί η όποια απόφαση ή να απορριφθεί η όποια εναλλακτική λύση, θα ήταν σκόπιμο :
Α. να έχει προηγηθεί πρόσφατη αξιολόγηση ακουολογική από ΩΡΛ.
Β. να προηγηθεί αξιολόγηση δεξιοτήτων ακρόασης λόγου από λογοθεραπευτή.
Γ. να συμμετέχει στην όποια απόφαση και το ίδιο το παιδί εφόσον είναι σε θέση.

Πώς πρέπει να μιλάνε οι γονείς, η οικογένεια και οι εκπαιδευτικοί σε ένα παιδί που έχει εμφύτευμα ή ακουστικά βαρηκοΐας;

O λόγος που θα πρέπει να απευθύνουμε στο παιδί θα πρέπει κατ' αρχάς να είναι κατανοητός από το παιδί και συνεπώς το γλωσσικό επίπεδο του λόγου μας πρέπει να καθορίζεται με βάση το κεκτημένο γλωσσικό επίπεδο του βαρήκοου/κωφού παιδιού. Όταν απευθύνουμε τον προφορικό λόγο, είναι φυσικό να χρησιμοποιούμε κάποιες χειρονομίες καθώς και τη γλώσσα του σώματος η οποία βοηθά και συμπληρώνει το νόημα. Επίσης, είναι θεμιτό να δίνουμε χρώμα στη φωνή μας διότι η πλούσια προσωδία της ομιλίας υποβοηθά την κατανόηση και τη γλωσσική επεξεργασία (π.χ. σύνταξη) σε όλα τα επίπεδα (λεκτικό, φραστικό, αφηγηματικό). Πολλές φορές όμως, η συνεννόησή μας σε ανοιχτό διάλογο, θα είναι δύσκολη καθώς η ομιλία των παιδιών δεν θα είναι αρχικά καταληπτή. Τότε πρέπει οι γονείς αλλά και οι εκπαιδευτικοί να δίνουμε επιλογές στα παιδιά (αυτό ή το άλλο;) ή ευκαιρίες για να απαντήσει 'ναι/ όχι' σε μία επιλογή. Ρωτάμε, περιμένουμε απάντηση, ενθαρρύνουμε και τη δήξη αν χρειαστεί (να δείξει το παιδί με το δάκτυλό του τι είναι αυτό που επιθυμεί). Έτσι, παροτρύνουμε το διάλογο με το παιδί από πολύ νωρίς, καθώς και τη γενικότερη δυνατότητα συνδιαλλαγής και ενεργής συμμετοχής από την πλευρά του στα καθημερινά δρώμενα.

Όσο για το μάθημα στο σχολείο, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να συνοδεύουν τον προφορικό τους λόγο με πολλά οπτικά μέσα (εικόνες, φωτογραφίες, κτλ) και γραπτές οδηγίες. Τα παιδιά με κοχλιακό εμφύτευμα ακούνε, συνεπώς δεν είναι απαραίτητο να έχουν συνεχή πρόσβαση στο πρόσωπό μας. Επιλέγουμε την κατάλληλη θέση μέσα στην τάξη. Τους μιλούμε με φυσικό και αβίαστο τρόπο, ούτε δυνατά ούτε σιγανά. Τα παιδιά με ακουστικά βαρηκοΐας και σοβαρή ακουστική απώλεια χρειάζονται να έχουν την οπτική πρόσβαση όταν μιλούμε για να κάνουν χειλεοανάγνωση. Ας μείνουμε σε κοντινή απόσταση.

Το σημαντικό με τα παιδιά που έχουν ακουστική απώλεια είναι να μη σταματάμε να δίνουμε πλούσια γλωσσικά ερεθίσματα σε οποιοδήποτε περιβάλλον και αν βρισκόμαστε (παιδική χαρά, ψώνια, σπίτι, κτλ). Σχολιάζουμε τα πάντα λεκτικά και ζητούμε τη συμμετοχή του παιδιού σε κάθε μας επικοινωνία. Να μην ξεχνάμε ότι ο λόγος του παιδιού εξελίσσεται. Γι αυτό πρέπει να αλλάζουμε συνεχώς το γλωσσικό επίπεδο του λόγου που του απευθύνουμε, εισάγοντας πιο σύνθετες ή ασυνήθιστες λέξεις, πιο μεγάλες προτάσεις, πιο περίπλοκο νόημα. Ο λογοπεδικός είναι το κατάλληλο πρόσωπο για να μας υποδείξει ό,τι χρειαστεί στον τομέα αυτό.

Σε ποιο σχολείο πρέπει να φοιτήσει το βαρήκοο παιδί;

Το πιο κατάλληλο πλαίσιο για παιδιά με ειδικές ανάγκες είναι αυτό που δημιουργεί το «λιγότερο περιοριστικό περιβάλλον», δηλαδή, πληροί τις προϋποθέσεις για να προχωρήσει ο βαρήκοος/κωφός μαθητής στην εκπαίδευση, στην επαγγελματική του αποκατάσταση και στην ανεξάρτητη διαβίωση. Ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο θεωρείται κατάλληλο όταν το παιδί μπορεί να συμμετέχει και να παρακολουθεί μέσα στην τάξη, μπορεί να ανταποκρίνεται στις εντολές και ερωτήσεις των εκπαιδευτικών, μπορεί να νιώθει καλά στο σχολικό περιβάλλον ώστε να δημιουργήσει κοινωνικές επαφές με τους συνομηλίκους του και τέλος, μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου δίχως να έχει κενά.

Η επιλογή λοιπόν του σχολικού πλαισίου για τα παιδιά με ακουστικά βαρηκοΐας και κοχλιακά εμφυτεύματα είναι μια σημαντική διαδικασία. Θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη πολλοί παράγοντες, όπως το νοητικό δυναμικό, ο βαθμός βαρηκοΐας, ο τρόπος επικοινωνίας του παιδιού (προφορικός λόγος, νοηματική), το γλωσσικό του επίπεδο κ.α.

Έτσι, τα παιδιά μπορεί να κατευθυνθούν είτε σε γενικά είτε σε ειδικά σχολεία για βαρήκοα και κωφά παιδιά. Εάν το παιδί έχει αναπτύξει προφορικό λόγο ίσως να είναι ικανό να παρακολουθήσει το γενικό σχολείο με τις απαραίτητες οδηγίες και συμβουλές προς τον εκπαιδευτικό π.χ. το παιδί να κάθεται κοντά στον δάσκαλο. Επίσης, μέσα στο πλαίσιο της γενικής εκπαίδευσης μπορεί να λάβει ειδική στήριξη για κάποιες ώρες ανά εβδομάδα, είτε παρακολουθώντας το Τμήμα Ένταξης είτε έχοντας «παράλληλη στήριξη» από δάσκαλο κωφών μέσα στη γενική τάξη.
Εάν δεν έχει επαρκή προφορικό λόγο, τότε είναι προτιμότερο να παρακολουθήσει το ειδικό σχολείο για να ενισχυθεί και η νοηματική του γλώσσα. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις όπου το παιδί παρακολουθεί το ειδικό Δημοτικό σχολείο και στη συνέχεια μεταπηδά στο Γυμνάσιο του κανονικού σχολείου.

Οι ειδικοί εξειδικευμένοι θεραπευτές και παιδαγωγοί που ασχολούνται και γνωρίζουν το παιδί και τις ιδιαιτερότητες του είναι αυτοί που μπορούν να σας συμβουλεύσουν κατάλληλα.

Τι μπορώ να κάνω εγώ (γονιός) στο σπίτι; Τι πρέπει να προσέχω στο περιβάλλον του παιδιού για να το βοηθήσω;

Είναι αποδεδειγμένο από πολλές έρευνες ότι η συμμετοχή των ανθρώπων που βρίσκονται στο περιβάλλον του παιδιού σε καθημερινές συνθήκες είναι εξαιρετικά σημαντική αν όχι καθοριστική για την ανάπτυξη των ακουστικών και γλωσσικών ικανοτήτων του. Οι γονείς θα βοηθήσουν το παιδί τους εφαρμόζοντας τις ασκήσεις και τις δραστηριότητες που τους δίνονται από το λογοθεραπευτή και τον ειδικό παιδαγωγό που συνεργάζονται μαζί τους. Η εκπαίδευση της ακοής και του λόγου απαρτίζεται από βραχυπροθέσμους και μακροπροθέσμους στόχους. Κάθε μέρα γίνεται ένα μικρό βήμα προς την ολοκλήρωση τους.

Γενικές αρχές και οδηγίες που θα μπορούσαν να δοθούν πέρα από τις συγκεκριμένες που απαιτεί το εξατομικευμένο πρόγραμμα κάθε παιδιού είναι:

• Να αντιδρούν οι γονείς στους ήχους του σπιτιού και του περιβάλλοντος μαζί με το παιδί τους
• Να παίζουν με παιχνίδια που παράγουν ήχους
• Να εκπαιδεύουν το παιδί στην αναγνώριση ήχων πχ. η βρύση , το κουδούνι, το τηλέφωνο κ.α.
• Να μιλούν αργά με απλές προτάσεις
• Να δίνουν απλές εντολές
• Να ενισχύουν τον καθημερινό λόγο με απλά νοήματα
• Να σχολιάζουν με απλό λόγο αυτό που κάνει το παιδί
• Να επαναλαμβάνουν σωστά και καθαρά αυτό που λέει το παιδί

Μέλη της ομάδας:
Αρετή Οκαλίδου (λογοπεδικός)
Μαριάνα Κιτσώνα (λογοπεδικός)
Μαρινέλλα Τσουκαλά (λογοπεδικός)
Σταματία Γκούντα (λογοπεδικός)
Στέλλα Σαντζακλή (λογοπεδικός)
Φλώρα Αναγνώστου (λογοπεδικός)
Θωμάς Νικολόπουλος (Ωτορινολαρυγγολόγος).