Τικ στα παιδιά

Τι είναι:

Τα τικ είναι  μια  κινητική και σπανιότερα φωνητική  διαταραχή στην παιδική ηλικία.  Πρόκειται  συνήθως  για ακούσιες,  μικρές, απότομες, μη ρυθμικές και  μικρής  σε χρονική  διάρκεια, άσκοπες κινήσεις.   Τέτοιες  κινήσεις   μπορεί να είναι το ανοιγοκλείσιμο  των ματιών,  η υπερέκταση της κεφαλής (τέντωμα του λαιμού),   η εκτίναξη των ώμων, η κατάσπαση των γωνιών του στόματος (σούφρωμα των χειλιών), διάφορες επαναλαμβανόμενες  γκριμάτσες , τράβηγμα  ρούχων    κ.ά. ..  

Στα φωνητικά τικ  έχουμε  για παράδειγμα το συνεχές  καθάρισμα του λαιμού σαν ξερόβηχα, την  εκφορά φωνηέντων  όπως φωνές  ζώων ή διάφορες άλλες φωνές, την  επανάληψη λέξεων που λέει το ίδιο το παιδί ή που ακούει από άλλον, και  την  εκφορά  μη κοινωνικά αποδεκτών λέξεων ή φράσεων  (βρισιές).  Το τελευταίο είναι  γνωστό και σαν σύνδρομο  Tourette,  που είναι ένας συνδυασμός κινητικών και φωνητικών τικ  με  χαρακτηριστικό τις   υβριστικές  και απρεπείς  φράσεις. Το σύνδρομο αυτό δεν  είναι  σπάνιο αφού  1 στα  100 παιδιά σχολικής ηλικίας  θα το εμφανίσει  με τα 2/3 των παιδιών αυτών  στην μετέπειτα ζωή να  έχουν  ευτυχώς, καλή πρόγνωση έως και πλήρη  υποχώρηση των  εκδηλώσεων, αλλά το 1/3, δυστυχώς  συνεχίζει να εμφανίζει  τα συμπτώματα  με αρκετές ψυχοκοινωνικές προεκτάσεις.

Σε ποια ηλικία εμφανίζονται, πόσο συχνά είναι

Η συνήθης ηλικία εμφάνισης  των τικ  είναι μεταξύ 5-7 ετών  και σπανιότερα  από μικρότερη ηλικία.   Η μεγαλύτερη ένταση και συχνότητα όμως εμφανίζεται  μεταξύ 10 και 12 ετών.   Η δε συχνότητα εμφάνισης  στην παιδική ηλικία  μπορεί να κυμαίνεται από 10 έως 20%  των παιδιών.

Πού οφείλονται

Η αιτία των τικ είναι ουσιαστικά άγνωστη.   Φαίνεται ότι υπάρχει  γενετική προδιάθεση, όμως  αρκετοί   περιβαλλοντικοί παράγοντες  επιδρούν στη γένεσή τους, όπως  καταστάσεις  περιγεννητικού και νεογνικού στρες  και υποξαιμίας  αλλά  και διάφορες λοιμώξεις.   Από τις λοιμώξεις ο στρεπτόκοκκος,  ένα συχνό μικρόβιο  που συνήθως προσβάλλει   το λαιμό ή το δέρμα και προκαλεί αμυγδαλίτιδες ή οστρακιά,  είναι  αυτό,  που  φαίνεται να έχει την μεγαλύτερη εμπλοκή , όχι τόσο σαν αιτία  αλλά σαν  επιβαρυντικός  παράγοντας  εκδήλωσης  ενός  τικ. 

Το stress, ψυχολογικό ή σωματικό,  θεωρείται  επίσης ότι μπορεί να  ενθαρρύνει ή να επιβαρύνει  την εμφάνιση ενός τικ, αλλά όχι να είναι η αιτία της εμφάνισης  του. 

Ποια είναι πορεία τους από τη στιγμή που θα εμφανιστούν

Τα  τικ  διαρκούν συνήθως  κατά μέσο όρο  έως  3  μήνες.  Χαρακτηρίζονται από υφέσεις και εξάρσεις  και όταν  ξεπερνούν το ένα έτος  χαρακτηρίζονται ως  χρόνια τικ.

Επίσης πολλές φορές  τα τικ μπορεί να συνυπάρχουν και με αλλά νοσήματα του νευροψυχιατρικού  φάσματος, όπως η ιδεοψυχαναγκαστική  διαταραχή.  Άλλες φορές πάλι,  στα παιδιά με τικ μπορεί  να συνυπάρχει   Διαταραχή  Ελλειμματικής  Προσοχής και  Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), προβλήματα λεπτής κινητικότητας, οπτικοκινητικού συντονισμού και μνήμης.

Σε ό,τι αφορά τα απλά τικ  η πρόγνωση είναι πολύ καλή. Στο μεγαλύτερο ποσοστό τους  υποχωρούν  αυτόματα  χωρίς κάποια  ιατρική –φαρμακευτική ή άλλη παρέμβαση.

Οι  ψυχοκοινωνικές και λειτουργικές προεκτάσεις  όμως,  των παιδιών με  χρόνια  τικ,  είναι  σημαντικές  σε κάθε ηλικία,   που μπορεί να φτάσουν ως την κατάθλιψη.  Συχνά αισθάνονται μειονεξία,  χαμηλή αυτοεκτίμηση,  μπορεί να υπάρξουν ακόμη και θύματα buylling  ή να έχουν έκπτωση στην ακαδημαϊκή τους  απόδοση.

Πώς αντιμετωπίζονται

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων  η υποχώρηση ενός τικ είναι απλά  θέμα  χρόνου.

Είναι σημαντικό να ενημερώνεται το περιβάλλον του παιδιού  για την  αντιμετώπισή του,  δηλαδή την αγνόηση  και μη διόρθωση   του τικ για όσο συμβαίνει.

Χαρακτηριστικό των  τικ  είναι ότι είναι ακούσιες, μη συνειδητές  δηλαδή κινήσεις.  Παρόλα αυτά,  ιδιαίτερα  παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας  έχουν τη δυνατότητα , συνειδητά   να καταστείλουν  για μικρό χρονικό διάστημα αυτές τις  κινήσεις όταν το θελήσουν ή τους ζητηθεί.  Όπως επίσης  μπορεί  και από την άλλη,  όταν αρχίσει κανείς  να τους μιλά  για αυτά σε μια ήρεμη περίοδο να αρχίσουν να τα εκδηλώνουν εντονότερα!   Η συνειδητή  και για μικρό διάστημα καταστολή από το ίδιο το παιδί ενός τικ  είναι συνήθως μια παγίδα που παρασύρει τους ίδιους τους γονείς που θεωρούν ότι  μπορεί το παιδί να ελέγξει  μόνιμα  το τικ και να  υποχωρήσει οριστικά.   Η εμπειρία όμως δυστυχώς δείχνει ότι  τελικά μια τέτοια τακτική   μπορεί να το επαναφέρει  και μάλιστα σε μεγαλύτερη συχνότητα από πριν.

Επίσης, δεν προτείνεται  χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής  για τα τικ παρά μόνο σε ορισμένες  περιπτώσεις.  Τέτοιες μπορεί να είναι  στις περιπτώσεις που τα τικ είναι αρκετά επώδυνα  ή επικίνδυνα για την υγεία του παιδιού, πχ πολύ απότομες κινήσεις και τινάγματα που μπορεί να οδηγήσουν σε τραυματισμό.   Επίσης έχουν ένδειξη  στις περιπτώσεις  που η ποιότητα  της καθημερινότητας  και της ψυχοσυναισθηματικής  υγείας λόγω  του τικ  σε ένα παιδί έχει  σημαντικά υποβαθμιστεί. 

Εναλλακτικά και  συμπληρωματικά, μπορεί να εφαρμοστούν  θεραπείες  ειδικής αγωγής, όπως οι  «θεραπείες συμπεριφοράς» κατά τις οποίες  το παιδί εκπαιδεύεται να αντικαταστήσει την παθολογική κίνηση με μια άλλη κίνηση  που αποτρέπει την παθολογική.

Το σημαντικό μήνυμα που πρέπει να μείνει για τους γονείς είναι πως  τα τικ  είναι στην πλειοψηφία τους  μια  καλοήθης  αυτοπεριοριζόμενη  διαταραχή,  η οποία αν  και σχετικά μικρής   χρονικής διάρκειας   μπορεί να φαίνεται   στους γονείς  για όσο διάστημα  διαρκεί,   αιώνια και πολύ αγχωτική!   Πρέπει   λοιπόν  πρώτα  οι γονείς να απευθυνθούν  στους ειδικούς για να λάβουν συμβουλευτική καθοδήγηση   και αφού ελέγξουν το δικό τους πρώτα άγχος,  να διαχειριστούν κατάλληλα  τη συμπεριφορά τους  και  το παιδί.