Μινωική ιατρική

Του Γιώργου Λεκάκη

Η αποκάλυψη του πολιτισμού της μινωικής Κρήτης και των Μυκηνών, κατά τη γνώμη μου, είναι η σπουδαιότερη αρχαιολογική ανακάλυψη του κόσμου!

Ξέχωρα από την αρχιτεκτονική (γιγαντιαία ανάκτορα, ‘κυκλώπεια’ τείχη, περιστύλια, στοές, κλπ.), που απεκαλύφθη, απεκαλύφθησαν και σπουδαία υδραυλικά έργα (συστήματα υδρεύσεως, αποχετεύσεως, ευρύχωρες αίθουσες λουτρών, δεξαμενές για κολύμβηση, κλπ.), έργα τέχνης αξιοθαύμαστα (τοιχογραφίες, διακοσμήσεις, κλπ.), ταφικά μνημεία (μυθικής πολυτέλειας, με κοσμήματα από χρυσό, ασήμι και χαλκό), αλλά και σωροί από πινακίδες (πήλινες, χάλκινες, αργυρές ή και χρυσές) με εγχάρακτες επιγραφές! Αρχικώς αυτές πιστεύτηκε πως ήταν σημεία της ιερογλυφικής των Αιγυπτίων.

Μια πιο προσεκτική ματιά, όμως, από τον Βέντρις, απέδειξε πως μπορεί να έμοιαζαν με ιερογλυφικά, αλλά ήταν ‘κρητικά ιερογλυφικά’, των ανθρώπων του αιγαιακού χώρου, που είχαν ζήσει πολύ πριν τον Όμηρο και τους τρωικούς– όποτε κι αν έζησε αυτός και όποτε κι αν συνέβη ο τρωικός εμφύλιος των Ελλήνων πόλεμος.

Τα σύμβολα παρίσταναν ολόκληρη συλλαβή. Ήταν ένα ‘αλφάβητο προ του αλφαβήτου’, λοιπόν, με το οποίο οι πρόγονοί μας έθεσαν τις βάσεις της επικοινωνίας και συνεννόησης μεταξύ τους, μεταξύ των πόλεων, μεταξύ των χωρών. Και οι μινωίτες Κρήτες ναυτικοί το διέδωσαν στα λιμάνια όπου έπιαναν τα καράβια τους.

Σε αυτά, λοιπόν, τα συλλαβογράμματα, σε ό,τι αφορά το παρόν βιβλίο, αναγνωρίζεται η λέξη ι-ja-τε > ιητήρ > ιατρός.

Το γεγονός και μόνο ότι βρίσκουμε τη λέξη ‘ιατρός’ στις πινακίδες της γραμμικής Β της Κνωσού (αλλά και σε αυτές των Μυκηνών και της Πύλου) μαρτυρά ότι το θεραπευτικό έργο, ο ρόλος του ιατρού και ο θεσμός του στο κρητομινω-μυκηναϊκό – τουλάχιστον – περιβάλλον της εποχής ήταν οργανωμένο, αποδεκτό και εν λειτουργία.

Στη μινωική Κρήτη, λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής ρυθμίζονταν από κανόνες υγιεινής. Οι αίθουσες των λουτρών, τα υδραγωγεία και τα συστήματα υπονόμων, είναι υψηλά δείγματα κοινωνικής υγιεινής φροντίδας και απ’ τα σημαντικότερα της αρχαιολογικής έρευνας.

Γιατί οι ακάθαρτοι άνθρωποι, που δεν διαθέτουν από συστήματα υγιεινής δεν μπορούν και να φιλοσοφήσουν!

Αξιοζήλευτες είναι οι γνώσεις των αρχαίων Κρητών, σχετικά με την ιαματική σημασία των μεταλλικών νερών! Τα νερά αυτά διοχετεύονταν σε ειδικούς καταιονητήρες (σήμερα τα λέμε… ντους). Και αυτούς τους βρίσκαμε όχι μόνο στα λουτρά των ανακτόρων, αλλά και στα δημόσια λουτρά! Τα ακάθαρτα νερά απομακρύνονταν δια μέσου ενός επιμελημένου αποχετευτικού συστήματος, από αγωγούς σε υπονόμους, και όλη αυτή η εγκατάσταση μαρτυρά όχι μόνο προχωρημένες γνώσεις υδραυλικής, αλλά και υγιεινής!..

Αρχαία κρητικά-μινωικά κείμενα, με φαρμακολογικό-θεραπευτικό περιεχόμενο είχαν μεταλαμπαδευθεί στους Αιγύπτιους, με τους οποίους οι Κρήτες διέθεταν άριστες εμπορικές, επικοινωνιακές και συγκοινωνιακές σχέσεις. Οι δε Αιγύπτιοι, από το περιεχόμενο αυτών είχαν αποκομίσει πολλές ιατρικές γνώσεις.

Και μόνο το γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός αρωματικών και ιαματικών φυτών, που χρησιμοποιούσαν τόσο οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, όσο και οι αρχαίοι Κρήτες, ήταν γνωστά με το πρωτοελληνικό όνομά τους, επιτρέπει τη διατύπωση της άποψης ότι από την Κρήτη διαδόθηκαν στους γείτονες και όχι τ’ αντίστροφο.

Τέτοια φυτά που γνώριζαν και χρησιμοποιούσαν οι μινωίτες γιατροί είναι η μέντα, το αψέντι, το σουσάμι, ο κρόκος, το ασπλήνιο, ο δαύκος, το δίκταμο, κ.ά.

Επίσης, οι μινωίτες Κρήτες καλλιεργούσαν σε μεγάλη έκταση – και έκαναν και εξαγωγή – λειχηνοειδών φυτών, αλλά και πεπόνια, κρίνα, λευκές νυμφαίες, χρυσάνθεμα, κ.ά. Επίσης, αναφέρεται και η χρήση κάποιων φυτών, που σήμερα μας είναι άγνωστα ή αταυτοποίητα ακόμη, όπως το ‘κίτρινο φίδι’, από το οποίο χρησιμοποιούσαν τον φλοιό.

Η Κρήτη, λέει ο Πλίνιος, υπήρξε πατρίδα δυο δένδρων, με σπουδαία ιατρική χρησιμότητα

• Του κρητικού πεύκου και
• του κυπαρισσιού

Απ’ αυτά εξήγαγαν αιθέρια έλαια, που είχαν εξαίρετες θεραπευτικές ιδιότητες.

Όλα τα παραπάνω τα χρησιμοποιούσαν μόνα τους, φυσικά ή επεξεργασμένα, ή τα συνδύαζαν και με ζωικά ή ορυκτά προϊόντα, όπως λ.χ.: Κερί, κόπρανα, λιθάργυρο, λίπη, νίτρο, ούρα, στύψη, κλπ.

Ενώ, τέλος, πίστευαν κι αυτοί ότι κάποιοι λίθοι είχαν ‘μαγικές ιδιότητες’, όπως λ.χ. ο αμέθυστος.

Στην αρχαία μινωική Κρήτη, της ιατρικής προΐστατο η ‘Θεά των Όφεων’. Πάρεδρός της ήταν ο θεός των ιατρών, Ασκληπιός. Θεά και θεός είχαν ως σύμβολο το φίδι, που έκτοτε πέρασε ως σύμβολο ιατρικής σε όλον τον κόσμο…

Άμεση απόρροια της μινωικής ιατρικής ήταν η μυκηναϊκή.