Μεταμόσχευση προσώπου

Όταν είδαμε στους κινηματογράφους πριν δέκα χρόνια τον John Travolta και τον Nicolas Cage να πρωταγωνιστούν στην ταινία Face off, όπου το σενάριο περιελάμβανε μεταμόσχευση προσώπου μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών, η γενική εντύπωση ήταν ότι επρόκειτο για ακόμα μια ταινία επιστημονικής φαντασίας του Χόλλυγουντ.

Το Νοέμβριο του 2005, στην Αμιεν της Γαλλίας, τα σενάρια του Χόλλυγουντ έγιναν πραγματικότητα. Πρωτοπόροι πλαστικοί χειρούργοι πραγματοποίησαν την πρώτη μερική μεταμόσχευση προσώπου σε μια γυναίκα που το πρόσωπό της είχε παραμορφωθεί μετά από άγρια επίθεση σκύλου.

Τα επόμενα 2 χρόνια χειρούργοι στη Γαλλία και στην Κίνα πραγματοποίησαν ολικές μεταμοσχεύσεις προσώπου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Βρετανία πλαστικοί χειρούργοι προετοιμάζουν πιθανούς υποψήφιους για μεταμόσχευση.

Η μεταμόσχευση προσώπου περιλαμβάνει αφαίρεση του προσώπου από ένα νεκρό άτομο και τοποθέτησή του σε κάποιον που είναι ζωντανός. O δότης και ο δέκτης πρέπει να έχουν παρόμοιο δέρμα, ίδιο τύπο αίματος, να είναι περίπου ίδιας ηλικίας και φυσικά ιστοσυμβατότητα.

Για την επέμβαση χρειάζονται 2 ομάδες πλαστικών χειρούργων (μια για τον δότη και δεύτερη για τον δέκτη) οι οποίες θα κάνουν ώρες πολύπλοκης μικροχειρουργικής με σκοπό να μεταφέρουν μύες, χείλη, αυτιά, μύτη και δέρμα από τον νεκρό δότη στο ζωντανό δέκτη.

Μαζί, μεταφέρονται τα μικρά αγγεία και νεύρα που τροφοδοτούν την περιοχή του προσώπου. Αυτά τα μικρά αγγεία και νεύρα ενώνονται με μικροχειρουργικές μεθόδους στον δέκτη για να παραμείνει ζωντανός και λειτουργικός ο μεταμοσχευθείς ιστός.

Οι πρώτες 48 ώρες είναι πολύ κρίσιμες. Σοβαρές επιπλοκές, όπως μπλοκάρισμα (θρόμβωση) των μικρών αγγείων, λοίμωξη και απόρριψη μπορεί να συμβούν.

Εκτός όμως από τις παραπάνω πιθανές επιπλοκές υπάρχουν και σοβαροί κίνδυνοι μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, με την ανοσοκαταστολή και την απόρριψη του προσώπου.

Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα είναι αναγκαίο να χορηγούνται για πάντα για να αποφευχθεί απόρριψη. Αυτά τα φάρμακα μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου και καρδιαγγειακών προβλημάτων.
Ένας άλλος μεγάλος παράγοντας κινδύνου είναι τα πιθανά ψυχολογικά προβλήματα στον άρρωστο και στην οικογένεια του δότη.

Είναι αμφίβολο αν πολλές οικογένειες θα δεχθούν να δουν το πρόσωπο των αγαπημένων τους σε κάποιον άλλο. Από τη μεριά του, ο άρρωστος πρέπει να καταλάβει ότι δεν θα ξαναγίνει όπως ήταν προηγούμενα.

Το Βασιλικό Κολέγιο Χειρούργων του Λονδίνου αναφέρει σε σχέση με την ψυχολογία των αρρώστων ‘όσο περισσότερο ψυχολογικά ασταθής είναι κάποιος τόσο πιο πιθανό είναι να ζητήσει μεταμόσχευση και επίσης πιο επιρρεπής σε μη ρεαλιστικές προσδοκίες και αδυναμία να προσαρμοστεί μετά την επέμβαση’.

Ένα άλλο σημείο κλειδί είναι αν οι δέκτες θα αντέξουν να παίρνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα για την υπόλοιπη ζωή τους για να αποφύγουν απόρριψη του μοσχεύματος. Η εμπειρία από τις μεταμοσχεύσεις χεριών έδειξε ότι μερικοί άρρωστοι μετά από μια αρχική περίοδο συμμόρφωσης στα φαρμακευτικά σχήματα ανοσοκατασταλτικών, αρχίζουν να μη συμμορφώνονται στις οδηγίες των γιατρών.

Κανείς αναρωτιέται γιατί οι μεταμοσχεύσεις προσώπου δημιουργούν ισχυρότερα αισθήματα και αντιδράσεις απ’ οτι η μεταμόσχευση λάρυγγα, χεριού η άλλων οργάνων του σώματος.
‘Το πρόσωπο είναι σαν ένα διακριτικό σήμα, το μέρος ενός ατόμου που πιο εύκολα θυμόμαστε, αυτό που πιο πολύ μας χαρακτηρίζει, και επηρεάζει πώς μας αντιμετωπίζουν οι άλλοι.

Πολλοί ρωτούν ‘Με ποιόν τελικά θα μοιάζει ο δέκτης; Θα μοιάζει καθόλου με τον δότη;’ Το πιο πιθανό είναι όχι, δεν θα μοιάζουν. Έρευνες σε ανθρώπινα πτώματα έδειξαν ότι ο σκελετός παίζει το σπουδαιότερο ρόλο στο σχήμα του προσώπου.

Βέβαια, μερικοί υποστηρίζουν ότι μερικά σημαντικά μέρη του προσώπου, όπως το σχήμα των ματιών, η άκρη της μύτης και τα χείλη δεν επηρεάζονται από τον σκελετό.
Φυσικά σημάδια και ουλές του δέρματος θα μεταφερθούν στον δέκτη.

Η συζήτηση στην επιστημονική κοινότητα συνεχίζεται και πολλοί αναρωτιούνται ‘Αξίζει τον κόπο; Είναι ιατρικά ηθική μια τέτοια επέμβαση;’

Η απάντηση κατά τη γνώμη μου δίνεται εύκολα, αν δούμε τα εξαιρετικά αποτελέσματα των πρώτων επεμβάσεων και το γεγονός ότι τα μεταμοσχευθέντα πρόσωπα άρχισαν να κινούνται και να έχουν έκφραση. Δεν είναι απλώς καινούργιες μάσκες χωρίς έκφραση.

Το πιο σημαντικό όμως, είναι η σωστή επιλογή των αρρώστων και ενδελεχής προετοιμασία κατά την περίοδο αναμονής για την ανεύρεση κατάλληλων δοτών.