Διατροφικές διαταραχές

Παρότι η παχυσαρκία είναι η πιο γνωστή και συνηθισμένη διατροφική διαταραχή στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, ο όρος χρησιμοποιείται κυρίως για να περιγράψει διαταραχές στην ψυχολογία ενός ατόμου που όμως έχουν αντίκτυπο στις διατροφικές του συνήθειες.

Αν και υπάρχουν επιστημονικές υποψίες για εμπλεκόμενους γενετικούς παράγοντες σ’ αυτά τα φαινόμενα, διατροφικές διαταραχές όπως η νευρική ανορεξία, η βουλιμία, η υπερβολική σωματική άσκηση αλλά και κάθε είδους ακραίες δίαιτες με απώτερο στόχο τη σύντομη απώλεια βάρους είναι κατά βάση ψυχογενείς και απορρέουν συνήθως από μια διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος που κάνει κάποιον να μην αντιλαμβάνεται την πραγματική του εικόνα στον καθρέφτη και να νομίζει ότι έχει πολύ πιο αυξημένο βάρος απ’ ότι ισχύει στ’ αλήθεια.

Άλλες πάλι φορές, ένα άτομο μπορεί να έχει αναπτύξει μια φοβία για την παχυσαρκία και ως εκ τούτου να θέτει παράλογους στόχους απώλειας βάρους, ορμώμενο από τα καλλίγραμμα σώματα των μοντέλων και επιθυμώντας την αποδοχή του περίγυρου.

Συνεπώς, καταφεύγει σε εξοντωτικές διατροφικές συμπεριφορές όπως ασιτία ή ακραίες δίαιτες, χρήση διουρητικών ή καθαρτικών και εμετό, οι οποίες ενώ αρχικά φαίνεται πως ανακουφίζουν και επιτυγχάνουν προσωρινά τον πολυπόθητο στόχο της απώλειας βάρους, στη συνέχεια ισχυροποιούν τα ψυχογενή συμπτώματα, εγκαθιδρύουν σταδιακά μια εμμονή με το φαγητό και το βάρος, εξαθλιώνουν και εξουθενώνουν σωματικά, ψυχολογικά, συναισθηματικά και κοινωνικά, και δύνανται να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα υγείας, ακόμη και στο θάνατο, εάν δεν θεραπευθούν.

Όλες οι διατροφικές διαταραχές είναι επικίνδυνες για την υγεία και απαντώνται πλέον κατά κόρον και στην Ελλάδα, παρόλη τη βαριά διατροφική μας κληρονομιά ως υπέρμαχους της πολύ δημοφιλούς σε όλο τον κόσμο Μεσογειακής διατροφής.

Η διατροφική τούτη μάστιγα αγγίζει κυρίως νεαρά κορίτσια και γυναίκες, αν και δεν είναι διόλου σπάνιο φαινόμενο στους νεαρούς άνδρες αλλά και στους αθλητές.

Παρότι στη συνέχεια εκτίθενται τα γενικά χαρακτηριστικά συμπτώματα των δύο γνωστότερων διατροφικών διαταραχών, απαραίτητο είναι να υπάρχει επιστημονική διάγνωση δίχως να εξάγονται αυθαίρετα συμπεράσματα από συγγενικά και φιλικά πρόσωπα.

Ένα πολύ αδύνατο άτομο δεν είναι απαραίτητα ανορεκτικό (όπως πολλοί θέλουν να πιστεύουν), ούτε η ασιτία καθρεφτίζεται στο σώμα ή στο πρόσωπο κάποιου από την πρώτη κιόλας εβδομάδα.

Νευρική ανορεξία

Γενικά χαρακτηριστικά και συνήθη συμπτώματα

• Έντονη ενασχόληση με το βάρος και την εικόνα του σώματος, εμμονή με τον συνήθως μη ρεαλιστικό στόχο της μεγάλης απώλειας βάρους, πανικό με το νούμερο της ζυγαριάς
• Μονοφαγία ή και απόλυτος περιορισμός τροφής, τελετουργικό κατά τη διάρκεια των γευμάτων, σπάνια με παρέα έτσι ώστε να αποφευχθεί ο έλεγχος
• Έντονη σωματική δραστηριότητα και υπερδιέγερση, συνεχές στρες, ευερεθιστότητα, αντιδραστικότητα ειδικά στον έλεγχο, ψέματα και απόκρυψη των διατροφικών συνηθειών
• Καχεξία, υπερβολικά μειωμένο βάρος (Δείκτης Μάζας Σώματος 17,5 ή και λιγότερο)
• Μειωμένος μεταβολικός ρυθμός και ορμονικές διαταραχές εξαιτίας της απώλειας μυϊκού ιστού και της μειωμένης σύνθεσης ορμονών του θυρεοειδούς
• Αδύναμο μυοκάρδιο, μειωμένος καρδιακός παλμός, λιποθυμικές τάσεις, εύκολη κούραση, συνεχής ανάγκη για ύπνο
• Μειωμένη θερμοκρασία σώματος και μη ανεκτικότητα στο κρύο εξαιτίας της μεγάλης απώλειας υποδόριου λίπους
• Χαμηλά επίπεδα σιδήρου και λευκών αιμοσφαιρίων εξαιτίας ανεπαρκούς και φτωχής σε θρεπτικά συστατικά σίτισης, αδυναμία
• Έντονη τριχόπτωση, ξηρή και κρύα επιδερμίδα, επιρρεπής σε μικροτραυματισμούς, λόγω έλλειψης θρεπτικών συστατικών
• Αφύσικη αίσθηση φουσκώματος που μπορεί να διαρκέσει για ώρες
• Διακοπή εμμήνου ρύσεως, διαταραχές στην ανάπτυξη

Νευρική βουλιμία

Γενικά χαρακτηριστικά και συνήθη συμπτώματα

• Φαύλος κύκλος: υπερφαγία, άρα φόβος πρόσληψης βάρους, έπειτα εμετός (προκειμένου να μην αφομοιωθεί η θερμιδική περιεκτικότητα της τροφής), ύστερα ανακούφιση, μετά τύψεις και ενοχές, στη συνέχεια άγχος, που οδηγεί σε υπερφαγία κ.ο.κ.
• 33-75% των θερμίδων απορροφώνται ακόμη και μετά τον εμετό, οπότε η απώλεια βάρους είναι προσωρινή και όχι η επιθυμητή
• Διαταραχές στο μεταβολισμό και στην ανάπτυξη, απώλεια θρεπτικών συστατικών και αφυδάτωση εξαιτίας του εμετού
• Φθορά των δοντιών εξαιτίας της συνεχούς έκθεσής τους στα οξέα του εμετού, έντονη ευαισθησία των δοντιών στο ζεστό και στο κρύο, τερηδόνα
• Χαμηλά επίπεδα καλίου, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν την εύρυθμη λειτουργία της καρδιάς και να οδηγήσουν ακόμη και σε αιφνίδιο θάνατο
• Πρησμένοι σιελογόνοι αδένες εξαιτίας μόλυνσης από τον συχνά προκαλούμενο εμετό
• Έλκος στομάχου και αιμορραγία οισοφάγου σε ορισμένες περιπτώσεις
• Δυσκοιλιότητα εξαιτίας της αλόγιστης και ανεξέλεγκτης χρήσης καθαρτικών (το εμετικό σιρόπι ipecac μπορεί να αποβεί τοξικό για την καρδιά, το ήπαρ και τα νεφρά και χορηγείται μόνο σε σοβαρές δηλητηριάσεις)

Αξίζει να αναφερθεί ότι πολλές φορές ένα άτομο δεν πάσχει ξεκάθαρα από μία συγκεκριμένη διατροφική διαταραχή, αλλά εμφανίζει ένα συνονθύλευμα συμπεριφορών και συμπτωμάτων από κάθε μία διαταραχή, πολλές φορές σε συνδυασμό με κατάθλιψη.

Επίσης, δεν είναι ασύνηθες μια διατροφική διαταραχή να δίνει τη θέση της σε μία άλλη, κάνοντας παραδείγματος χάρη ένα άτομο που υποφέρει από νευρική ανορεξία να στρέφεται στη βουλιμία, ή και το αντίστροφο. Σε κάθε περίπτωση, μείζονος σημασίας είναι η επιστημονική διάγνωση να συνοδεύεται απαραίτητα από ολοκληρωμένη συμβουλευτική και θεραπεία από μια ομάδα ειδικών, κατά την οποία το άτομο να χαίρει διατροφικής, ψυχολογικής και ιατρικής παρακολούθησης προκειμένου να αποκτήσει ένα υγιές βάρος αλλά, πάνω απ’ όλα, μια υγιή σχέση με το φαγητό.

Πηγές:
Wardlaw G.M., Hampl J.S., DiSilvestro R.A. (2004), PerspectivesinNutrition. McGraw-Hill. 6th edition.
Weight Management Dietetic Practice Group (Σύλλογος Αμερικανών Διαιτολόγων για τον Έλεγχο του Σωματικού Βάρους) – http://cts.vresp.com/c/?WeightManagementDiet/411c9a03e7/8af221823a/c8a5efb8a7
Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών – http://www.hcfed.gr/