Οικονομική κρίση και αυτοκτονίες στην Ελλάδα

Το 2009 υπήρξε κατά μέσο όρο 1 αυτοκτονία την ημέρα στην Ελλάδα. Το 2010 υπήρξαν 2. Οι διπλασιασμός αυτός αποδίδεται κυρίως στην οικονομική κρίση καθόσον πολύ συχνά υπάρχουν αναφορές στα ΜΜΕ για επιχειρηματίες και ανέργους που αυτοκτονούν.

Ειδικά 9 επιχειρηματίες αυτοκτονούν το 2010 στην Κρήτη λόγω οικονομικής καταστροφής. Άνεργος στην Καλλιθέα αυτοκτονεί μαζί με τα παιδιά του πέφτοντας από ύψος κ.λπ. Επίσης, έρευνα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης μας λέει πως η αύξηση της ανεργίας κατά 4%, αυξάνει τις αυτοκτονίες κατά 6%.

Παρά την αύξηση του 2010 η Ελλάδα παραμένει χαμηλά στη συχνότητα των αυτοκτονιών. Το 2008 ήταν στην 84^η θέση παγκοσμίως με συχνότητα 2,8 / 100.00 κατοίκους.

Μετά την αύξηση του 2010 ανεβαίνει στο 5,7 περίπου, ποσοστό πολύ χαμηλότερο από το 10/100.000 της Ιταλίας, Ισπανίας, Ολλανδίας, το 13/100.000 των ΗΠΑ και το 25/100.000 της Σκανδιναβίας, Γερμανίας, Ανατολικών χωρών, Ιαπωνίας.

Παρόλα αυτά, το πρόβλημα είναι σοβαρό διότι ο διπλασιασμός σε ένα έτος είναι αρνητικό ρεκόρ. Τα ίδια συμπεράσματα βγαίνουν και από τις κλήσεις στην γραμμή άμεσης ανάγκης 1018 που αναφέρουν διπλασιασμό των τηλεφωνημάτων το 2010.

Οι αυτοκτονίες, γενικώς, έχουν κάποιες ενδιαφέρουσες παραμέτρους.

• ενώ οι απόπειρες είναι 3 φορές συχνότερες στις γυναίκες, οι άνδρες επιτυγχάνουν τον θάνατο 3 φορές περισσότερο από αυτές. Προφανώς οι απόπειρες αυτοκτονίας, είναι περισσότερο αποδεκτές σαν αντίδραση διαμαρτυρίας στο γυναικείο φύλο, στην κοινωνία μας.
• Το 90% των αυτοχείρων έχουν σοβαρή σωματική ή ψυχική νόσο (κυρίως κατάθλιψη).
• αυτοκτονίες για οικονομικούς λόγους αφορούν κυρίως άνδρες 35-50 ετών επιχειρηματίες ή ανέργους.

Εάν εστιάσουμε την προσοχή μας στις αυτοκτονίες λόγω της οικονομικής κρίσης που αυξάνει δραματικά τις πτωχεύσεις, την οικονομική ανέχεια, την ανεργία, θα παρατηρήσουμε ότι:

• Η οικονομική καταστροφή και δυσπραγία στην εποχή μας έχει χαρακτηριστικά ενός συνεχούς και παρατεταμένου stress. Δεν είναι εύκολο τώρα κάποιος να ανακάμψει από οικονομική καταστροφή, ανέχεια ή ανεργία. Το παρατεταμένο stress είναι εξαιρετικά ψυχοφθόρο για τον ανθρώπινο ψυχισμό όπως έδειξαν πειράματα των ναζί στον Β. Παγκόσμιο πόλεμο και ‘επαγγελματίες βασανιστές’ (μαρτύριο της σταγόνας, συνεχής αϋπνία κ.ά.).
• Η αυτοκτονία μοιάζει τελικά σαν τη μόνη διέξοδο να γλυτώσει κανείς από τον πόνο της ανέχειας, της κοινωνικής υποβάθμισης, της αυτουποτίμησης, της αδυναμίας να βρεθούν διέξοδοι.
• Μαζί με την οικονομική κρίση συνήθως έρχεται κρίση και σε όλες τις κοινωνικές, οικογενειακές, προσωπικές σταθερές. O γάμος συχνά κλονίζεται, οι φιλίες αποδεικνύονται πολύ λιγότερες ή ανύπαρκτες την ώρα της κρίσης, το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον περιορίζεται συνήθως στο ‘τσάι και συμπάθεια’ ή μάλλον μόνο στη ‘συμπάθεια’. Το κράτος έχει μεγάλες αδυναμίες στήριξης των ανέργων και οικονομικά πασχόντων.
• Eίναι εύκολα αντιληπτό ότι όσο πιο ψηλά ευρίσκεται κανείς, τόσο μεγαλώνει η επίπτωση από την πτώση. Οι πλούσιοι που ξαφνικά γίνονται φτωχοί βιώνουν δραματική διαφορά στην καθημερινότητά τους.

Η απάντηση σε όλα αυτά μπορεί να είναι η άποψη του Νίτσε ‘Ό,τι δεν σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό’! Η οικονομική κρίση μπορεί να γίνει αφορμή να γίνουμε πιο δυνατοί. Όμως για να γίνει αυτό πρέπει να είμαστε πρώτα ζωντανοί. Ζωντανούς μας κρατάει ο χαρακτήρας μας, οι εμπειρίες μας, οι απόψεις και οι αξίες που έχουμε για τη ζωή, το περιβάλλον.

Πόσοι όμως χαρακτήρες έχουν τη ‘δύναμη του λιονταριού’, την ‘ευλυγισία της καλαμιάς’ που δεν ξεριζώνεται ποτέ, όσο και αν φυσάει, ‘το κοίταγμα από ψηλά’ του αετού, την ‘υπομονή’ της χελώνας κ.λπ.; Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά είναι απαραίτητα μαζί με άλλα για να τα βγάλουμε πέρα σε τέτοιο έντονο και συνεχές stress.

Οι εμπειρίες είναι πολύτιμες και μακάρι να έχουμε πολλές και ποικίλες.

Τις απόψεις μας για τις αξίες της ζωής πρέπει να μπορούμε να τις επαναδιαπραγματευτούμε. Τελικά, ουσιαστική αξία στη ζωή έχουν οι ειλικρινείς και θερμές συναισθηματικές σχέσεις. Είναι σταθερές, είτε είμαστε πλούσιοι, είτε φτωχοί.

‘Πιστόν φίλον εν κινδύνοις γιγνώσκεις’, μαθαίνουμε οι παλαιότεροι στο γυμνάσιο, ‘ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος’, μας λέει ο Λουκιανός, ‘ουαί υμίν γραμματείς και φαρισαίοι υποκριτές’, λέει το Ευαγγέλιο. Πάντα η αλήθεια και η γνώση της πραγματικότητας είναι μια υπέρτατη αρχή.

Για να τα καταφέρουμε να επιβιώσουμε και να γίνουμε πιο σοφοί πρέπει να βοηθήσει και το περιβάλλον. Η γραμμή βοήθειας 1018 είναι απαραίτητη σαν αρχή. Η κοινωνική αλληλεγγύη είναι υποχρέωση όχι μόνον των κρατικών φορέων και της εκκλησίας αλλά όλων μας.

Η κοινωνία, λέει ο Καστοριάδης, είναι η μόνη δυνατότητα για να αποκτήσει η ζωή μας αξία. Κοινωνώ σημαίνει συμμετέχω, συμπάσχω, συμμερίζομαι. Ο πολιτισμός μας, όποιος και αν είναι αυτός, είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα της ιστορίας των κοινωνιών μας.

Καιρός για πράξεις αλληλεγγύης. Είναι η λύση στα οικονομικά αδιέξοδα αλλά περισσότερο στα ψυχικά μας προβλήματα από την οικονομική κρίση. Μακάρι η κοινωνία μας να πάρει αυτόν τον δρόμο. Θα ανέβει αυτόματα και ο δείκτης πολιτισμού και ανθρωπιάς, όχι μόνο τώρα, αλλά και στο μέλλον.