Η Χοροθεραπεία ως θεραπεία επιλογής για παιδιά με ειδικές ανάγκες

Γράφει η Κωνσταντία Σταύρου, Χοροθεραπεύτρια - Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

Η χοροθεραπεία ή χοροκινητική θεραπεία αποτελεί θεωρία και μεθοδολογία που χρησιμοποιεί την θεραπευτική διαδικασία (π.χ. σχέση, συναισθηματική ανάπτυξη, συμβολική εμφάνιση εσωτερικών συγκρούσεων), την εξελικτική κίνηση και την κινητική έκφραση.

Είναι ένα πολύ σημαντικό και ιδιαίτερα αποτελεσματικό εργαλείο δουλειάς με παιδιά που πάσχουν από συναισθηματικές διαταραχές και μαθησιακές δυσκολίες. Θεωρητικά, αλλά και μέσα από τεχνικές εφαρμογές της, αντιμετωπίζει την ή τις περιοχές δυσλειτουργίας, καθώς και τα συμπτώματα της συναισθηματικής ή συμπεριφοριστικής διαταραχής εξελικτικά, χρησιμοποιώντας προ-λεκτικές δυναμικές δεξιότητες για να προσεγγίσει το παιδί.

Η χοροθεραπεία χρησιμοποιώντας τις ποιότητες κίνησης (χρόνο, χώρο, βάρος και ροή) επιδρά άμεσα στην αντιληπτο-κινητική και αισθητηριο-κινητική ανάπτυξη και οργάνωση του παιδιού. Έτσι το βοηθάει να αναπτύξει την εσωτερική αίσθηση του χρόνου, του χώρου ή της ροής ενέργειας, καθώς και την αίσθηση του κέντρου βάρους ή την αίσθηση του «φυσικού εαυτού».

Θετικές αλλαγές προκύπτουν σύντομα στο επίπεδο της συμπεριφοράς και των προ-μαθησιακων δεξιοτήτων. Στη χοροθεραπεία, η εικόνα του σώματος τίθεται στο επίκεντρο της προσοχής. Για να κινηθείς χρειάζεται να έχεις μια εικόνα του σώματός σου.

Ειδικά στα παιδιά, η έρευνα έδειξε ότι η νοητική αναπαράσταση του σώματός του, το πώς αισθάνεται με αυτήν, το πώς του φαίνεται, είναι για ένα παιδί η βάση ή ο παράγοντας εκείνος με τον οποίο ενσωματώνει τον εαυτό ή το Εγώ.

Ο Winnicott εξελίσσει τις αρχικές διατυπώσεις του Freud «το Εγώ είναι ένα σωματικό εγώ, αλλά όταν όλα πάνε καλά και μόνο τότε, το άτομο του μωρού αρχίζει να συνδέεται με το σώμα και τις σωματικές λειτουργίες…». Όταν η εικόνα σώματος είναι λανθασμένη ή ατελής, η αντίληψη, η μάθηση και η κατανόηση παραμορφώνονται.

Στη χοροθεραπεία, θεωρούμε ότι η εικόνα σώματος μπορεί και αλλάζει και ότι μέσα από αυτήν την αλλαγή γίνονται αλλαγές και στη δομή του εαυτού (Marcia B. Leventhal, France Scott- Billmann).

Επιπλέον, η δομή ή η αναδόμηση της εικόνας του σώματος συνδέεται άμεσα με τη σοβαρότητα ή την πολυπλοκότητα των ψυχοπαθολογικών φαινομένων. Τέλος, σημαντικό είναι να αναφέρω ότι, όσον αφορά στη γλώσσα, η κατανόηση μιας λέξης, πέρα από τη συμβολική της έννοια, εξαρτάται από τη συγκρότηση της εικόνας σώματος.

Για να λάβουν, λοιπόν, νόημα οι λέξεις πρέπει πρώτα να εγγραφούν στο σώμα ή τουλάχιστον να μεταβολιστούν σε μια εικόνα σώματος που δημιουργείται με τις διαπροσωπικές σχέσεις (Dolto F., 1984).

Στοιχεία που επιδρούν στην εξέλιξη της εικόνας του σώματος αποτελούν η επένδυση θετικών συγκινήσεων στο σώμα, η διαφοροποίηση του σώματος από το περιβάλλον, η αναγνώριση των μερών του σώματος και της μεταξύ τους σχέσης καθώς και η κίνηση στο χώρο.

Άλλα στοιχεία που χρησιμοποιεί η χοροθεραπεία για το σκοπό αυτό είναι η ισορροπία, η ευθυγράμμιση, η αναπνοή, η ένταση και η χαλάρωση. Επίσης, η χοροθεραπεία συμβάλλει στη διεύρυνση της κίνησης και με τον τρόπο αυτό μεγαλώνει το εύρος των επιλογών του παιδιού καθώς και η ικανότητα του για σκέψη και αφαίρεση.

Ο συντονισμός και ο συγχρονισμός είναι επίσης σημαντικά εργαλεία που βοηθούν στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος και στην ανάπτυξη της εμπιστοσύνης ανάμεσα στα μέλη της ομάδας και τον χοροθεραπευτή.

Απαραίτητη προϋπόθεση η βλεμματική επαφή και στόχος η δημιουργία μιας κοινής κινησιολογικής γλώσσας. Τέλος, στοιχεία της πρωτόγονης έκφρασης (τεχνική χοροθεραπείας) όπως ο ρυθμός, η φωνή-φωνήματα, οι συμβολικές κινήσεις που ενώνουν τα αντίθετα (πάνω- κάτω, αριστερά-δεξιά), η συμμετρία, το καθρέφτισμα, η ηχώ των κινητικών ή φωνητικών εκφράσεων, η επανάληψη καθώς και το παιχνίδι (Winnicott) αποτελούν σημαντικά εργαλεία στα χέρια του χοροθεραπευτή.

Άλλα αποτελέσματα-στόχοι της χοροθεραπευτικής συνεδρίας είναι η ανασυγκρότηση του εγώ, η αναβολή ικανοποίησης, η δυνατότητα εστιασμού, η ανάπτυξη της πρωτοβουλίας, η δόμηση μιας θετικής ιδέας περί εαυτού, που οδηγεί σε υψηλότερη αυτό-εκτίμηση και η αύξηση της κοινωνικοποίησης.

Δομή Χοροθεραπευτικής Συνεδρίας

Σε κάθε συνάντηση υπάρχει αρχή, μέση και τέλος. Συγκεκριμένα, η χοροθεραπευτική συνεδρία αποτελείται από πέντε διακριτά μέρη: Ζέσταμα, Εκτόνωση, Θέμα, Επικέντρωση και Κλείσιμο.

Στο Ζέσταμα το παιδί προετοιμάζεται ψυχολογικά και κιναισθητικά για τη συμμετοχή του στη συνεδρία. Αυτό μπορεί να διαρκέσει από πέντε λεπτά έως πέντε μήνες (ανάλογα με την κοινωνική, συναισθηματική και κινητική ανάπτυξη του παιδιού).

Στην Εκτόνωση στόχος είναι η εκτόνωση των εντάσεων, εφόσον η υπολειμματική ένταση ή τα μοντέλα συμπεριφοράς αναστέλλουν την ολοκληρωμένη κινητική έκφραση του παιδιού.

Στο Θέμα δουλεύεται το θεματικό υλικό που έχει προκύψει από την εκτόνωση.

Η Επικέντρωση αντιπροσωπεύει την επιστροφή στο εδώ και τώρα και περιλαμβάνει δύο μέρη: αναφορά στην επόμενη συνεδρία και το

Κλείσιμο, στο οποίο το παιδί μαθαίνει να λέει «αντίο». Εδώ μαθαίνεται και βιώνεται ο αποχωρισμός και ο διαχωρισμός.

Η συνεδρία είναι στην ουσία της μια αναπαράσταση της ζωής. Από όλα τα παραπάνω αντιλαμβανόμαστε τη σημαντικότητα της χοροθεραπείας ως μέθοδο θεραπείας για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα λόγου και ειδικές ανάγκες, καθώς οι αλλαγές στην κινητική έκφραση έχουν ως αποτέλεσμα αλλαγές στη συμπεριφορά, καθώς και σημαντική επιρροή πάνω σε ψυχολογικές διαδικασίες.

Πηγές:
Dolto Francoise 1984, Η ασυνείδητη εικόνα του σώματος, βιβλιοπωλείο της «ΕΣΤΙΑΣ», Αθήνα 2009, μτφ. Ε. Κούκη, Leventhal M. B. «Η ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ως θεραπεία επιλογής για παιδιά με συναισθηματικές διαταραχές και μαθησιακές δυσκολίες». ZOPER, September 1980, vol.51, no. 7, μτφ. Έλλη Κήτα, Schott- Billmann France 1997, Όταν ο χορός θεραπεύει- εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, Αθήνα 1998, μτφ. Λ. Χρυσικοπούλου, Winnicott B. W. 1971, Το παιδί, το παιχνίδι και η πραγματικότητα- εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 1979, μτφ. Γιάννης Κωστόπουλος, ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ (άρθρο για την Εγκυκλοπαίδεια Αποκατάστασης του MACMILLAN, 1994), μτφ. Άντα Παίζη.