Κατάθλιψη στην τρίτη ηλικία: Ποιοι παράγοντες επιβαρύνουν τη διάθεση

Η κατάθλιψη ίσως και να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα ψυχικής υγείας με τα οποία έρχονται αντιμέτωπα τα άτομα της τρίτης ηλικίας. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται ότι περίπου το 10% των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών εμφανίζει καταθλιπτικά συμπτώματα, ενώ το 2 – 3 % παρουσιάζει σοβαρή κατάθλιψη. Ωστόσο, ένα μεγάλο ποσοστό των καταθλιπτικών διαταραχών δεν γίνεται αντιληπτό ούτε από τους συγγενείς των ηλικιωμένων, αλλά ούτε και από τους γιατρούς της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

Μερικοί από τους πιο επιβαρυντικούς παράγοντες για την εμφάνιση της κατάθλιψης είναι:

• Η ηλικία
• Το φύλο
• Η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού κατάθλιψης
• Η ύπαρξη ιστορικού γνωστικών εκπτώσεων
• Η ύπαρξη χρόνιων παθήσεων και χρόνιου άγχους
• Η απώλεια του συντρόφου και η κοινωνική απομόνωση
• Η ύπαρξη οικονομικών προβλημάτων
• Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο
• Η βίωση αρνητικών γεγονότων ζωής
• Η ανάληψη του ρόλου του φροντιστή σε ηλικιωμένα ζευγάρια

Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους παρουσιάζει κάποιες ποιοτικές διαφορές σε σχέση με την κατάθλιψη στα άτομα νεότερης ηλικίας. Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα της τρίτης ηλικίας (και κυρίως οι γυναίκες) αναφέρονται πιο συχνά στα σωματικά συμπτώματα της κατάθλιψης, όπως είναι η μειωμένη όρεξη, οι διαταραχές ύπνου και το έντονο αίσθημα κόπωσης. Η κατάθλιψη, δηλαδή, γίνεται αντιληπτή περισσότερο ως μια σωματική εμπειρία. Εκτός αυτού, η κακή σωματική υγεία φαίνεται να αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα για την εμφάνιση της νόσου στους ηλικιωμένους, ενώ κάτι τέτοιο δεν ισχύει - στον ίδιο τουλάχιστον βαθμό - στα άτομα νεώτερης ηλικίας.

Το γεγονός αυτό είναι πιθανό να σχετίζεται με το ότι η κακή σωματική υγεία επιφέρει περιορισμούς στην καθημερινή λειτουργικότητα των ηλικιωμένων, ενώ ταυτόχρονα δυσχεραίνει τη γενικότερη συμμετοχή τους σε δραστηριότητες, οι οποίες θα μπορούσαν να τονώσουν την αυτοεικόνα τους, αλλά και να τους κρατήσουν μακριά από έναν αρνητικό τρόπο σκέψης. Επίσης, συνήθως η αποτελεσματική αντιμετώπιση μιας σωματικής πάθησης στην τρίτη ηλικία επιτυγχάνεται δυσκολότερα σε σχέση με τις νεώτερες ηλικίες και έτσι επιτείνεται μαζί της και η καταθλιπτική συμπτωματολογία.

Τρόποι αντιμετώπισης της κατάθλιψης στην τρίτη ηλικία:

• Σωστή ενημέρωση της οικογένειας του ατόμου προκειμένου να δώσει την απαιτούμενη προσοχή στον εντοπισμό τυχόν καταθλιπτικών συμπτωμάτων, καθώς πολλές φορές τα ηλικιωμένα άτομα χαρακτηρίζονται από τους οικείους τους ως «υπερβολικά» στις αντιδράσεις τους, ενώ τα διάφορα συμπτώματα αποδίδονται απλά και μόνο στο γήρας
• Συνειδητοποίηση από το άτομο των αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων του, καθώς και των δυσλειτουργικών συμπεριφορών του
• Κινητοποίηση του ατόμου για συμμετοχή του σε ομαδικές και άλλες ευχάριστες δραστηριότητες (π.χ. ταξίδια, περίπατοι, φροντίδα ζώων, συμμετοχή σε κοινωνικές εκδηλώσεις κ.λπ)
• Εκμάθηση εναλλακτικών τρόπων αξιολόγησης του εαυτού και των ικανοτήτων του
• Ενίσχυση του ατόμου για ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων του
• Αναγνώριση και αλλαγή των γεγονότων και των καταστάσεων που οδήγησαν στην εμφάνιση της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας
• Δημιουργία κοινωνικού δικτύου υποστήριξης
• Άμεση αντιμετώπιση σωματικών παθήσεων και διαχείριση πόνου
• Χορήγηση κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, ειδικά στην περίπτωση σοβαρών μορφών κατάθλιψης
• Αντιμετώπιση πρόσθετων δυσκολιών που μπορεί να συνυπάρχουν με την κατάθλιψη (πχ. γνωστικά ελλείμματα)
• Όπως και στις νεώτερες ηλικίες, έτσι και στους ηλικιωμένους, η ψυχοθεραπεία και ειδικά η γνωσιακή ψυχοθεραπεία μπορεί να αποφέρει ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα.

Συμπερασματικά, η κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας δεν είναι μια φυσιολογική αντίδραση στο πέρασμα του χρόνου, αλλά μια σοβαρή συναισθηματική διαταραχή που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης. Άλλωστε, το δικαίωμα για μια καλής ποιότητας ζωή θα πρέπει να το απολαμβάνουν τα άτομα κάθε ηλικίας!