Τι είναι τα τικ και πώς τα αντιμετωπίζουμε

Τι είναι τα τικ (tics)

Τα τικ είναι ξαφνικές, επαναλαμβανόμενες, χωρίς νόημα κινήσεις (λεπτής κινητικής ικανότητας) ή αναφωνήσεις (φωνητικά τικς). Mπορούν να είναι απλά ή σύνθετα, συχνά μιμούνται κάποια πτυχή της τυπικής συμπεριφοράς και ποικίλλουν σε συχνότητα και ένταση.

• Τα απλά κινητικά τικ είναι σύντομες, χωρίς νόημα κινήσεις, όπως το ανοιγοκλείσιμο ματιών, οι μορφασμοί, το τίναγμα κεφαλιού ή το ανασήκωμα του ώμου.
• Τα σύνθετα κινητικά τικ είναι βραδύτερα, μεγαλύτερα σε διάρκεια και οι κινήσεις γίνονται πιο σκόπιμες. Παραδείγματα περιλαμβάνουν αυτοτραυματικές πράξεις, άσεμνες χειρονομίες ή πηδήματα.
• Τα απλά φωνητικά τικ είναι ξαφνικοί, χωρίς νόημα ήχοι ή θόρυβοι, όπως βήχας, καθάρισμα του λαιμού ή ρούφηγμα της μύτης.
• Τα περίπλοκα φωνητικά τικ περιλαμβάνουν επανάληψη φράσης ή λέξης (ηχολαλία), άσεμνες και ανάρμοστες επιθετικές λέξεις ή δηλώσεις (κοπρολαλία), επανάληψη τελευταίας λέξης που το ίδιο το παιδί έχει πει (παλιλαλία).

Οι σπασμοί συνήθως ξεκινούν στην παιδική ηλικία και διακυμαίνονται σε ένταση και διάρκεια και εκδηλώνονται διαφορετικά σε διαφορετικές ηλικίες. Μπορεί να καταστέλλονται προσωρινά, και μπορεί να μειωθούν όταν το άτομο είναι έξαλλο ή είναι συγκεντρωμένο σε μια δραστηριότητα. Τα τικ τείνουν να επιδεινώνονται όταν το άτομο αισθάνεται άγχος ή ενθουσιασμό.

Οι σπασμοί συνήθως ξεκινούν περίπου σε παιδιά ηλικίας 6 έως 7 ετών που εμφανίζουν απλά τικ προσώπου, όπως ανοιγοκλείσιμο ματιών. Με το χρόνο τα τικ εξαπλώνονται στους ώμους, στα άκρα και στο κορμό. Τα φωνητικά τικ εμφανίζονται συνήθως 2-4 χρόνια μετά από τα κινητικά τικ. Η σοβαρότητα τείνει να κορυφώνεται σε παιδιά ηλικίας 10 έως 12 ετών.

Πώς αντιμετωπίζουμε τα τικ;

Ψυχοεκπαίδευση

Η ψυχοεκπαίδευση, περιλαμβάνοντας τη συμμετοχή του ασθενούς και των φροντιστών. Θα πρέπει να παρέχεται κατά την έναρξη της θεραπείας. Η παραπομπή σε ομάδες αυτοβοήθειας είναι επίσης χρήσιμη. Η ψυχοεκπαίδευση περιλαμβάνει την παροχή λεπτομερών πληροφοριών για τα σχετικά πρόσωπα. Στην περίπτωση των νέων αυτό συνήθως θα εμπλέκει και τους γονείς και τους δασκάλους.

Συμπεριφορική Θεραπεία

Οι συμπεριφορικές θεραπείες είναι από τις πρώτες προτεινόμενες θεραπείες για την αντιμετώπιση των τικ. Η συμπεριφορική θεραπεία είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας που αποσκοπεί στην αλλαγή του τρόπου συμπεριφοράς. Ο τύπος της θεραπείας εξαρτάται από τη φύση και τη σοβαρότητα των τικ. Συχνά αρκετές διαφορετικές τεχνικές χρησιμοποιούνται μαζί.

Ένας από τους κύριους τύπους συμπεριφοριστικής θεραπείας που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των τικ είναι η αντιστροφή συνήθειας. Η αντιστροφή συνήθειας έχει ως στόχο:

• Να εκπαιδεύσει σχετικά με την κατάστασή του ασθενούς και τον τρόπο αντιμετώπισης.
• Να αυξήσει την επίγνωση των τικ και πότε αυτά αυξάνονται.
• Να διδάξει μια αντίστροφη μέθοδο αντιμετώπισης, για παράδειγμα, όταν συνήθως ανασηκώνεται τους ώμους σας, αντί αυτού μπορείτε να τεντώσετε τα χέρια σας αν αισθάνεστε την ανάγκη για τικ, μέχρι να υποχωρήσει η ένταση.

Περαιτέρω, η θεραπεία έκθεσης και η θεραπεία πρόληψης υποτροπών έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τα άτομα με τικ να μάθουν να καταστέλλουν την αυξανόμενη αίσθηση για τικ μέχρι να υποχωρήσει αυτό το συναίσθημα. Η ιδέα είναι ότι με τον καιρό τα άτομα θα συνηθίσουν την αίσθηση αυτής της πρόδρομης παρόρμησης (εξοικείωση) και η ανάγκη για τικ σε απόκριση θα μειωθεί.

Τι να κάνετε αν το παιδί σας έχει αναπτύξει τικ:

• Μην πείτε στο παιδί σας ανοικτά για τα τικ τους - δεν το κάνουν σκόπιμα.
• Μην προσπαθήσετε να σταματήσετε το παιδί σας να κάνει επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή ήχους, επειδή αυτό μπορεί να το αναγκάσει να γίνουν πιο έντονοι.
• Στο μέτρο του δυνατού, αγνοήστε τα τικ, γιατί αν εφιστάται η προσοχή σε αυτά, τα τικ μπορεί να επιδεινωθούν.
• Διαβεβαιώστε το παιδί σας ότι δεν υπάρχει τίποτα λάθος με τα τικ και ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να ντρέπεται.

Πάντα να θυμάστε ότι τα τικ δεν γίνονται εκούσια. Ακόμα και αν το παιδί σας είναι μερικές φορές σε θέση να ελέγξει τα τικ, είναι εξαιρετικά απίθανο ότι θα είναι σε θέση να τα ελέγχει όλη την ώρα.

Πηγές:
Cook CR, Blacher J. Evidence-based psychosocial treatments for tic disorders. Clin Psychol (New York). 2007;14 (3):252–267.
Roessner V, Wanderer S (2010). [Tic- Störungen in der Kinderarztpraxis]. PÄD Praktische Pädiatrie, 16:179-183
Rothenberger A, Roessner V, Banaschewski et al (2007). Co-existence of tic disorders and attentiondeficit/hyperactivity disorder-recent advances in understanding and treatment’, European Child & Adolescent Psychiatry, 16 (supp 1):1-4.
Verdellen C, van de Griendt J, Hartmann A (2011). European clinical guidelines for Tourette syndrome and other tic disorders. Part III: behavioural and psychosocial interventions, European Child & Adolescent Psychiatry, 20:197-207.