Διαζύγιο: τι λέμε στα παιδιά;

Γράφει η Φρίντα Κωνσταντοπούλου, Παιδοψυχίατρος, Ιατρός ΚΕΕΛΠΝΟ

Αναμφίβολα, το διαζύγιο αποτελεί μια ανατρεπτική διαδικασία στη λειτουργία της οικογένειας. Θα πρέπει όμως να επαναξιολογήσουμε και πιθανόν να αναθεωρήσουμε την ισχύουσα αντίληψη ότι αποτελεί πάντα ένα τραυματικό γεγονός για τα παιδιά.

Σύμφωνα με τις τελευταίες μελέτες, 40% των παιδιών, επηρεάζονται από ένα διαζύγιο αρνητικά, 40% επηρεάζονται θετικά, ενώ ένα 20% το αντιμετωπίζει πιο ουδέτερα.

Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι η κυριότερη δυσκολία, που αντιμετωπίζουν τα παιδιά έχει να κάνει με την έλλειψη ή τη διαταραγμένη επικοινωνία των γονιών την περίοδο της συμβίωσης. Αν η οικογένεια βιώνει έντονη κρίση επικοινωνίας, τότε το διαζύγιο αποτελεί μια ανακουφιστική λύση τόσο για τους ενήλικες, όσο και για τα παιδιά. Ας μην ξεχνάμε, ότι οι γονείς μαθαίνουμε στα παιδιά μας τον τρόπο να επικοινωνούν στις σχέσεις τους, να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, να διαχειρίζονται τις δυσκολίες τους.

Συνεπώς, η παραμονή ή όχι σε μια κλονισμένη σχέση αποτελεί μάθημα ζωής για τα παιδιά και έτσι θα πρέπει να το αντιμετωπίζουν και οι γονείς.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, ο χρόνος και ο τρόπος με τον οποίο θα ανακοινώσουμε το διαζύγιο στα παιδιά είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Εξαρτάται βέβαια από διάφορους παράγοντες όπως:

• Η ηλικία του παιδιού.
• Η ψυχοσυναισθηματική του ωριμότητα.
• Η δομή του χαρακτήρα του.
• Η ύπαρξη υποστηρικτικού οικογενειακού ή φιλικού δικτύου.
• Η ύπαρξη δραστηριοτήτων, από τις οποίες το παιδί αντλεί ευχαρίστηση και αυτοπεποίθηση.
• Από το αν πρόκειται να συμβούν αλλαγές στην καθημερινή ρουτίνα του παιδιού, όπως μετακόμισή του σε άλλο σπίτι, σχολείο ή χώρα.

Εάν πρόκειται ο ένας γονιός να μετακομίσει, καλό θα είναι να προηγηθεί η ανακοίνωση κάποιες εβδομάδες πριν, έτσι ώστε να προσαρμοστεί σταδιακά στην απώλεια. Θα πρέπει να γίνει στο οικείο περιβάλλον του σπιτιού, και το παιδί να είναι ήρεμο, να μην είναι άρρωστο ή κουρασμένο. Α ν υπάρχουν περισσότερα παιδιά, η ανακοίνωση θα πρέπει να γίνεται ταυτόχρονα, έτσι ώστε να μη νιώθουν ότι διαχωρίζονται, αντίθετα να νιώθουν υποστηρικτικά το ένα με το άλλο.

Είναι βέβαια αυτονόητο ότι σε μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά θα εξηγούνται περισσότερες λεπτομέρειες σε πιο ιδιαίτερες συζητήσεις.
Ένας βασικός κανόνας της επικοινωνίας γονιών –παιδιών είναι ότι δίνουμε πάντα πληροφορίες που μπορεί το παιδί να διαχειριστεί ηλικιακά και συναισθηματικά.

Συχνά οι γονείς κάνουν το λάθος να αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους ως ενήλικες υπερεκτιμώντας το νοητικό και αναπτυξιακό τους επίπεδο.

Επίσης, ήρεμοι θα πρέπει να είναι και οι γονείς, και η ανακοίνωση θα πρέπει να γίνει ταυτοχρόνως και από τους δύο, χωρίς εντάσεις και συναισθηματικά ξεσπάσματα. Δεν είναι σωστό εκείνη την ώρα να μπουν στη διαδικασία να επιλύσουν τις διαφορές τους, ή να αναζητήσουν συμμαχίες από τα παιδιά τους. Τέλος, είναι αυτονόητο ότι θα υπάρχει κοινή προσέγγιση και από τους δύο γονείς , έτσι ώστε να μη δημιουργείται επιπλέον σύγχυση στα παιδιά.

Τι λέμε στα παιδιά

• Αρχικά ξεκαθαρίστε στα παιδιά ότι δεν ευθύνονται για το διαζύγιο. Τα παιδιά σχεδόν όλων των ηλικιών έχουν έντονα ενοχικό συναίσθημα, ειδικότερα όταν έχουν προηγηθεί καυγάδες που έχουν σχέση με την ανατροφή των παιδιών. 
• Αποφύγετε τη στερεότυπη έκφραση ότι η μαμά και ο μπαμπάς δεν αγαπιούνται πια. Τα μαθαίνετε ότι η αγάπη είναι ένα πολύ μεταβλητό συναίσθημα και θα ανησυχούν για το αν στο μέλλον σταματήσετε να τα αγαπάτε, μειώνοντας ουσιαστικά την αυτοεκτίμησή τους.
• Μιλήστε τους με σιγουριά και δημιουργήστε τους αίσθημα ασφάλειας. Προσπαθήστε να διασφαλίσετε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σταθερότητα στην καθημερινότητα της ρουτίνας τους. (Σχολικό, φιλικό, οικογενειακό περιβάλλον)
• Ένα σημαντικό λάθος που κάνουν οι γονείς, ειδικότερα οι πιο ευάλωτοι συναισθηματικά, είναι να αφήνουν στο παιδί την προοπτική ότι θα πρέπει να αναλάβει το ίδιο τις ευθύνες του απόντος γονιού. Αυτό φορτίζει το παιδί και το ενηλικιώνει απότομα. Ξεκαθαρίστε λοιπόν στο παιδί πως οι ευθύνες και οι υποχρεώσεις του είναι όποιες ακριβώς ήταν και πριν το διαζύγιο.
• Το ίδιο ακριβώς ισχύει και με τα δικαιώματά του, τα οποία θα πρέπει και αυτά να είναι συμφωνημένα και από τους δυο γονείς και να τηρούνται με τον ίδιο τρόπο.
• Αφήστε τα παιδιά να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια, την απογοήτευση και το θυμό τους. 
• Απαντήστε με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις τους, χωρίς να κατηγορεί ο ένας τον άλλον. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να αγαπούν και τους δύο τους γονείς.
• Προσπαθήστε να βρείτε θετικά σημεία στην απόφασή σας και εστιάστε σε αυτά.
• Τέλος, αναγνωρίστε την αλλαγή σαν μια δύσκολη διαδικασία η οποία όμως θα επιφέρει μια καινούργια ισορροπία στην οικογένεια.