Πένθος: Τα στάδια και η διαχείρισή του

Το πένθος αφορά την απώλεια ενός οικείου προσώπου εξαιτίας του θανάτου. Το αίσθημα της απώλειας μπορεί να εκδηλωθεί ακόμα και αν δεν υπάρξει ο θάνατος. Για παράδειγμα, υπάρχει η απώλεια αντικειμένων που διαθέτει το άτομο ή απώλεια σωματική, όταν αφαιρείται μέλος ή κάποιο όργανο του σώματος εξαιτίας μιας θεραπευτικής διαδικασίας. 

Το άτομο μέσω της απώλειας λόγω θανάτου χάνει δύο πράγματα: «την πηγή μιας μοναδικής ικανοποίησης των ψυχικών αναγκών του, το νόημα της ζωής, όπως το έβλεπε μέχρι τότε, καθώς και τους πόρους από τους οποίους αντλούσε δύναμη και τη φυσική παρουσία του άλλου, ιδιαιτέρως όταν ήταν πολύ συνδεδεμένοι στη ζωή τους».

Το πένθος κάθε ανθρώπου είναι ξεχωριστό, αφού κάθε άνθρωπος τείνει να διαφέρει από τον διπλανό του. Ωστόσο, πολλοί είναι εκείνοι που βιώνουν πολλά κοινά συναισθήματα. Στο θρήνο δεν υπάρχει σχεδιασμός ή προγραμματισμός.

Η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει από μερικές ημέρες έως χρόνια. Στις περιπτώσεις όπου το πένθος παραμένει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα και εμφανίζει χαρακτηριστικά βαριάς κατάθλιψης ή παραμένει καθηλωμένο σε ένα συγκεκριμένο στάδιο της διαδικασίας- όπως για παράδειγμα στην άρνηση- θεωρείται ότι το άτομο καταδεικνύει παθολογικό πένθος και ίσως απαιτεί την παρέμβαση ενός επαγγελματία.

Άλλα συμπτώματα παθολογικού πένθους είναι τα ακραία συναισθήματα ενοχής, τα παράλογα συναισθήματα ευθύνης για την απώλεια, καθώς επίσης και η εκτεταμένη μελαγχολία. 

Η πορεία του πένθους φαίνεται ότι ακολουθεί ορισμένα στάδια. Το πρώτο από αυτά ξεκινάει με το θάνατο του αγαπημένου προσώπου. Η φάση αυτή είναι γνωστή ως η φάση της αποφυγής, καθώς ο άνθρωπος αισθάνεται ένα σοκ και συναντά δυσκολίες ή αρνείται να πιστέψει το συμβάν. Άλλοι ξεσπούν συναισθηματικά ενώ άλλοι προσπαθούν να αποκτήσουν τον έλεγχο της κατάστασης και δεν εκφράζονται. Κάποιοι ψάχνουν να βρουν τα αίτια που οδήγησαν στο θάνατο του αγαπημένου τους προσώπου. Σημαντικό είναι το άτομο να εκφράσει ότι αισθάνεται γιατί σε αντίθετη περίπτωση επιβαρύνει τη δική του διαδικασία προσαρμογής στο πένθος.

Η επόμενη φάση ξεκινάει περίπου 3 εβδομάδες μετά το θάνατο και διαρκεί για ένα χρόνο. Η φάση αυτή είναι γνωστή ως η φάση της συνειδητοποίησης της απώλειας και της αντιμετώπισης. Σε αυτό το στάδιο το άτομο ενοχοποιεί τον άνθρωπο που πέθανε για το θάνατό του, το Θεό που τον πήρε αλλά και τους άλλους ανθρώπους που δείχνουν να είναι ευτυχισμένοι. Επίσης αισθάνονται ενοχή, νοσταλγία και μοναξιά.

Η τρίτη φάση του πένθους είναι αυτή της ανάκαμψης. Το άτομο σε αυτό το στάδιο αρχίζει πάλι να τρώει «φυσιολογικά» και να κοιμάται, αρχίζει να ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία. Το πένθος δεν έχει ολοκληρωθεί αλλά το άτομο έχει προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα και ίσως νιώθει ένοχο γιατί δεν αισθάνεται τον αρχικό πόνο.

Συνοπτικά μπορούμε να αναφέρουμε :

Στάδια στη διαδικασία του πένθους

• Σοκ και άρνηση (περίοδος που κρατάει κάποιες εβδομάδες)
• Διαμαρτυρία και λαχτάρα επανασύνδεσης με το άτομο που πέθανε (επίσης κάποιες εβδομάδες)
• Απελπισία που συνοδεύεται από σωματική και συναισθηματική αναστάτωση και από κοινωνική απομόνωση (με διάρκεια μηνών ή ετών) και
• Μια περίοδο βαθμιαίας ανάρρωσης, η οποία χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη ευεξία και αποδοχή της απώλειας.

Συναισθήματα που εμφανίζονται στο πένθος

• Σοκ και αποδιοργάνωση
• Θυμός– Επιθετικότητα
• Ενοχή
• Θλίψη
• Ντροπή
• Ζήλια
• Άγχος και Αβοηθησία
• Απογοήτευση
• Κατάθλιψη

Προσαρμογή στην απώλεια

• Μετά την απώλεια πρέπει να διευκολυνθούν τα στάδια του πένθους, ώστε το άτομο να προχωρήσει προς την επίλυση της θλίψης.
• Η προσαρμογή στην απώλεια επιτυγχάνεται μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες:

α) αποδοχή της πραγματικότητας του θανάτου
β) βίωση και επεξεργασία του φυσικού και ψυχικού πόνου που προκαλεί η απώλεια.
γ) προσαρμογή σε νέες συνθήκες, όπου ο αποθανών δεν υπάρχει πια.
δ) συναισθηματική απόσυρση από τον αποθανόντα και συνέχιση της ζωής.

• Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το άτομο που θρηνεί να ολοκληρώσει με επιτυχία την κάθε μία από αυτές τις διαδικασίες, ώστε να αποφευχθεί η περίπτωση χρόνιου ή ετεροχρονισμένου θρήνου.

Δε θα ξεχάσουμε, θα μάθουμε να ζούμε με την απώλεια του σημαντικού ατόμου μας, να αποδεχτούμε την κατάσταση και είναι βασικό να θυμόμαστε ότι παράδειγμα για μας είναι η ζωή του δικού μας ατόμου, και όχι ο θάνατός του... και σίγουρα ο θανών θα ήθελε να είμαστε καλά και χαρούμενοι!!!