Το ψυχικό τραύμα από τις μαζικές καταστροφές

Σχεδόν όλα τα θύματα τέτοιων καταστροφών βιώνουν αρχικά ποικίλα ψυχολογικά συμπτώματα, ενώ σε ένα μεγάλο ποσοστό τα συμπτώματα διαρκούν χρόνια. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται μετατραυματική διαταραχή και άρχισε να αναγνωρίζεται και να ερευνάται στους βετεράνους του πολέμου του Βιετνάμ.

Το κεντρικό σημείο της διαταραχής αυτής είναι η ανάπτυξη ψυχολογικών συμπτωμάτων μετά από την έκθεση σε ένα ακραίο ψυχοτραυματικό γεγονός. Αυτό μπορεί να αφορά είτε τον ίδιο είτε τη μαρτυρία του ίδιου για ένα γεγονός το οποίο εμπεριέχει θάνατο ή σοβαρό τραυματισμό άλλου.

Μπορεί ακόμη να εμπεριέχει την είδηση για έναν επικείμενο ή βίαιο θάνατο, σοβαρό τραυματισμό ή απειλή θανάτου ή βλάβης που βιώθηκε από ένα μέλος της οικογένειας ή στενό συνεργάτη.


Η πορεία του ψυχικού τραύματος

Η μετατραυματική ψυχική διαταραχή μπορεί να συμβεί σε κάθε ηλικία, περιλαμβανομένης της παιδικής.

Τα συμπτώματα συνήθως ξεκινούν τους πρώτους τρεις μήνες μετά το τραύμα, αν και όταν η έναρξη είναι καθυστερημένη, τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν ακόμα και χρόνια μετά το συμβάν. Τα θύματα των φυσικών καταστροφών τείνουν επίσης να έχουν καθυστερημένη έναρξη της νόσου.

Οι περισσότεροι των ασθενών πληρούν τα κριτήρια για διαταραχή από οξύ στρες αμέσως μετά το συμβάν. Οι μισοί από αυτούς τους ασθενείς όμως παρουσιάζουν ύφεση των συμπτωμάτων μέσα σε τρεις μήνες με την κατάλληλη θεραπεία.
Έχουν περιγραφεί τα εξής 3 στάδια πορείας της διαταραχής:

• Το πρώτο στάδιο αφορά στην άμεση ψυχολογική απάντηση στο τραύμα.
• Το δεύτερο στάδιο συμβαίνει όταν τα συμπτώματα επιμένουν περισσότερο από ένα μήνα και υπάρχουν συμπτώματα ή συναισθήματα αβοήθητου, έλλειψης ελέγχου, υπερδιεγερσιμότητας, επαναβίωσης του τραύματος, φοβικής αποφυγής και σωματικά ενοχλήματα.
•  Το τρίτο στάδιο περιγράφεται σαν χρόνια μετατραυματική από στρες διαταραχή, στη διάρκεια του οποίου συχνά συνυπάρχουν η χρήση ουσιών, το άγχος, και η κατάθλιψη.

Τα συμπτώματα του ψυχικού τραύματος

Τα συμπτώματα της μετατραυματικής από στρες διαταραχής περιέχουν επίμονη αναβίωση του τραύματος, αποφυγή, υπερεπαγρύπνηση και ψυχική νωθρότητα.

Το πλήρες σύνδρομο διαρκεί για τουλάχιστον 1 μήνα, ενώ μπορεί να υπάρχει καθυστερημένη έναρξη των συμπτωμάτων, που συμβαίνει τουλάχιστον 6 μήνες μετά το τραυματικό γεγονός.

Τα θύματα με μετατραυματική από στρες διαταραχή μπορεί να περιλαμβάνουν βετεράνους πολέμου, επιζώντες από αεροπορική ή φυσική καταστροφή, όπως πυρκαγιά ή πλημμύρα, θύματα βιασμού, επιζώντες ολοκαυτώματος, και θύματα καρκίνου.

Συχνά συμπτώματα αποτελούν ενοχλητικές και επαναλαμβανόμενες αναμνήσεις του γεγονότος ή επανάληψη του γεγονότος στα όνειρα.

Συχνά επίσης συμβαίνουν διασχιστικές καταστάσεις που διαρκούν από δευτερόλεπτα έως ημέρες, στη διάρκεια των οποίων ο ασθενής συμπεριφέρεται σαν να ξαναζεί το γεγονός. Επικρατεί σημαντική δυσφορία όταν εκτίθεται σε ερεθίσματα που συμβολίζουν το τραυματικό γεγονός, όπως σε επετείους, ζεστό και υγρό καιρό (βετεράνοι Βιετνάμ ή θύματα πυρκαγιών), και στολές φρουρών (επιζώντες των ολοκαυτωμάτων).

Αποφεύγουν οτιδήποτε συνδέεται με το τραύμα, όπως ανθρώπους, δραστηριότητες ή καταστάσεις. Η αποφυγή αυτή μπορεί να βιωθεί σαν αμνησία για μία συγκεκριμένη περίοδο στη διάρκεια του γεγονότος. Τέλος υπάρχουν σταθερά συμπτώματα άγχους, όπως δυσκολίες στον ύπνο, υπερεπαγρύπνηση, δυσκολία στη συγκέντρωση, και αυξημένη ευερεθιστότητα.

Πόσο συχνά συμβαίνει η μετατραυματική διαταραχή

Η μετατραυματική από στρες διαταραχή μπορεί να προσβάλλει μέχρι και το 30% των θυμάτων μιας φυσικής καταστροφής.

Μελέτες σε άτομα που βρέθηκαν σε κίνδυνο έδειξαν επικράτηση που κυμαίνεται από 3% έως 58%. Η συχνότητα στο γενικό πληθυσμό κυμαίνεται από 1% έως 34%. Μία κοινοτική έρευνα σε νέους ενήλικες έδειξε ότι η δια βίου επικράτηση είναι 9,2%, με 11,3% για τις γυναίκες και 6% για τους άνδρες.

Η φύση του τραύματος που προδιαθέτει τη διαταραχή διαφέρει επίσης μεταξύ των φύλων. Το πρωτεύον τραύμα για τους άνδρες ήταν η μάχη και η προσωπική μαρτυρία του θανάτου κάποιου, ενώ στις γυναίκες η σωματικού τύπου επίθεση ή απειλή αφορούσε περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις τραυματικής εμπειρίας.

Μακροχρόνιες ψυχολογικές συνέπειες φυσικών καταστροφών


Οι ασθενείς με μετατραυματική από στρες διαταραχή παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες στην κοινωνική λειτουργικότητα, στην εργασία και στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Η μακροχρόνια ανικανότητα των ασθενών σχετίζεται περισσότερο με τα καταθλιπτικά συμπτώματα που παρουσιάζονται.

Οι βετεράνοι του Πολέμου του Κόλπου με μετατραυματική από στρες διαταραχή είχαν υψηλότερη συχνότητα ψυχιατρικών διαταραχών (κατάθλιψη, άγχος, χρήση αλκοόλ και ουσιών, σεξουαλική και γνωσιακή δυσλειτουργία), και παθολογικών διαταραχών (άσθμα, χρόνια κόπωση, ινομυαλγία), σε σύγκριση με βετεράνους που δεν είχαν έρθει σε επαφή με μάχη.

Επίσης, τα θύματα με τη νόσο αυτή ήταν περισσότερο πιθανό να είναι άνεργοι.

Θεραπεία του ψυχικού τραύματος

Η θεραπεία της μετατραυματικής από στρες διαταραχής στη γενική κλινική πράξη περιέχει συνήθως συνδυασμό φαρμακοθεραπείας, υποστηρικτικής ψυχοθεραπείας, γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας και ψυχοεκπαίδευση, αν και μπορεί να χρησιμοποιηθούν εξειδικευμένες θεραπείες για ειδικούς πληθυσμούς που είναι θύματα κάποιου ειδικού τραύματος.

Όσον αφορά τη φαρμακοθεραπεία, η συνήθης προσέγγιση είναι η έναρξη με ένα αντικαταθλιπτικό το οποίο είναι αποτελεσματικό έναντι της ψυχικής αδράνειας και των άλλων συνοδών ενοχλημάτων. Παρατηρείται θετικό αποτέλεσμα στο 60%-70% των περιπτώσεων.

Επιπλέον, τα αντικαταθλιπτικά δείχνουν θετικό αποτέλεσμα στο 60% έως 70% των περιπτώσεων που είναι σε ψυχοθεραπεία. Οι θεραπευτικές προσπάθειες θα πρέπει να διαρκούν τουλάχιστον 12 εβδομάδες.