Ψυχοσεξουαλική διαπαιδαγώγηση εφήβων

Σεξουαλικότητα είναι η έκφραση της ψυχικής και βιολογικής λειτουργίας με σκοπό τη σωματική και συναισθηματική ικανοποίηση και πληρότητα μέσω της ηδονής. Είναι μια έννοια πολυδιάστατη, που αφορά στη βιολογική, ψυχική, συναισθηματική και κοινωνική πλευρά του ανθρώπου.

Η σεξουαλικότητα αποτελεί μια αυστηρά ατομική και ιδιωτική πτυχή της ζωής μας και συνδέεται με έννοιες όπως η ερωτική έλξη, η ερωτική πράξη, η σεξουαλική ταυτότητα, οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες κ.α.

Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι δεν υπάρχει μια εγγενής σεξουαλικότητα. Μπορεί να πάρει τη μορφή ετεροσεξουαλικότητας, ομοσεξουαλικότητας και αμφισεξουαλικότητας.

Η σεξουαλικότητα ξεκινά να διαμορφώνεται από την παιδική ηλικία και διαφοροποιείται ανάλογα με το φύλο. Είναι χρήσιμο, να δούμε πώς αντιλαμβάνονται οι ίδιοι οι έφηβοι τη σεξουαλικότητά τους. Έτσι, λοιπόν, τα κορίτσια στην εφηβεία, συνήθως, παρουσιάζουν μεγαλύτερη αμφιθυμία, ως προς τη θηλυκότητά τους και περισσότερους περιορισμούς στη σεξουαλικότητά τους.

Ενώ στα αγόρια, υπάρχει εμφανής και ελεύθερη έκφραση του ανδρισμού τους και της σεξουαλικότητάς τους.

Πώς, ωστόσο, αντιμετωπίζει η κοινωνία τη σεξουαλική έκφραση των εφήβων;

Τα κορίτσια, συνήθως, ενθαρρύνονται να αναστέλλουν τις σεξουαλικές τους επιθυμίες μέχρι να αφοσιωθούν σε μια σχέση και να αποφεύγουν ευκαιριακές σχέσεις, για τη διατήρηση της ηθικής τους. Από την άλλη, τα αγόρια ενθαρρύνονται να επιδεικνύουν τον ανδρισμό τους, καθώς και να συνάπτουν πολλές πρόσκαιρες σχέσεις, ως μέσο ισχυροποίησης του ανδρισμού τους.

Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι η σωστή ενημέρωση για θέματα σχετικά με τη σεξουαλική δραστηριότητα, την προστασία από σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες και την πρόληψη εγκυμοσύνης με τις αντισυλληπτικές μεθόδους.

Πιο συγκριμένα, στοχεύει:

• Στην απόκτηση τεκμηριωμένης γνώσης (δηλαδή επιστημονική προσέγγιση των θεμάτων της σεξουαλικότητας πέρα από μύθους, προκαταλήψεις, προσωπικές εμπειρίες κλπ) και διασαφήνιση των σεξουαλικών μας αξιών.
• Διαμόρφωση θετικής αντίληψης του εαυτού μας για το σεξ (ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής μας) και βελτίωση της ανθρώπινης επικοινωνίας (π.χ η απαλλαγή από το άγχος συνομιλίας για θέματα σεξ μεταξύ συντρόφων, γονέων –παιδιών).
• Αναγνώριση των αρνητικών σημείων στις ερωτικές μας σχέσεις. (εκμετάλλευση του ενός συντρόφου από τον άλλο, τα ψέματα στη σχέση, η υπερβολική εξάρτηση του ενός ή και των δύο συντρόφων, η ζήλια).
• Έλεγχος γονιμότητας. (αντισύλληψη, προγεννετικός έλεγχος, αντιμετώπιση δυσκολιών στη σύλληψη κλπ).
• Αποφυγή σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων (έρπης, χλαμύδια, κονδυλώματα, ηπατίτιδα, AIDS κλπ).
• Κατανόηση και αντιμετώπιση προβλημάτων σεξουαλικής ανταπόκρισης. (σεξουαλικά προβλήματα όπως ανοργασμία, έλλειψη στύσης, πρόωρη εκσπερμάτωση, κλπ)

Είναι, όμως, αποτελεσματική η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των εφήβων;

Έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2008 στις ΗΠΑ σε 2.019 εφήβους, ηλικίας 15 έως 19 ετών, έδειξε ότι η σεξουαλική αγωγή, ενθαρρύνει και βοηθά τους έφηβους στο να αναβάλλουν την έναρξη πρώιμων σεξουαλικών σχέσεων. Αντίθετα με φόβους που εκφράζονταν κάποτε, η σεξουαλική αγωγή στους έφηβους δεν είναι αιτία ενθάρρυνσής τους για να αρχίσουν πρόωρα το σεξ.

Παράλληλα, παρατηρήθηκε η αποτελεσματική μείωση των επικίνδυνων συμπεριφορών των εφήβων (μόλυνση από μικρόβια μέσω του σεξ, εγκυμοσύνες σε ανήλικες μητέρες).

Δυστυχώς, στη χώρα μας η ερευνητική δραστηριότητα γύρω από το θέμα είναι ανεπαρκής. Έχουν πραγματοποιηθεί, κυρίως, έρευνες που αποδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη προώθησης και ενίσχυσης της σεξουαλικής αγωγής.

Ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν από την απουσία ή τη μη-ορθή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση;

• παραπληροφόρηση (συνομήλικοι, έντυπα, διαδίκτυο) η οποία οδηγεί σε σύγχυση και άγνοια ως προς την ευθύνη που επιφέρει η εμπλοκή σε μία σεξουαλική σχέση (θέματα υγείας- σεξουαλικά νοσήματα, ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη)
• αίσθημα ενοχής, φοβία απέναντι στη σεξουαλική πράξη ή απέναντι στο αντίθετο φύλο με ενδεχόμενη τη σύγχυση σεξουαλικής ταυτότητας
• διαστρεβλωμένη επαφή με τη σεξουαλικότητα, τι είναι σωστό – λάθος, με αποτέλεσμα να διαμορφώνει το παιδί διαστρεβλωμένη εικόνα εαυτού / μειωμένη αυτοπεποίθηση - αυτοεκτίμηση.

Τι χρειάζεται να συμβεί;

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι πολύ σοφά έλεγαν: ‘το προλαμβάνειν κρείττον του θεραπεύειν’.

Επομένως, χρειάζεται πρόληψη. Και πρόληψη πάνω από όλα σημαίνει πετυχαίνω μια καλή επικοινωνία με το παιδί μου από μικρή ηλικία και δεν προσπαθώ να το προσεγγίσω όταν πια έχει φτάσει στην εφηβεία.

Επικοινωνία σημαίνει ‘ακούω- μιλάω’ και όχι ‘μιλάω – ακούω’. Κι αυτό θα πει, όχι μόνο συμβουλές, που συχνά προκαλούν αντίδραση, προδιαθέτουν, οριοθετούν αυστηρά. Με τις συμβουλές, βάζω τα δικά μου μόνο πλαίσια και όρους, δεν αφήνω περιθώρια διαφορετικότητας, δεν ακούω τελικά τις ανάγκες του παιδιού αλλά τις δικές μου.

Σαφέστατα, χρειάζεται να ενθαρρύνουμε, με υπομονή και επιμονή, τα παιδιά να μιλούν και να κάνουν ερωτήσεις, μέσα σε ένα ήρεμο κλίμα, χωρίς διάθεση κριτικής. Είναι, ακόμη, απαραίτητο να καταλάβουν τα παιδιά ότι το σεξ σχετίζεται με την αγάπη, την οικειότητα, το αίσθημα φροντίδας και σεβασμού και για το ίδιο το άτομο αλλά και για το σύντροφο του.

Παράλληλα, χρειάζεται να αποδεσμευτώ από τα ταμπού του παρελθόντος και να αποδεχτώ ως γονιός έννοιες όπως, οι προγαμιαίες σχέσεις, η ομοφυλοφιλία ή ο αυνανισμός.

Γενικότερα, είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας ότι η εφηβεία είναι μία κρίσιμη και καθοριστική περίοδος με πολλές ιδιαιτερότητες. Κάθε παιδί είναι μοναδικό και ξεχωριστό ως προς την προσωπικότητα που διαμορφώνει και για το λόγο αυτό, πρέπει να υπάρξει χώρος για την ελεύθερη και αβίαστη ανάπτυξη της σεξουαλικότητάς του.

Είναι ωφέλιμο να ενημερωνόμαστε διαρκώς για θέματα, που προβληματίζουν τα παιδιά της σημερινής εποχής. Η ανοιχτή και ουσιαστική επικοινωνία είναι ο μόνος τρόπος, για να νιώθουμε και να βρισκόμαστε κοντά στα παιδιά μας.

Τέλος, είναι απαραίτητο να λαμβάνουμε υπόψη μας ότι οι συνθήκες και οι ανάγκες της κάθε εποχής είναι διαφορετικές και μέσα σε αυτές μεγαλώνουν τα παιδιά μας και έτσι να καταφέρουμε να αποδεσμευτούμε από ταμπού και προκαταλήψεις του παρελθόντος.