Ζάλη – ίλιγγος: Πώς αντιμετωπίζονται;

Το αίσθημα της ζάλης είναι μια δυσάρεστη και αγχογόνος δοκιμασία, την οποία έχει βιώσει η πλειονότητα των συνανθρώπων μας κάποια στιγμή της ζωής τους. Ευτυχώς, όμως, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν πρόκειται για μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση, χωρίς να σημαίνει ότι δεν μειώνει δραματικά την ποιότητα ζωής του πάσχοντα. Οι ασθενείς συχνά περιγράφουν τον ίλιγγο και τη ζάλη με συμπτώματα που μπορεί να μην έχουν πάντα απόλυτη σχέση με τη διαταραχή της ισορροπίας.

Ως ίλιγγο ορίζουμε το αίσθημα της περιστροφής του περιβάλλοντος γύρω από τον άρρωστο ή της περιστροφής του αρρώστου γύρω από το περιβάλλον. Ο ίλιγγος στην πλειοψηφία των περιπτώσεων παραπέμπει σε διαταραχές του λαβύρινθου του ωτός και των κεντρικότερων νευρικών δομών που συνδέονται με αυτόν. Αντίθετα, η ζάλη είναι ευρύτερη έννοια, που περιλαμβάνει συνήθως διαταραχή της ισορροπίας ή αστάθεια, χωρίς τη συμμετοχή αισθήματος περιστροφής, και οφείλεται, κάποιες φορές μόνο, σε παθήσεις του έσω ωτός.

Η σύγχρονη ιατρική προσέγγιση απαιτεί σε παρουσία ζάλης έναν συνδυαστικό έλεγχο όλων εκείνων των συστημάτων που ευθύνονται για την ισορροπία μας. Τα συστήματα αυτά περιλαμβάνουν, πέραν των λαβυρίνθων των ώτων, την όραση, το κεντρικό νευρικό σύστημα και την ιδιοδεκτικότητα - δηλαδή την ικανότητα που έχουμε να αντιλαμβανόμαστε τη θέση των αρθρώσεων και των μελών μας στο χώρο, χωρίς να υπάρχει οπτική επαφή με αυτά. Ζάλη, αστάθεια και ίλιγγο μπορεί να προκαλέσουν, εκτός από διαταραχές του ωτός και του λαβύρινθου, παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος ή γενικότερα παθολογικά αίτια, που ενδεχομένως συνδέονται και με τη λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος.

Ο ιατρικός έλεγχος

Σε κάθε περίπτωση ζάλης και ιλίγγου απαιτείται λεπτομερές ιστορικό, κλινική εξέταση και εργαστηριακός έλεγχος, ο οποίος είναι γρήγορος και ανώδυνος. Το ιατρικό ιστορικό με τη χρήση πλέον εξατομικευμένων ερωτηματολογίων είναι ιδιαίτερα σημαντικό και μπορεί να θέσει τις βάσεις για την ορθή διάγνωση. Ο εργαστηριακός έλεγχος στις περισσότερες περιπτώσεις περιλαμβάνει αρχικά εξειδικευμένη νευροωτολογική εκτίμηση του συστήματος ακοής και ισορροπίας. Σύγχρονος εξοπλισμός, που είναι διαθέσιμος τα τελευταία 3 χρόνια (video Head Impulse Test, Videonystagmography, Vestibular Evoked Potentials - o/c VEMPs, Subjective Vertical-Horisontal Test), μας επιτρέπει να ελέγχουμε λειτουργικά, άμεσα και αναίμακτα το σύνολο των δομών κάθε λαβυρίνθου και των διασυνδέσεων αυτών που εμπλέκονται στη διατήρηση της ισορροπίας. Μπορούμε έτσι να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα για την υπάρχουσα παθοφυσιολογία και να οργανώσουμε τη μετέπειτα αποκατάσταση του πάσχοντος.

Ιδιαίτερα με τη χρήση πλατφόρμας ισορροπίας (Computerised Dynamic Posturography) μπορούμε να αντικειμενικοποιήσουμε και να ποσοτικοποιήσουμε την εκάστοτε διαταραχή της ισορροπίας (Sensory Organisation Test) ούτως ώστε να τεκμηριώσουμε μετέπειτα και τη θεραπευτική μας παρέμβαση.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι υπάρχει πλέον δυνατότητα πλήρους ελέγχου ατόμων κάθε ηλικίας (από νεογνά μέχρι υπερήλικες), καθώς και ατόμων με χρόνια προβλήματα ακοής και ισορροπίας. Ιδιαιτέρως άτομα που ταλαιπωρούνται χρόνια από διαταραχές ακοής και ισορροπίας, όπως εμβοές, αστάθεια, ίλιγγο και συχνές πτώσεις, μπορούν να επωφεληθούν από την ύπαρξη αντίστοιχων πρωτοκόλλων αντιμετώπισης και αποκατάστασης.

Η αντιμετώπιση

Η θεραπεία του ιλίγγου και της αστάθειας τονίζεται ότι είναι εξατομικευμένη. Προσαρμόζεται ανάλογα με το πρόβλημα, την ηλικία του ασθενούς, τις δυνατότητές του και τη φυσική του κατάσταση. Η υπάρχουσα τεχνολογία, με τη βοήθεια εξειδικευμένων προγραμμάτων βασισμένων σε υπολογιστικά συστήματα και σε πλατφόρμες ισορροπίας, έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει στη διάγνωση περιστατικών ιλίγγου και αστάθειας. Τέτοια περιστατικά, με την κατάλληλη παρέμβαση του εξειδικευμένου ιατρού, μπορούν να οδηγηθούν μέχρι και στην ολοκληρωτική διευθέτηση του προβλήματός τους και τη σημαντική βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς. Διότι σημασία δεν έχει το «ζην» αλλά το «ευ ζην»!

Πηγές:
Γεώργιος Κ. Παναγιωτόπουλος, MD MSc CAGS(VSD) PhD, Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος Ενηλίκων - Παίδων, Επιστ. Υπεύθυνος ΩΡΛ Τμήματος, ΥΓΕΙΑΝΕΤ Αθηνών