1. Η χειρουργική επέμβαση στη σπονδυλική στήλη

Είναι διαδεδομένος ο μύθος που υποστηρίζει πως οι χειρουργικές επεμβάσεις στη σπονδυλική στήλη είναι άκρως επικίνδυνες για τον ασθενή, μύθος που αρκετές φορές διατηρείται και από την άγνοια των ίδιων των ιατρών στα νεότερα δεδομένα και τεχνικές.

Η άποψη αυτή, όμως, κάθε άλλο παρά ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και στις σύγχρονες δυνατότητες της ιατρικής. Άκρως χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μικροχειρουργική δισκεκτομή.

Πότε χρειάζεται χειρουργός

Ακόμα και σήμερα κάθε αναφορά σε εγχείρηση σπονδυλικής στήλης προκαλεί δέος στον ασθενή, που φαντάζεται την υπόλοιπή του ζωή στο 'αναπηρικό καροτσάκι'. Η εσφαλμένη αυτή πεποίθηση διατηρείται δυστυχώς από τη συμπεριφορά των ίδιων των ιατρών, που χρησιμοποιούν εύκολα τη λέξη 'παράλυση' τις περισσότερες φορές λόγω δικής τους έλλειψης ενημέρωσης.

Η πραγματικότητα είναι σαφώς διαφορετική, αφού οι πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η εγχείρηση της μέσης είναι το ίδιο ασφαλής με την εγχείρηση ενός ισχίου.

Τα συμπτώματα που αποτελούν ένδειξη για χειρουργική επέμβαση στη σπονδυλική στήλη είναι ουσιαστικά είτε επίμονος πόνος είτε αδυναμία κάποιου άκρου (χεριού ή ποδιού). Ο χρόνιος πόνος, που κατά βάση είναι θέμα ποιότητος ζωής, είναι η πιο συνηθισμένη ένδειξη και η χειρουργική θεραπεία ενδείκνυται όταν αυτός δεν υποχωρεί με φάρμακα και φυσικοθεραπεία.

Η δεύτερη ένδειξη, της αδυναμίας κάποιου άκρου, που προκαλείται από πίεση νεύρου ή και του νωτιαίου μυελού, δεν είναι τόσο συνηθισμένη, και πολύ σπάνια έχει τον χαρακτήρα του επείγοντος και ακόμα σπανιότερα υπάρχει πιθανότητα να χειροτερεύσει το πρόβλημα της αδυναμίας.

Οι παθήσεις και η αντιμετώπιση

Πριν από κάθε ανάλυση των ενδείξεων της εγχείρησης της σπονδυλικής στήλης, απαραίτητη είναι η παράθεση μερικών στοιχείων ανατομίας. Η σπονδυλική στήλη αποτελείται από σπονδύλους που ενώνονται μεταξύ τους με ένα δίσκο μπροστά και δύο μικρές αρθρώσεις πίσω, αφήνοντας ένα τρήμα (οπή) στο κέντρο.

Έτσι ενώνοντας όλα τα τρήματα, δημιουργείται ένας σωλήνας που προστατεύει τον νωτιαίο μυελό και τα νεύρα κατά την πορεία τους από τον εγκέφαλο στα άκρα.

Οι παθήσεις της σπονδυλικής στήλης διακρίνονται σε εκφυλιστικές και μη. Στις μη εκφυλιστικές παθήσεις της σπονδυλικής στήλης ανήκουν η παραμόρφωση (σκολίωση ή κύφωση), ο μεταστατικός καρκίνος, οι φλεγμονές και τα κατάγματα και γενικά αποτελούν το μικρότερο μέρος των προβλημάτων της σπονδυλικής στήλης και δεν θα αναφερθούμε περαιτέρω.

Η εκφύλιση, ή αλλιώς γήρανση, της σπονδυλικής στήλης ξεκινάει από τη γήρανση των δίσκων που συνδέουν τους σπονδύλους. Όπως το δέρμα που κάνει ρυτίδες, έτσι και οι δίσκοι αρχικά αφυδατώνονται και μετά εμφανίζουν ρωγμές. Αυτό είναι η δισκική νόσος («δισκοπάθεια») και μπορεί να προκαλεί πόνο στη μέση, δηλαδή οσφυαλγία.

Αν ένα κομμάτι από το μαλακό εσωτερικό του δίσκου προβάλει στο σπονδυλικό σωλήνα και πιέσει ένα νεύρο, τότε πονάει το πόδι (ισχιαλγία) ή το χέρι ανάλογα με το αν ο δίσκος είναι στον αυχένα ή στη μέση, γιατί ο πόνος ακολουθεί το νεύρο.

Όταν χαλάσει ο δίσκος, ο φόρτος της λειτουργίας μεταφέρεται στις δύο μικρές αρθρώσεις που επίσης συνδέουν τους σπονδύλους και αρχίζει η εκφύλιση και αυτών, φαινόμενο που παρατηρείται συνήθως σε μεγαλύτερες ηλικίες. Αυτό ονομάζεται σπονδυλαρθρίτιδα ('άλατα') και προκαλεί είτε αρθριτικό πόνο στη μέση είτε στένωση του σωλήνα και άρα πίεση των νεύρων και αντανάκλαση του πόνου στα πόδια.

Στην τελευταία αυτή περίπτωση ο πόνος εμφανίζεται κυρίως στη βάδιση αποστάσεων και χαρακτηριστικά ανακουφίζεται στην καθιστική θέση.

Ο σκοπός της εγχείρησης είναι να μείνει ο σπονδυλικός σωλήνας βατός και γίνεται με την αφαίρεση των δίσκων και των οστεοφύτων (αλάτων) που πιέζουν τα νεύρα. Έτσι σχεδόν όλες οι εγχειρήσεις αφορούν σε αποσυμπιέσεις των νεύρων.

Σε πολύ σπανιότερες περιπτώσεις, όπως η ολίσθηση των σπόνδυλων και η σκολίωση των ενηλίκων, χρειάζεται και σπονδυλοδεσία, δηλαδή η ένωση των σπονδύλων μεταξύ τους με τη χρήση υλικών σπονδυλοδεσίας και μοσχευμάτων.

Οι μέθοδοι

Η τεχνολογία έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη σύγχρονη χειρουργική της σπονδυλικής στήλης. Το κυριότερο όργανο είναι το μικροσκόπιο που επιτρέπει τη μεγέθυνση του πεδίου, τον άπλετο φωτισμό και άρα την πραγματοποίηση εγχειρήσεων με μικρότερες τομές.

Επίσης επαναστατική είναι η χρήση ηλεκτροδίων (όπως γίνεται και με το καρδιογράφημα) για την παρακολούθηση των νεύρων κατά τη διάρκεια της εγχείρησης. Αξίζει να αναφερθεί και η ένεση τσιμέντου (ανάλογου της ρητίνης που χρησιμοποιείται στα σφραγίσματα) για τα οστεοπορωτικά ή και μεταστατικά κατάγματα της σπονδυλικής στήλης.

Όμως, το laser ή τα ρομπότ, όσο εντυπωσιακά και αν ακούγονται, δεν έχουν θέση στη χειρουργική της σπονδυλικής στήλης.

Πηγές:
Δρ Ηλίας Χ. Παπαδόπουλος, Χειρουργός σπονδυλικής στήλης ΥΓΕΙΑ (εκπαιδευθείς στο Hospital for Special Surgery και στο Memorial Sloan Kettering, Cornell University, New York, NY