Αρθρικός χόνδρος: Σύγχρονες τεχνικές αποκατάστασης των βλαβών

Στη σύγχρονη ορθοπαιδική εφαρμόζονται πλέον εξελιγμένες τεχνικές αποκατάστασης των βλαβών του αρθρικού χόνδρου με μεγάλα ποσοστά επιτυχίας. Όσο πιο γρήγορα διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί μια χόνδρινη βλάβη τόσο καλύτερα αποτελέσματα αναμένονται. Αν η βλάβη αντιμετωπιστεί ένα έτος μετά την κλινική εμφάνισή της, τότε η πρόγνωση χειροτερεύει δραματικά.

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει συντηρητικός τρόπος αντιμετώπισης μια χόνδρινης βλάβης. Και αυτό για δύο λόγους: κατ’ αρχάς, ο αρθρικός χόνδρος είναι ανάγγειος και δεν έχει δυνατότητα αυτοεπούλωσης και, δεύτερον, δεν έχουν ακόμη βρεθεί φαρμακευτικοί παράγοντες διέγερσης του αρθρικού χόνδρου προς επιδιόρθωση, αλλά ούτε και τρόποι να φτάσει μία φαρμακευτική ουσία στην περιοχή της βλάβης. Επομένως, η χορήγηση σκευασμάτων που περιέχουν συστατικά του φυσιολογικού αρθρικού χόνδρου (γλυκοζαμίνες, χονδροϊτίνες, υαλουρονικό οξύ, κολλαγόνο) έχει αποτελέσματα κατώτερα αυτών που συνήθως οι εταιρείες υπόσχονται.

Σήμερα, η χειρουργική αποκατάσταση των χόνδρινων βλαβών γίνεται κατά κύριο λόγο με αρθροσκοπικές τεχνικές και μόνο σε περιορισμένες περιπτώσεις εκτεταμένων χόνδρινων βλαβών καταφεύγουμε σε ανοικτές χειρουργικές τεχνικές (αρθροτομές). Ο ορθοπαιδικός διαθέτει πλέον μεγάλο αριθμό αρθροσκοπικών τεχνικών χονδρογένεσης και κάθε φορά εφαρμόζει κατά περίπτωση την καταλληλότερη.

• Τεχνικές διέγερσης του υποχόνδριου οστού: Το οστό που βρίσκεται κάτω από τον αρθρικό χόνδρο επικοινωνεί άμεσα με τον μυελό που είναι πλούσιος σε μεσεγχυματικά κύτταρα. Αν αυτά τα κύτταρα τοποθετηθούν στις τραυματισμένες χόνδρινες επιφάνειες, μετατρέπονται σε χονδροκύτταρα και παράγουν νέο αρθρικό χόνδρο. Έτσι, έχουν αναπτυχθεί οι αρθροσκοπικές τεχνικές των μικροκαταγμάτων και των μικροτρυπανισμών, με τις οποίες διανοίγονται δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ της τραυματισμένης χόνδρινης επιφάνειας με το πλούσιο σε μεσεγχυματικά κύτταρα υποχόνδριο οστούν. Οι τεχνικές αυτές έχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα, αλλά για μικρού μεγέθους βλάβες.
• Τεχνικές εμφύτευσης οστεοχόνδρινων κυλίνδρων: Με τις τεχνικές αυτές λαμβάνονται οστεοχόνδρινα κυλινδρικά τεμάχια από υγιείς μη φορτιζόμενες περιοχές μιας άρθρωσης και τοποθετούνται στις περιοχές βλάβης (τεχνικές μωσαϊκού). Εφαρμόζονται σε μεγαλύτερου μεγέθους βλάβες και, σε σύγκριση με τις τεχνικές διέγερσης του μυελού, παρουσιάζουν μεγαλύτερα και μακροβιότερα ποσοστά επιτυχίας που φτάνουν το 80-90%.
• Μεταμόσχευση μεγάλων οστεοχόνδρινων αλλομοσχευμάτων: Σε περιπτώσεις όπου οι βλάβες του αρθρικού χόνδρου καταλαμβάνουν μεγάλη επιφάνεια της άρθρωσης και του υποχόνδριου οστού, τότε η επιλογή είναι η μεταμόσχευση μεγάλων οστεοχόνδρινων τεμαχίων από δωρητές (αλλομοσχεύματα) που έχουν υποστεί κατάλληλη προετοιμασία για την αποφυγή μετάδοσης νοσημάτων. Η τεχνική αυτή έχει άριστα κλινικά αποτελέσματα με ποσοστά επιτυχίας που αγγίζει το 90%.
• Βιολογική αρθροπλαστική: Μιμούμενοι τη φύση και τον τρόπο με τον οποίο αυτή δημιουργεί αρθρικό χόνδρο αναπτύχθηκε η βιολογική αρθροπλαστική μιας άρθρωσης. Πρόκειται για την ταυτόχρονη χρησιμοποίηση όλων εκείνων των βιολογικών συστατικών που θα οδηγήσουν σε δημιουργία νέου αρθρικού χόνδρου.
• Χονδρογενετικά κύτταρα: Τα χονδρογενετικά κύτταρα παράγουν νέο αρθρικό χόνδρο Σε αυτά ανήκουν τα χονδροκύτταρα, τα βλαστοκύτταρα και τα μεσεγχυματικά κύτταρα. Η αυτόλογη μεταμόσχευση χονδροκυττάρων στηρίζεται στην καλλιέργεια απομονωθέντων από τον ασθενή χονδροκυττάρων και στην επανατοποθέτησή τους στην περιοχή της χόνδρινης βλάβης όπου θα αναπτύξουν νέο αρθρικό χόνδρο. Με ανάλογο τρόπο βλαστοκύτταρα απομονώνονται από το λιπώδη ιστό του ασθενούς και αφού καλλιεργηθούν τοποθετούνται στην περιοχή της βλάβης με στόχο την ανάπτυξη χόνδρινου ιστού. Τέλος, τα μεσεγχυματικά κύτταρα είναι μια εναλλακτική και πολλά υποσχόμενη μέθοδος αποκατάστασης των χόνδρινων βλαβών. Τα κύτταρα αυτά απομονώνονται πολύ εύκολα με παρακέντηση την ώρα της χειρουργικής επέμβασης από το λαγόνιο οστούν της πυέλου. Στη συνέχεια τοποθετούνται σε κατάλληλες μεμβράνες- ικριώματα και εμφυτεύονται στην περιοχή της βλάβης.
• Μεμβράνες – ικριώματα: Στις μεμβράνες (ικριώματα), που κατασκευάζονται με τη βοήθεια της επιστήμης της ιστικής μηχανικής, τοποθετούνται τα καλλιεργημένα κύτταρα πριν την εμφύτευσή τους στην περιοχή της βλάβης. Οι μεμβράνες αυτές προσφέρουν προστασία στα κύτταρα ως σταθερό υπόστρωμα, προσκόλληση στην περιοχή της βλάβης ώστε τα κύτταρα να μη χάνονται μέσα στο αρθρικό υγρό, αλλά και πλέον είναι φορτωμένες με αυξητικούς παράγοντες που διεγείρουν τα κύτταρα στο να κατασκευάσουν νέο αρθρικό χόνδρο.
• Περιβάλλον – αυξητικοί παράγοντες: Οι αυξητικοί παράγοντες είναι πρωτεΐνες αποθηκευμένες στα ανθρώπινα αιμοπετάλια και ένας από τους πολλαπλούς ρόλους τους είναι η επούλωση των χόνδρινων βλαβών. Απομονώνονται από το αίμα του ασθενούς κατά την έναρξη της επέμβασης και στη συνέχεια τοποθετούνται στην περιοχή της βλάβης.
• Μεταμόσχευση μηνίσκων: Σε εκτεταμένες μηνισκικές βλάβες εμφυτεύονται συνθετικοί μηνίσκοι ή μεταμοσχεύονται αλλομοσχεύματα ολόκληρων μηνίσκων. Οι συνθετικοί μηνίσκοι παρουσιάζουν ικανή μηχανική αντοχή, διαμορφώνονται σε μέγεθος ίσο με αυτό που αφαιρέθηκε και βοηθούν την αναγέννηση του μηνίσκου με ιδιότητες ίδιες με τον φυσιολογικό. Τα αλλομοσχεύματα μηνίσκων παραγγέλνονται από τράπεζες ιστικών μοσχευμάτων, πληρούν όλους τους κανόνες ασφαλείας για την αποφυγή μετάδοσης νοσημάτων και έχουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα όσον αφορά την ποιότητα ζωής του ασθενούς και την αναστολή της εξέλιξης της αρθρίτιδας.
• Γονιδιακή θεραπεία χόνδρινων βλαβών: Τέλος, η γονιδιακή θεραπεία έχει βρει σημαντικό πεδίο στην έρευνα της χονδρογένεσης. Γονιδιακοί φορείς ή γενετικά τροποποιημένα χονδροκύτταρα ή μεσεγχυματικά κύτταρα τοποθετούνται στην περιοχή της βλάβης και είναι ρυθμισμένα ώστε να παράγουν αυξητικούς παράγοντες που οδηγούν στην παραγωγή νέου αρθρικού χόνδρου (χονδρογένεση). Ακόμα όμως η γονιδιακή θεραπεία βρίσκεται σε ερευνητικό επίπεδο και δεν έχει προχωρήσει σε κλινικές δοκιμές.

Πηγές:
Ιωάννης Κ. Τριανταφυλλόπουλος , MD, MSci, PhD, FEBOT, Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Λέκτορας Ορθοπαιδικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιστ. Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ