Η εξατομικευμένη προσέγγιση του καρκίνου και άλλων ασθενειών είναι ένα από τα μεγάλα στοιχήματα της επιστήμης στα επόμενα χρόνια και η βιολογία βρίσκεται σε πρώτο πλάνο, μέσω της βιοπληροφορικής ανάλυσης ολόκληρου του γονιδιώματος. "Θα ήθελα πριν πεθάνω να δω την εξατομικευμένη προσέγγιση ασθενειών, σε ένα πλαίσιο προβλεψιμότητας ότι μπορεί κάποιος να αναπτύξει μια ασθένεια", λέει στο iatronet.gr ο καθηγητής Εξελικτικής Βιολογίας, Θεόδωρος Αμπατζόπουλος (φωτογραφία), ο οποίος έχει συνδέσει την επιστημονική του διαδρομή με τα 50 χρόνια ιστορίας του βιολογικού του ΑΠΘ ως αυτόνομου Τμήματος, που γιορτάζονται φέτος.

Με αφορμή την επετειακή εκδήλωση της Τετάρτης, 5 Απριλίου, περιγράφει τους βασικούς σταθμούς αυτής της διαδρομής σε μια πραγματική "έκρηξη" που συντελέστηκε στην επιστήμη του. Μιλάει για τη συμβολή της Βιολογίας στην αντιμετώπιση της πανδημίας και την ανάπτυξη εμβολίων, για τους αρνητές της επιστήμης και για το πολύ λαμπρό μέλλον που διαγράφεται τα επόμενα χρόνια. Παράλληλα, διατυπώνει το παράπονό του για το ότι οι βιολόγοι δεν έχουν σήμερα κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες χώρες του δυτικού κόσμου.

Σταθμοί στη διαδρομή μισού αιώνα

Το Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ προέκυψε το 1973 από τη διχοτόμηση του Τμήματος Φυσιογνωσίας σε Βιολογικό και Γεωλογικό. Ο κ. Αμπατζόπουλος εισήλθε σε αυτό ως φοιτητής το 1975, στην τρίτη χρονιά λειτουργίας του ως αυτόνομου Τμήματος και παραμένει μέχρι σήμερα, διδάσκοντας τα τελευταία 42 χρόνια. Ως βασικό σταθμό αυτής της διαδρομής θεωρεί τον ερχομό από την Αμερική του αείμνηστου καθηγητή Κωνσταντίνου Καστρίτση, που εισήγαγε την εξελικτική βιολογία, η οποία αποτέλεσε τον συνδετικό κρίκο μεταξύ διαφορετικών μαθημάτων.

Έκτοτε το Τμήμα παρακολούθησε και μετέδωσε σε πάνω από 6.500 φοιτητές την εκρηκτική παραγωγή γνώσης σε παγκόσμιο επίπεδο, με "όχημα" κυρίως την αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος του DNΑ και των συνεχών εξελίξεων σε αυτό το πεδίο.

Μπλε και πράσινοι κόκκοι

Ο καθηγητής θυμάται ότι ως φοιτητής δυσκολευόταν να εξηγήσει στους άλλους τι ακριβώς σπούδαζε. "Έλεγα Βιολογία και οι περισσότεροι άκουγαν Θεολογία. Δεν ήξεραν ούτε τη λέξη ως ήχο. Κάποιοι άλλοι που είχαν ακούσει, ρωτούσαν αν είμαστε αυτοί που ασχολούνται με το…βιολογικό πλύσιμο, τους μπλε και πράσινους κόκκους. Αυτό ήξερε η κοινωνία τότε", αναφέρει χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως σήμερα η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική με την ασύλληπτη εξέλιξη της μοριακής βιολογίας.

"Σήμερα, δεν νοείται ιατροδικαστική χωρίς να έχουμε μοριακούς δείκτες, μοριακές αναλύσεις DNA. Όπως δεν νοείται αντιμετώπιση πάρα πολλών ασθενειών που έχουν γενετικό, κληρονομικό χαρακτήρα. Η βιολογία έχει μπει παντού", τονίζει, για να συμπληρώσει, ωστόσο, ότι "στην Ελλάδα είναι ακόμη αρκετά υποτονισμένη σε σχέση με όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και την Αμερική, όπου η Ιατρική εντάσσεται στις βιολογικές επιστήμες".

Η συμβολή στην πανδημία και οι "παρεξηγήσεις"

Η πανδημία κορωνοϊού ανέδειξε περαιτέρω τον καθοριστικό ρόλο της βιολογίας, τόσο στην αναγνώριση και ταυτοποίηση του ιού και των παραλλαγών του, όσο και στην ανάπτυξη εμβολίων και φαρμάκων.

"Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει εμβόλιο που να μην εντάσσεται γενικά στην πειραματική βιολογία. Και δεν υπάρχει ταυτοποίηση οργανισμών, είτε είναι ιοί, είτε μικρόβια ή οτιδήποτε άλλο, χωρίς τη βιολογία. Η πανδημία τόνισε την αναγκαιότητα της βιολογικής προσέγγισης", σημειώνει ο καθηγητής, παρατηρώντας, πάντως, και ότι κάποιοι παρεξήγησαν αυτόν τον ρόλο.

"Έχουμε ακούσει πολλά. Κάποιοι μας θεωρούσαν αγνωστικιστές ή άθεους ή …διαβολοφιλόσοφους. Κάποιοι άλλοι, αρνητές της επιστήμης, μας κατηγόρησαν ότι βάζουμε μικρογονίδια στα εμβόλια, που θα μπορούσαν να αλλάξουν τη συμπεριφορά μας και άλλα ζητήματα», αναφέρει και προσθέτει: «Ορισμένοι άνθρωποι δεν είναι έτοιμοι να πιστέψουν τίποτα και επικαλούνται θέματα που παραπέμπουν σε άλλα πεδία, όπως αυτό της ευγονικής και της βελτίωσης των οργανισμών μέσω της γενετικής μηχανικής. Αυτά πολύ συχνά παρεξηγούνται. Όχι βέβαια ότι δεν έχουν γίνει και λάθη σε τομείς όπως τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα".

Εξατομικευμένη ιατρική και πρόβλεψη ασθενειών

Η επιστημονική έρευνα κινείται το ίδιο δυναμικά και στα επόμενα χρόνια αναμένεται να δώσει απαντήσεις σε μεγάλες προκλήσεις, όπως αυτή της εξατομικευμένης ιατρικής. "Θα ήθελα πολύ πριν πεθάνω να δω να φτάσουμε με τη μελέτη ολόκληρου του γονιδιώματος του ανθρώπου στο να κάνουμε εξατομικευμένη προσέγγιση για τον καρκίνο και για πάρα πολλές άλλες ασθένειες", επισημαίνει ο κ.Αμπατζόπουλος και προσθέτει: "Κατά κάποιον τρόπο, να μπορέσουμε να προβλέψουμε ότι κάποιος, επειδή για παράδειγμα φιλοξενεί κάποια πρωτο-ογκογονίδια, έχει πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσει κάποια μορφή νεοπλασίας στο μέλλον και η διαχείριση να γίνεται εξατομικευμένα. Όχι όπως σήμερα που βγάζουμε ένα φάρμακο και το δίνουμε σε όλους".

Αφού παρατηρεί πως δεν είμαστε πολύ μακριά από μια τέτοια εξέλιξη, σημειώνει πως αυτή θα προκύψει από την έρευνα της Βιοπληροφορικής, η οποία "παντρεύει" τη Βιολογία με την Πληροφορική. "Αυτή η επιστήμη έχει πάρα πολλά πράγματα να κάνει στο μέλλον. Μέσα από τη μελέτη του γενετικού κώδικα έχει την δυνατότητα να μελετά ειδικές ρυθμιστικές και εναρκτήριες περιοχές γονιδίων. Θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε κάποια προβλεψιμότητα. Έχει άπειρο μέλλον μπροστά της", τονίζει.

Το παράπονο των βιολόγων

Διατυπώνοντας το βασικό παράπονο του επιστημονικού του κλάδου, ο καθηγητής αναφέρει πως παρά τις τεράστιες εφαρμογές σε ένα πλήθος επιστημών, η Βιολογία δεν έχει μέχρι σήμερα νομικά κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα στην Ελλάδα.

"Με λυπεί ιδιαίτερα εμένα που διδάσκω 42 χρόνια στο Τμήμα και έχουμε βγάλει 6.500 επιστήμονες που στελεχώνουν τα καλύτερα πανεπιστήμια σε Ελλάδα και εξωτερικό", αναφέρει και εξηγεί: "Ο βιολόγος είναι αναγκασμένος να κάνει όλες τις αναλύσεις, αλλά να μην έχει τη δυνατότητα ούτε καν να τις υπογράψει γιατί αυτό πρέπει να το κάνει ένας γιατρός. Αυτό δεν συμβαίνει σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα".

Επετειακή εκδήλωση

Στο πλαίσιο του εορτασμού των 50 χρόνων, το Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ διοργανώνει ημερίδα το απόγευμα της Τετάρτης με θέμα "Μισός Αιώνας Εξελικτικής Βιολογίας".

Θα παρουσιαστούν θεωρητικές προσεγγίσεις και ερωτήματα από διαφορετικούς επιστημονικούς χώρους (Τμήματα Πληροφορικής, Νομικής και Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος), στα οποία η επίδραση της εξελικτικής σκέψης έχει κεντρικό ρόλο.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Η γιόγκα βοηθά γυναίκες ασθενείς να αντιμετωπίσουν το στρες του καρκίνου [μελέτη]
Φάρμακο για τον θυρεοειδή είναι πιθανόν να εξασθενεί τα οστά των ηλικιωμένων [μελέτη]
Γιατί είναι πρησμένα τα χέρια μου;