Ειδικά ψυχολογικά "εργαλεία" μπορούν να βοηθήσουν τον καπνιστή να απαλλαγεί από την επικίνδυνη συνήθεια και μέχρι τότε μπορεί να βοηθηθεί από τα προϊόντα μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα.

Τα παραπάνω ανέφερε, μεταξύ άλλων, την Τετάρτη η καθηγήτρια Ψυχολογίας Υγείας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Κούλα Ασημακοπούλου, μιλώντας σε ειδικό διαδικτυακό σεμινάριο, με θέμα "Πώς θα βοηθήσουμε τους ανθρώπους να αλλάξουν συνήθειες: ένα μάθημα για πιθανά εργαλεία διακοπής του καπνίσματος".

Σκοπός του σεμιναρίου ήταν να περιγράψει τα ψυχολογικά στοιχεία που διαμορφώνουν εμπόδια στην προσπάθεια ανθρώπων να αλλάξουν συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, ο Νορβηγός ερευνητής Karl Erik Lund αναφέρθηκε στις στρατηγικές μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα, σημειώνοντας πως οι νόσοι που προκαλούνται είναι τόσο σοβαρές, που δεν μπορούν να αγνοηθούν. Τόνισε πως με την αλλαγή της συμπεριφοράς οι καπνιστές μπορούν να αλλάξουν προσέγγιση στο θέμα.

Η κ. Ασημακοπούλου, επισήμανε πως η αλλαγή συμπεριφοράς είναι μία δύσκολη και περίπλοκη διαδικασία και είπε πως είναι καλύτερο να μην επιβάλλεται στους ανθρώπους μία άποψη, αλλά να τους παρέχεται βοήθεια, ώστε να βλέπουν τι είναι καλύτερο για αυτούς.

Αναφέρθηκε στη στάση των επαγγελματιών Υγείας, οι οποίοι διαπιστώνουν πως οι καπνιστές δεν κάνουν ό,τι τους προτείνουν. Το φαινόμενο αυτό - είπε - είναι γνωστό από πολλούς αιώνες.

Νέα προσέγγιση

Έκανε λόγο για ανάγκη αλλαγής στην προσέγγιση. Περιέγραψε τα μηνύματα που στέλνουν οι αυτοκινητοβιομηχανίες, τα οποία μπορεί να είναι διαφορετικά, προκειμένου να καλυφθούν διαφορετικές ομάδες καταναλωτών. Σύμφωνα με την κ. Ασημακοπούλου, το ίδιο συμβαίνει και με την υγεία, καθώς τα μηνύματα των γιατρών ενδέχεται να μην ταιριάζουν με όλους τους ασθενείς.

Για να ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο, πρότεινε συζήτηση με τον καπνιστή, ώστε να γίνεται αντιληπτό το τι πιστεύει. Ανέδειξε τη σημασία της μνήμης, λέγοντας πως το 50% των συστάσεων συνήθως ξεχνιέται. Μελέτη που έγινε σε οδοντιατρικούς ασθενείς έδειξε πως θυμούνταν τον λόγο που πήγαν στον οδοντίατρο, αλλά δεν μπορούσαν να θυμηθούν τις συμβουλές που τους έδωσε για το μέλλον.

Η ομιλήτρια χαρακτήρισε πολύ σημαντικές και τις συνήθειες του καθένα. Είπε χαρακτηριστικά πως είναι δύσκολο να σπάσεις τη συνήθεια ενός ανθρώπου που έχει μάθει να πίνει ένα ποτήρι κόκκινο κρασί στις 6 το απόγευμα κάθε Παρασκευής, για να ηρεμήσει από το φορτίο της εβδομάδας. Πρέπει να βρεθεί μία συμπεριφορά που να υποκαθιστά την αμοιβή που λάμβανε.

Ενδιαφέρον είχε η αναφορά της στον μύθο πως, αν κάνεις κάτι για 21 μέρες, τότε γίνεται συνήθεια. Είπε πως δεν ισχύει, καθώς μπορεί να απαιτηθούν έως και 254 μέρες, ανάλογα με το πόσο περίπλοκο είναι αυτό που υιοθετείς.

Απειλή κινδύνου

Σε σχέση με τις προειδοποιήσεις που απευθύνονται στους καπνιστές για κίνδυνο να υποστούν καρκίνο του πνεύμονα, ανέφερε πως οι ίδιοι έχουν την τάση να θεωρούν πως πρόκειται για κίνδυνο που αφορά τους άλλους καπνιστές.

Για το πόσο δύσκολο είναι να υιοθετηθούν προτροπές ότι η διακοπή του καπνίσματος θα βελτιώσει την υγεία τους, η κ. Ασημακοπούλου ανέφερε χαρακτηριστικά το εξής: "Υπάρχει δημοσιευμένη μελέτη, σύμφωνα με την οποία η προπόνηση για μαραθώνιο μπορεί να βελτιώσει κρίσιμους δείκτες υγείας για χρόνια. Λίγοι, όμως, κάνουν αυτή την προπόνηση, παρότι είναι διαπιστωμένο το όφελος".

Διευκρίνισε πως για την αλλαγή συμπεριφοράς δεν αρκούν οι πληροφορίες, αλλά πρέπει να παρέχεται και ψυχολογικά η δυνατότητα να αξιοποιούνται. Ανέφερε πως οι ψυχολόγοι έχουν 93 διαφορετικές τεχνικές και πως υπάρχουν "εργαλεία" πολύ καλύτερα από την παροχή πληροφοριών.

Αποκαλυπτική ήταν και η επισήμανσή της πως δεν είναι αποτελεσματική η τάση να αυξάνουμε τον φόβο στους ανθρώπους, με την ελπίδα πως θα τους κλονίσουμε. "Δεν αποδίδει και αυτό έχει αποδειχθεί", είπε, για να σημειώσει πως οι άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά: άλλοι αναφέρουν πως "εφόσον δεν θα ζήσω πολύ ακόμη, ας απολαύσω το σήμερα" και άλλοι πως "η γιαγιά μου κάπνιζε, αλλά έζησε πολύ μετά τα 90". Υπογράμμισε πως θα μάθουν να ζουν με τον φόβο, αλλά δεν θα αλλάξουν τις συνήθειες.

Συμπεριφορική θεραπεία

Έκανε λόγο για μία σειρά από "εργαλεία" τα οποία επηρεάζουν τις πεποιθήσεις των ανθρώπων, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT).

Αναφέρθηκε στην ισορροπία στη σκέψη. Είπε πως μπορεί να καπνίζουν, αλλά στο παρασκήνιο της σκέψης τους κυκλοφορούν σκέψεις για τις επιπτώσεις. "Οι άνθρωποι είναι συνήθως αμφίθυμοι και αυτό είναι θετικό, καθώς αυτό μπορεί να τους βοηθήσει να αλλάξουν", σχολίασε.

Καταλήγοντας, επανέλαβε πως η αλλαγή συμπεριφοράς δεν είναι μία εύκολη διαδικασία, ειδικά σε ένα τόσο περίπλοκο θέμα, όπως η διακοπή του καπνίσματος. Τόνισε πως πρέπει να επιλεγούν τεχνικές, ώστε να υπάρξει αποτέλεσμα.

Απαντώντας σε ερώτημα για τα προϊόντα μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα υπογράμμισε ότι μπορούν να βοηθήσουν και πως η ιδέα δεν είναι νέα. Εξήγησε πως στην Ψυχολογία δεν πας απευθείας στο πρόβλημα, αλλά το αποδεσμεύεις σταδιακά και κάθε εργαλείο που βοηθά σε αυτό, είναι χρήσιμο.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Περιεμμηνόπαυση: Ερωτήσεις που πρέπει να κάνετε στον γυναικολόγο σας
ECDC: Σημαντική αύξηση κρουσμάτων συγκυτιακού ιού - Ποιους απειλεί ο RSV
Διοικητές νοσοκομείων: Παράδοξα και αντιφάσεις ενός διαγωνισμού