Γιατί οι παροξύνσεις της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) έχουν μεγάλη σημασία;

Οι παροξύνσεις αποτελούν ένα από τους σημαντικότερους παράγοντες που καθορίζουν την πορεία της νόσου και την ποιότητα ζωής των ασθενών με ΧΑΠ, γιατί σχετίζονται με:

  • Επιδείνωση των συμπτωμάτων
  • Συχνότερες εισαγωγές στο νοσοκομείο
  • Χειρότερη ποιότητα ζωής των ασθενών
  • Ταχύτερη απώλεια της λειτουργίας του πνεύμονα
  • Μείωση της ικανότητας για άσκηση
  • Αυξημένο κίνδυνο για θάνατο
  • Η παρόξυνση στη ΧΑΠ είναι όπως το έμφραγμα στη στεφανιαία νόσο.

Η θνητότητα κατά τη διάρκεια νοσηλείας για παρόξυνση στο νοσοκομείο έχει υπολογιστεί στο 10%. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι μισοί ασθενείς που έρχονται στο νοσοκομείο με παρόξυνση δεν γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι πάσχουν από ΧΑΠ.

Η έγκαιρη διάγνωση της νόσου έχει μεγάλη σημασία για τη σωστή θεραπεία και την πρόληψη των παροξύνσεων. Κάθε καπνιστής άνω των 35-40 ετών πρέπει να ελέγχεται αν πάσχει από ΧΑΠ, που σημαίνει να απευθυνθεί σε πνευμονολόγο και να κάνει σπιρομέτρηση.

Τι είναι η παρόξυνση της ΧΑΠ: πώς ορίζεται και πώς γίνεται αισθητή στον ασθενή;

Οι ασθενείς με ΧΑΠ αντιλαμβάνονται την παρόξυνση της νόσου τους ως επιδείνωση της συνήθους κατάστασης. Το συχνότερο και κύριο σύμπτωμα για το οποίο παραπονούνται είναι η αύξηση της δύσπνοιας. Άλλα συμπτώματα είναι η αύξηση της ποσότητας των πτυέλων, ο βήχας και η μεταβολή του χρώματος των πτυέλων (κιτρινωπά, πράσινα).

Επίσης, πιθανόν να εμφανίσουν συριγμό (‘σφύριγμα’ στην αναπνοή ή ‘βράσιμο’) και πυρετό.

Ο πιο σύγχρονος ορισμός που βασίζεται σε στοιχεία πλέον των συμπτωμάτων περιγράφει την παρόξυνση σαν μία συνεχή επιδείνωση της σταθερής κατάστασης του ασθενούς και πέρα από τις μέρα με τη μέρα διακυμάνσεις των συμπτωμάτων της ΧΑΠ, που είναι οξεία στην εγκατάσταση και απαιτεί ενίσχυση στη συνήθη θεραπεία.

Ποιά είναι τα αίτια των παροξύνσεων της ΧΑΠ;

Το συχνότερο αίτιο παρόξυνσης της ΧΑΠ αποτελούν οι λοιμώξεις από μικρόβια ή ιούς (50-70%). Άλλα αίτια είναι η ρύπανση του περιβάλλοντος (10%), η ανεπαρκής θεραπεία ή διακοπή της θεραπείας της ΧΑΠ, ανεπαρκής οξυγονοθεραπεία, ενώ σε ένα ποσοστό ασθενών (έως και 30%) δεν προσδιορίζεται το αίτιο.

Πώς μπορεί ένας ασθενής να προφυλαχτεί από τις παροξύνσεις;

Τα μέτρα προφύλαξης περιλαμβάνουν:
  1. Φάρμακα
  2. Μη φαρμακευτικά μέσα
    • Εμβόλια
    • Εποχή- κλιματολογικές συνθήκες
    • Αποκατάσταση
  3. Συνδυασμοί παρεμβάσεων
Εμβόλια

Το αντιγριππκό εμβόλιο επιβάλλεται στους ασθενείς με ΧΑΠ και καλύτερα να γίνεται δυο φορές τον χρόνο (φθινόπωρο και άνοιξη). Έχει βρεθεί ότι μειώνει τις παροξύνσεις και την ανάγκη εισαγωγής στο νοσοκομείο και τη θνητότητα.

Ο εμβολιασμός του προσωπικού επαγγελμάτων υγείας ,(γιατρών, νοσηλευτών κλπ) έχει επίσης σημασία για την προστασία από τη γρίπη των ασθενών και όχι των ιδίων.

Το εμβόλιο κατά του πνευμονιοκόκκου συνιστάται γενικά, αν οι μελέτες έχουν αντιφατικά αποτελέσματα. Φαίνεται ότι βοηθάει περισσότερο ασθενείς με σοβαρή ΧΑΠ κάτω των 60 ετών.

Εποχή - κλιματολογικές συνθήκες

Είναι αναγκαίο να παίρνονται μέτρα προφύλαξης σε ακραίες καιρικές συνθήκες και ιδιαίτερα τον χειμώνα. Έχει βρεθεί ότι σε χώρες με υψηλές συνήθως θερμοκρασίες, όπως είναι η Ελλάδα, οι παροξύνσεις της ΧΑΠ είναι συχνότερες απ’ ότι σε ψυχρές χώρες, όπου τα μέτρα προφύλαξης είναι καλύτερα και πιο οργανωμένα (π.χ συνθήκες διαμονής, θερμοκρασία μέσα στα σπίτια, ένδυση έξω κλπ).

Απαραίτητη λοιπόν η μείωση του stress από το κρύο αλλά και η βασική άσκηση όπως το περπάτημα.

Τα προγράμματα αποκατάστασης που γίνονται σε ειδικά τμήματα και αφορούν όλους τους ασθενείς με ΧΑΠ, έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν στη μείωση των παροξύνσεων. Όπου αυτό δεν είναι εφικτό, ή άσκηση των ασθενών βοηθάει.

Φάρμακα

Σήμερα έχει αποδειχτεί ότι εκτός από το αντιγριπικό εμβόλιο, το καλύτερο προληπτικό μέσο για την αποφυγή των λοιμώξεων αλλά και των παροξύνσεων της ΧΑΠ είναι η σωστή θεραπεία των ασθενών σε χρόνια βάση σε περιόδους εκτός παροξύνσεων καθώς και η οξυγονοθεραπεία κατ’οίκον όταν ενδείκνυται.

Τα εισπνεόμενα φάρμακα (βρογχοδιασταλτικά, κορτιζονούχα και συνδυασμοί τους) εκτός από τη βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας, των συμπτωμάτων και της ποιότητας ζωής των ασθενών συντελούν σε μεγάλο βαθμό στη μείωση της συχνότητας αλλά και της σοβαρότητας των λοιμώξεων.

Συνεπώς, ο συνδυασμός των εισπνεόμενων φαρμάκων, του αντιγριπικού εμβολίου και ενός υγιεινού τρόπου ζωής (άσκηση, καλή διατροφή, λήψη υγρών, ανάπαυση) και όλα αυτά χωρίς τσιγάρο βέβαια, έχει καλύτερα αποτελέσματα στην πρόληψη των παροξύνσεων της ΧΑΠ

Ποιά είναι η θεραπεία των παροξύνσεων της ΧΑΠ;

Πριν αποφασιστεί η αντιμετώπιση του ασθενούς με παρόξυνση ΧΑΠ, θα πρέπει να αξιολογηθεί η σοβαρότητα της κατάστασης από τον ειδικό γιατρό, τον πνευμονολόγο ή από τον γιατρό του ασθενούς ή από το τμήμα επειγόντων περιστατικών του νοσοκομείου.

Η εκτίμηση γίνεται με βάση 

  • τα συμπτώματα,
  • την κλινική εξέταση,
  • την αξιολόγηση συνοδών παθήσεων από το αναπνευστικό (π.χ. πνευμονία, υπεζωκοτική συλλογή) ή από άλλα συστήματα (π.χ. καρδιακή ανεπάρκεια) και
  • τα δεδομένα εργαστηριακών εξετάσεων, όπως είναι η ακτινογραφία θώρακα, η μέτρηση των αερίων αίματος, το καρδιογράφημα, η καλλιέργεια πτυέλων όταν χρειάζεται κ.ά.

Ανάλογα λοιπόν με την βαρύτητα της παρόξυνσης ο ασθενής θα αντιμετωπιστεί στο σπίτι (ήπια παρόξυνση) ή στο νοσοκομείο (σοβαρή παρόξυνση). Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, θα χρειαστεί ενίσχυση είτε στη συνήθη του θεραπεία (αύξηση δόσεων ή συχνότητας λήψης αυτών) είτε θα προστεθεί αντιβίωση ή κορτιζόνη από το στόμα, πάντα βέβαια αφού αυτή η κατάσταση αξιολογηθεί από τον πνευμονολόγο.

Ειδικά για τη χρήση της κορτιζόνης από του στόματος στις παροξύνσεις της ΧΑΠ, έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για τους ασθενείς. Βελτιώνει τα συμπτώματα, μειώνει τη συχνότητα υποτροπών των παροξύνσεων, τον χρόνο που απαιτείται για την υποχώρηση της παρόξυνσης, τη διάρκεια νοσηλείας, βελτιώνει τη λειτουργία του πνεύμονα και την οξυγόνωση του οργανισμού.

Η λήψη κορτιζόνης αλλά και αντιβιοτικών για παρόξυνση της ΧΑΠ δεν πρέπει συνήθως να υπερβαίνει τις 10 ημέρες. Βέβαια, πρέπει να υπολογίζεται παράλληλα η πιθανότητα παρενεργειών ειδικά σε άτομα υψηλού κινδύνου.

Καθώς οι λοιμώξεις και κυρίως οι μικροβιακές αποτελούν το συχνότερο αίτιο παρόξυνσης της ΧΑΠ, τα αντιβιοτικά έχουν θέση στην πλειοψηφία των ασθενών. Στις ήπιες παροξύνσεις γενικά δεν χρειάζονται, ενώ στις μέτριες και σοβαρές ναι, απαραίτητα δε εάν ο ασθενής αποβάλλει πυώδη πτύελα.

Έχει αποδειχθεί ότι τα αντιβιοτικά μειώνουν τη θνητότητα και τον κίνδυνο αποτυχίας της θεραπείας. Η επιλογή του αντιβιοτικού θα γίνει ανάλογα με τον υπεύθυνο μικροοργανισμό που πιθανολογείται ή αποδεικνύεται να ευθύνεται για την παρόξυνση και αυτό μπορεί να αξιολογηθεί και εμπειρικά από τον πνευμονολόγο.

Η από του στόματος χορήγηση προτιμάται για λόγους ευκολίας και κόστους.

Στον ασθενή με σοβαρή παρόξυνση της ΧΑΠ που μπαίνει για νοσηλεία στο νοσοκομείο εκτός από τα φάρμακα προστίθεται και η μη φαρμακολογική θεραπεία. Αυτή περιλαμβάνει την οξυγονοθεραπεία, την φυσικοθεραπεία, την πνευμονική αποκατάσταση.

Με βάση ειδικά κριτήρια εφαρμόζεται ο μη επεμβατικός αερισμός, ενώ οι ακόμα σοβαρότερες περιπτώσεις όπου απειλείται η ζωή του ασθενούς οδηγούνται στη μονάδα εντατικής θεραπείας.

Συμπερασματικά, οι ασθενείς με ΧΑΠ πρέπει να γνωρίζουν ότι παροξύνσεις παίζουν σοβαρό ρόλο στη βαρύτητα, εξέλιξη και φυσική πορεία της νόσου τους.

Η έγκαιρη και σωστή αντιμετώπισή των παροξύνσεων καθώς και η πρόληψη αποτελούν μέτρα απαραίτητα για την καλύτερη κατάσταση της υγείας τους και την αναχαίτιση της εξέλιξης της νόσου.

Πηγές:
Κατερίνα Δημάκου, Πνευμονολόγος, Αναπληρώτρια Διευθύντρια 6ης Κλινικής ΝΝΘΑ ′Σωτηρία′.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
ΕΔΟΕΑΠ - ΤΥΠΕΤ στις ρυθμίσεις ΕΟΠΥΥ για τη φαρμακευτική δαπάνη - Γεωργιάδης: Θα βγουν κερδισμένοι
Μιχ. Γιαννάκος: Γιατί είναι χαμηλή η συμμετοχή στις απεργίες των υγειονομικών
Οι συμπεριφορές που επιδεινώνουν την κατάθλιψη