Τα ούρα περιέχουν άλατα που, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, σχηματίζουν κρυστάλλους που ενώνονται μεταξύ τους και δημιουργούν τους λίθους.

Λίθοι μπορεί να δημιουργηθούν είτε στους νεφρούς (λιθίαση των νεφρών) είτε στην ουροδόχο κύστη (λιθίαση κύστης). Ο εντοπισμός ενός λίθου στον ουρητήρα, τον σωλήνα που ενώνει κάθε νεφρό με την κύστη, είναι συνήθως αποτέλεσμα μετακίνησης λίθου του νεφρού στον ουρητήρα. Οι πιο συχνοί λίθοι είναι από οξαλικό ασβέστιο, αφού αντιπροσωπεύουν το 1/3 των λίθων του ουροποιητικού συστήματος, ενώ άλλο 1/3 είναι οι λίθοι που μαζί με οξαλικό ασβέστιο περιέχουν στη σύστασή τους φωσφορικό ασβέστιο. Στο υπόλοιπο 1/3 περιλαμβάνονται οι λίθοι απότοκοι χρόνιων ουρολοιμώξεων (εναμμώνιου φωσφορικού μαγνήσιου) και ουρικού οξέος. Τέλος το 2-3% των λίθων είναι καθαρά γενετικής προέλευσης οι λίθοι κυστίνης.

Γενικά, τη δημιουργία λίθων ευνοούν:

  • η ελλιπής ενυδάτωση,
  • η στάση των ούρων λόγω απόφραξης είτε στο νεφρό είτε στον ουρητήρα είτε στην κύστη,
  • οι ουρολοιμώξεις, αφού κάποια μικρόβια προάγουν τη λιθίαση και
  • σε σπάνιες σχετικά περιπτώσεις γονιδιακοί παράγοντες (κυστινουρία).

Βασικές οδηγίες

  • Το νερό είναι το πιο ισχυρό όπλο ενάντια στη λιθίαση. Η ελάχιστη ημερήσια ποσότητα νερού που πίνουμε πρέπει να είναι 3 λίτρα, αφού ο αποβαλλόμενος όγκος ούρων δεν πρέπει να είναι κάτω από 2-2,5 λίτρα το 24ωρο.
  • Η εξειδικευμένη διατροφή είναι σημαντικό μέτρο προστασίας από τη δημιουργία λίθων. Συνιστάται μόνο σε αυτούς που έχουν ιστορικό λιθίασης. Ανάλογα με τη σύσταση των λίθων, καθορίζεται η δίαιτα από ειδικό γιατρό ή διατροφολόγο.
  • Περιορισμός στο αλάτι μειώνει τις πιθανότητες σχηματισμού λίθων από ασβέστιο. Η μείωση λήψης ασβεστίου δεν συνιστάται, αφού προωθεί τον σχηματισμό λίθων και οστεοπόρωσης.
  • Γεύματα με πολλές ζωικές πρωτεΐνες. Κρέας και αβγά, αυξάνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων από ουρικό οξύ και ασβέστιο.

Πώς η διατροφή επηρεάζει τον κίνδυνο εμφάνισης λίθων στα νεφρά;

Η διατροφή είναι ένας από τους πολλούς παράγοντες που μπορεί να συμβάλουν στον σχηματισμό λίθων στα νεφρά.
Άλλοι παράγοντες είναι η κληρονομικότητα, το σωματικό βάρος και η μειωμένη πρόσληψη υγρών.

Ο οργανισμός χρησιμοποιεί από τις τροφές ό,τι χρειάζεται για τη θρέψη. Ένα μέρος από τις άχρηστες ουσίες που παράγονται από την πέψη, μέσω του αίματος, μεταφέρεται στα νεφρά και αποβάλλεται με τα ούρα. Ορισμένες από αυτές τις ουσίες μπορούν να σχηματίσουν κρυστάλλους στο ουροποιητικό σύστημα. Σε μερικούς ανθρώπους, οι κρύσταλλοι αυτοί ενώνονται και σχηματίζουν λίθους.

Για τους ανθρώπους που ήδη έχουν ιστορικό λιθίασης, η πρόληψη είναι βασική προτεραιότητα.

Εκτός από τις διατροφικές αλλαγές, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστούν και ειδικά φάρμακα, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος να δημιουργηθεί ξανά λίθος. Το πρώτο βήμα για την πρόληψη της λιθίασης είναι να μάθουμε τη σύσταση του λίθου που έχει δημιουργηθεί στον οργανισμό.

Γιατί είναι σημαντικό να ξέρει κανείς τι τύπο λίθου έχει;

Γνωρίζοντας τη χημική σύνθεση του λίθου, ο γιατρός μπορεί να καθορίσει τις τροφές που πρέπει να αποφεύγονται και να χορηγήσει το κατάλληλο φάρμακο, αν χρειάζεται.

Για παράδειγμα, περιορίζοντας κάποιος ασθενής τη λήψη οξαλικών με τη διατροφή, μπορεί να βοηθηθεί στην πρόληψη από λίθους οξαλικού ασβεστίου, αλλά δεν θα κάνει τίποτε, για να αποτρέψει τους λίθους του ουρικού οξέος. Μερικές διατροφικές συστάσεις, πάντως, είναι κοινές για όλους τους τύπους λιθίασης. Πιο συγκεκριμένα, το να πίνει κανείς αρκετό νερό βοηθά στην πρόληψη όλων των ειδών νεφρολιθίασης.

Πώς μπορεί ένας γιατρός να καθορίσει το είδος του λίθου;

Εάν ένα άτομο καταφέρει να συλλέξει κάποια από τις πέτρες που αποβάλλει με την ούρηση, ο γιατρός μπορεί να την στείλει σε ειδικό εργαστήριο για ανάλυση. Το ίδιο ισχύει και για τους λίθους που αφαιρούνται με χειρουργική επέμβαση. Ο γιατρός, επίσης, μπορεί να ζητήσει εξετάσεις, για να εντοπίσει παθολογικές τιμές χημικών ουσιών, όπως του ασβεστίου, των οξαλικών, του μαγνησίου και του νατρίου στο αίμα και στα ούρα.

Πόσα υγρά θα πρέπει να πίνει ένα άτομο για την πρόληψη σχηματισμού λίθων;

Η ποσότητα των υγρών που πρέπει να πίνει ένα άτομο εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες και το επίπεδο δραστηριότητας του ατόμου.

Οι άνθρωποι που έχουν ιστορικό νεφρολιθίασης θα πρέπει να πίνουν αρκετό νερό και άλλα υγρά, για να παράγουν τουλάχιστον 2-2,5 λίτρα ούρα την ημέρα.

Οι άνθρωποι που εργάζονται ή ζουν σε ζεστό περιβάλλον χρειάζεται να πίνουν περισσότερα υγρά, για να αναπληρώνουν αυτά που χάνουν μέσω του ιδρώτα, ιδιαίτερα το καλοκαίρι.
Το νερό βοηθά να διατηρούνται τα ούρα αραιωμένα και να ξεπλένονται οι ουσίες που σχηματίσουν κρυστάλλους στους νεφρούς. Ειδικά αν υπάρχει κίνδυνος για σχηματισμό λίθων από κυστίνη, πρέπει να γίνεται κατανάλωση αρκετού νερού κάθε μέρα για την αραίωση της κυστίνης που συγκεντρώνεται στα ούρα. Μπορεί να απαιτηθεί να καταναλώνονται και 4 λίτρα νερού ανά 24ωρο.

Ποια υγρά προστατεύουν από τον σχηματισμό λίθων στα νεφρά;

Το νερό είναι μία ανέξοδη και χωρίς θερμίδες προστασία από τον σχηματισμό λίθων στα νεφρά. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι ποτά από εσπεριδοειδή, όπως η λεμονάδα και η πορτοκαλάδα, προστατεύουν από τον σχηματισμό λίθων, επειδή περιέχουν κιτρικό άλας, το οποίο εμποδίζει τον σχηματισμό κρυστάλλων. Αλλά δεν υπάρχουν μεγάλης κλίμακας μελέτες που να επιβεβαιώνουν αυτά τα ευρήματα. Ενώ οι χυμοί εσπεριδοειδών μπορεί να προφυλάσσουν από τον σχηματισμό λίθων οξαλικού ασβεστίου και ουρικού οξέος, θα μπορούσαν να είναι επιβλαβείς για τους ανθρώπους που σχηματίζουν λίθους φωσφορικού ασβεστίου.

Ο καφές και το τσάι μπορεί να προστεθούν στη συνολική πρόσληψη υγρών ενός ατόμου, και έχει αποδειχτεί ότι μειώνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων, αλλά περιέχουν οξαλικά και έτσι αντενδείκνυνται σε ανθρώπους που έχουν ιστορικό αποβολής λίθων οξαλικού ασβεστίου. Η μέτρια κατανάλωση κρασιού και ιδιαίτερα μπίρας (λόγω της διουρητικής της δράσης) μπορεί, επίσης, να προστατεύσει από σχηματισμό λίθων.

Ποια υγρά θα πρέπει να αποφεύγονται;

Ο χυμός γκρέιπφρουτ και τα αναψυκτικά τύπου «κόλα» έχει βρεθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων και θα πρέπει να αποφεύγονται από ανθρώπους που είναι επιρρεπείς στον σχηματισμό λίθων από οξαλικό ασβέστιο. Αν και ο χυμός μούρων (cranberry) συχνά δίνεται για την πρόληψη των λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος, πρέπει να γνωρίζεται ότι περιέχει οξαλικά.

Πώς το αλάτι στη διατροφή επηρεάζει τον σχηματισμό λίθων στα νεφρά;

Το αλάτι αποτελείται από νάτριο και χλώριο. Το νάτριο στο αλάτι, όταν αποβάλλεται από τα νεφρά, προκαλεί την αποβολή περισσότερου ασβεστίου στα ούρα. Οι υψηλές συγκεντρώσεις του ασβεστίου στα ούρα, σε συνδυασμό με τα οξαλικά και τον φωσφόρο, δημιουργούν πέτρες. Είναι προτιμότερο να μειωθεί η πρόσληψη αλατιού από την πρόσληψη ασβεστίου. Η συνιστώμενη ημερήσια δόση του νατρίου είναι 2,4 mg. Ο περιορισμός του αλατιού είναι ένα σημαντικό βήμα για τους ανθρώπους που σχηματίζουν λίθους οξαλικού ή φωσφορικού ασβεστίου.

Πώς μπορεί ένα άτομο να περιορίσει την πρόσληψη νατρίου;

Μαθαίνοντας την περιεκτικότητα των τροφίμων σε νάτριο, μπορεί να βοηθηθεί κανείς στο να ελέγξει την πρόσληψη νατρίου. Οι ετικέτες των τροφίμων παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την ποσότητα νατρίου που περιέχουν. Μερικά τρόφιμα έχουν μεγάλα ποσά νατρίου, ώστε μία μερίδα από αυτά να παρέχει ένα σημαντικό ποσοστό της συνιστώμενης ημερήσιας δόσης.

Στα τρόφιμα που περιέχουν υψηλά επίπεδα νατρίου περιλαμβάνονται:

  • κονσερβοποιημένα λαχανικά και σούπες
  • επεξεργασμένα κατεψυγμένα τρόφιμα
  • κονσερβοποιημένα κρέατα
  • τα τυπικά «γρήγορα γεύματα» (fast food)
  • Οι άνθρωποι που προσπαθούν να περιορίσουν την πρόσληψη νατρίου θα πρέπει να ελέγξουν τις ετικέτες για συστατικά που περιέχουν «κρυφό» νάτριο, όπως:

- όξινο γλουταμινικό νάτριο (MSG)
- διττανθρακικό νάτριο, η γνωστή μαγειρική σόδα
- baking powder, το οποίο περιέχει διττανθρακικό νάτριο
- φωσφορικό νάτριο
- αλγινικό νάτριο
- νιτρικό νάτριο

Πώς οι ζωικές πρωτεΐνες της διατροφής επηρεάζουν τον σχηματισμό λίθων στα νεφρά;

Τα κρέατα, τα αβγά και τα ψάρια περιέχουν πουρίνες, οι οποίες αποβάλλονται με μορφή ουρικού οξέος στα ούρα. Τρόφιμα που είναι ιδιαίτερα πλούσια σε πουρίνες είναι τα εντόσθια των ζώων, όπως το συκώτι και τα οστρακοειδή.

Οι άνθρωποι που σχηματίζουν λίθους από ουρικό οξύ θα πρέπει να περιορίσουν την κατανάλωση κρέατος. Οι ζωικές πρωτεΐνες μπορεί, επίσης, να αυξήσουν τον κίνδυνο για σχηματισμό λίθων ασβεστίου, επειδή αυξάνουν την αποβολή του ασβεστίου και μειώνουν την απέκκριση των κιτρικών στα ούρα.

Πώς το ασβέστιο της διατροφής επηρεάζει σχηματισμό λίθων στα νεφρά;

Το ασβέστιο των τροφών δεν αυξάνει τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων οξαλικού ασβεστίου. Το ασβέστιο στο πεπτικό σύστημα συνδέεται με οξαλικά των τροφών, εμποδίζοντάς τα να φτάσουν μέσω του αίματος στα νεφρά και να σχηματίσουν λίθους. Οι άνθρωποι που σχηματίζουν λίθους οξαλικού ασβεστίου θα πρέπει να λαμβάνουν 800mg ασβεστίου κάθε μέρα με τη διατροφή τους, όχι μόνο για την πρόληψη σχηματισμού λίθων στα νεφρά, αλλά και για να διατηρήσουν την οστική τους πυκνότητα και να αποφύγουν την οστεοπόρωση.

Ένα φλιτζάνι γάλα χαμηλό σε λιπαρά περιέχει 300mg ασβεστίου. Άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το γιαούρτι και τα τυριά, έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι τα συμπληρώματα ασβεστίου αυξάνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων οξαλικού ασβεστίου. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το ασβέστιο πρέπει να λαμβάνεται ταυτόχρονα με μείωση της πρόσληψης των οξαλικών με την διατροφή, ώστε να υπάρχει προστασία από τον σχηματισμό λίθων.

Πώς τα οξαλικά της διατροφής επηρεάζουν τον σχηματισμό λίθων στα νεφρά;

Μερικά από τα οξαλικά που υπάρχουν στα ούρα παράγονται από τον οργανισμό. Επίσης, ορισμένες τροφές που περιέχουν υψηλά επίπεδα οξαλικών μπορούν να αυξήσουν τη συγκέντρωσή τους στα ούρα. Εκεί, τα οξαλικά ενώνονται με το ασβέστιο και σχηματίζουν λίθους οξαλικού ασβεστίου.

Πώς μπορεί ένα άτομο να μειώσει τα οξαλικά των ούρων;

Πολλά τρόφιμα και ποτά περιέχουν οξαλικά, αλλά μόνο λίγα έχει αποδειχτεί ότι αυξάνουν τη συγκέντρωσή τους στα ούρα, όπως τα ακόλουθα:

  • Σπανάκι
  • Φράουλες
  • Παντζάρια
  • Ξηροί καρποί
  • Προϊόντα σόγιας

Με την αποφυγή των τροφίμων αυτών, μπορεί να μειωθεί η συγκέντρωση των οξαλικών στα ούρα. Πρέπει, επίσης, να γίνεται κατανάλωση τροφών που περιέχουν ασβέστιο, το οποίο και αυτό μειώνει τα οξαλικά στα ούρα. Το ασβέστιο συνδέεται με τα οξαλικά στο έντερο και έτσι δεν φτάνει στα νεφρά, για να αποβληθεί με τα ούρα.

Επηρεάζει το αλκοόλ τον σχηματισμό λίθων στα νεφρά;

Αν και κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να αυξήσει την παραγωγή πουρινών στον οργανισμό, οι μελέτες δεν έχουν δείξει ότι τα άτομα που πίνουν μπίρα και κρασί έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να σχηματίζουν πέτρες. Η κατανάλωση, πάντως, θα πρέπει να περιορίζεται σε 1-2 ποτήρια την ημέρα.

Πώς επηρεάζουν τα συμπληρώματα διατροφής τον σχηματισμό λίθων στα νεφρά;

Τα συμπληρώματα που περιέχουν βιταμίνη C ή D μπορεί να συμβάλλουν στον σχηματισμό λίθων. Η βιταμίνη C μπορεί να μετατραπεί σε οξαλικά στον οργανισμό. Οι γιατροί συστήνουν ότι η πρόσληψη δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 500mg ανά ημέρα για τους ανθρώπους που έχουν ιστορικό νεφρολιθίασης.

Τα συμπληρώματα ασβεστίου θα πρέπει να λαμβάνονται με τα γεύματα, έτσι ώστε το ασβέστιο να μπορεί να δεσμεύσει τα οξαλικά των τροφίμων.

Τα άτομα που έχουν την τάση να σχηματίζουν λίθους πρέπει να συμβουλεύονται τον γιατρό ή τον διαιτολόγο πριν από τη λήψη μεγάλων δόσεων βιταμινών ή μετάλλων.

Πώς το σωματικό βάρος ενός ατόμου να επηρεάσει τον σχηματισμό λίθων στα νεφρά;

Μελέτες έχουν δείξει ότι η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για σχηματισμό λίθων ουρικού οξέος και ασβεστίου στα νεφρά. Δεν είναι γνωστό αν η απώλεια βάρους από μόνη της μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο δημιουργίας λίθων. Πάντως, η διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους, η υγιεινή διατροφή και η άσκηση μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου σχηματισμού λίθων.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Δωμάτιο Snoezelen - Μία καινοτόμος θεραπευτική παρέμβαση για ασθενείς με άνοια
C. Oberhammer στο  7ο Healthcare Transformation: Οι τάσεις του καταναλωτή στην αγορά αυτοφροντίδας
Λ. Μαρίνος στο 7o Healthcare Transformation: Μεγάλο ζητούμενο η αυτοφροντίδα [βίντεο]