Είναι η πυγμαχία ασφαλές άθλημα για παιδιά και εφήβους;

Του Τάσου Χατζή*

Το πρόσφατο ατύχημα και η απώλεια της ζωής του 16χρονου πυγμάχου αναμφίβολα συγκλόνισε όλη την ελληνική κοινωνία. Οι συνθήκες και τα αίτια διερευνώνται και δεν επιδέχονται κανενός σχολιασμού. Άλλωστε αντικείμενο αυτού του κειμένου δεν είναι η συμμετοχή στην ανάλυση του συγκεκριμένου τραγικού συμβάντος αλλά ο ευρύτερος προβληματισμός γύρω από το άθλημα αυτό…

Εδώ κι αρκετά χρόνια, που με άρθρα και ομιλίες μου έχω ως στόχο την πρόληψη των παιδικών ατυχημάτων, έχω επισημάνει τον ιδιαίτερο κίνδυνο τραυματισμού από συγκρουσιακά αθλήματα, όπως είναι η πυγμαχία.

Και τούτο γιατί, όταν αντικείμενο του αθλήματος είναι η πλήξη με τη γροθιά του αντιπάλου, είναι ορατός ο κίνδυνος πρόκλησης βλάβης από τραυματισμό. Από τη σχετική διεθνή βιβλιογραφία οι πιθανές κακώσεις που περιγράφονται, αφορούν σε όλα τα σημεία του σώματος, όπως κεφαλή, πρόσωπο, αυχένα, θώρακα, κοιλιά και άκρα.

Από αυτά ποιο σοβαρά θεωρούνται της κεφαλής (που φέρονται ως κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις (ΚΕΚ) και έπονται του προσώπου (μύτη, οφθαλμοί, οστά προσώπου, στόμα και δόντια), του αυχένα, του θώρακα (ρήξη αγγείων, θλάση πνευμόνων ή καρδιακή αρρυθμία), κοιλίας (ρήξη σπλάχνων) και άκρων (ρήξη συνδέσμων - τενόντων, μυϊκές θλάσεις, διατάσεις νεύρων).

Οι ΚΕΚ έχουν αποτελέσει αντικείμενο ιδιαίτερης μελέτης λόγω του υψηλού βαθμού επικινδυνότητας. Η πλέον συχνή βλάβη που περιγράφεται είναι η διάσειση (concussion), μία ορολογία που παραπλανητικά δεν θεωρείται σοβαρή. Και τούτο γιατί στην πιο λαϊκή της ερμηνεία η διάσειση ισοδυναμεί μ’ ένα τράνταγμα, που στην κοινή γνώση εκδηλώνεται με μια απλή, παροδική ζαλάδα, η οποία όμως γρήγορα παρέρχεται…     

Λάθος!  

Ας περιγράψουμε με απλά λόγια το μηχανισμό της για να δείξουμε ότι η διάσειση είναι κάτι το σοβαρό:

Η πλήξη της κεφαλής εκλύει μία μηχανική ενέργεια, η οποία διαπερνά το κρανίο και διαχέεται μέσα στον εγκέφαλο. Η μικρής έντασης πλήξη (όπως η σύγκρουση με μέτρια ταχύτητα των κεφαλιών δύο αθλητών) θα προκαλέσει μια στιγμιαία "παραμόρφωση" των εγκεφαλικών κυττάρων, που θα έχει ως συνέπεια την παροδική διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας και θα εκδηλωθεί με πόνο, ζάλη ίσως και σύντομη απώλεια της συνείδησης.

Μια πιο σοβαρή (και πολύ περισσότερο επαναλαμβανόμενη) πλήξη (όπως συμβαίνει στην πυγμαχία) μπορεί να προκαλέσει όχι μόνο διαταραχή της λειτουργίας αλλά και ανατομική βλάβη στον εγκεφαλικό ιστό, ίσως προσωρινά αναστρέψιμη, ίσως μακροπρόθεσμα πιο μόνιμη.

Κι εδώ τίθεται το κρίσιμο ερώτημα:

Αποτελούν άθλημα οι πλήξεις με γροθιά μεταξύ δύο ατόμων;

Το ερώτημα αυτό έχει τεθεί από διεθνείς επιστημονικούς φορείς και η πυγμαχία στην παιδική και εφηβική ηλικία έχει αποτελέσει το θέμα διεξοδικών συζητήσεων μεταξύ ειδικών για τη λήψη αποφάσεων και τη σύνταξη θέσεων ομοφωνίας.

Μία τέτοια αναλυτικά περιγράφεται στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό Pediatrics [2011; 128(3): 617–623], που αποτελεί το απαύγασμα μιας σημαντικής συνόδου ειδικών υπό την αιγίδα της Αμερικάνικης Ακαδημίας Παιδιατρικής (ΑΑΠ). Η ΑΑΠ επισημαίνει:

"Αν και η πυγμαχία προσφέρει κάποια πλεονεκτήματα, όπως άσκηση, αυτοέλεγχο, αυτοπεποίθηση, εμπεριέχει πλήξεις στο κεφάλι και στο πρόσωπο με κίνδυνο τις κακώσεις, κεφαλής, προσώπου και αυχένα, με αποτέλεσμα χρόνιες νευρολογικές (ακόμη και θανατηφόρες) βλάβες".

Από τα συγκεντρωτικά στοιχεία 15 νοσοκομείων σε διάστημα 17 ετών η πυγμαχία κατέχει το υψηλότερο ποσοστό εισαγωγών από τραυματισμό σε σύγκριση με τα άλλα αθλήματα "μάχης": 4,8% η πυγμαχία έναντι 3.6% του τζούντο, 3.1% του καράτε, 2.9% της πάλης]. 58% είχαν τραύμα προσώπου και 25% ΚΕΚ. Η διάσειση ήταν η πιο συχνή βλάβη (33%), ακολουθούμενη από τα ανοικτά τραύματα (29%), τα κατάγματα (19%), τα οφθαλμικά και ρινικά τραύματα (από 19% έκαστα).

Η χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια αποτελεί τη σοβαρή απώτερη συνέπεια των συνεχών πλήξεων, η οποία όμως στο μεγαλύτερο ποσοστό αφορά στους επαγγελματίες πυγμάχους, χωρίς να αποκλείεται να συμβαίνει και σε ερασιτέχνες πυγμάχους, εξαρτώμενη από πολλούς συμπλέοντες παράγοντες, κυρίως από τη μη τήρηση των αυστηρών κανόνων προστασίας των αθλητών.

Οι τελικές συστάσεις της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής, που απορρέουν από τα συμπεράσματα αυτών των δεδομένων, απευθυνόμενες μάλιστα στους παιδιάτρους, είναι:

1. Έντονη αντίθεση στην ενασχόληση των παιδιών και των εφήβων με την πυγμαχία.
2. Ενημέρωση όλων, γονέων-εκπαιδευτικών-προπονητών, για τους ιατρικούς κινδύνους από την πυγμαχία.
3. Ενθάρρυνση των νεαρών αθλητών στην επιλογή άλλων αθλημάτων, όπως κολύμβηση, τένις, μπάσκετ, βόλεϊ.
4. Εξασφάλιση στενής ιατρικής παρακολούθησης όλων των αθλητών πυγμαχίας.

 * Παιδίατρου - εντατικολόγου, πρώην διευθυντή της ΜΕΘ του νοσοκομείου Παίδων "Αγία Σοφία".