Νέα εμβόλια κατά των ιών και όχι μόνο - "Τα mRNA ήρθαν για να μείνουν"

Μεγάλος αριθμός κλινικών μελετών βρίσκεται σε εξέλιξη σε διάφορες φάσεις, για την ανάπτυξη νέων εμβολίων που θα προστατεύουν από ιογενείς λοιμώξεις και όχι μόνο. Ο κορωνοϊός παραμένει ένας από τους βασικούς στόχους, με το 1/4 των υπό εξέλιξη μελετών να αφορούν εμβόλια mRNA. Η συγκεκριμένη τεχνολογία "ήρθε για να μείνει", όπως είπε ο καθηγητής Φαρμακολογίας - Κλινικής Φαρμακολογίας στο ΑΠΘ, Γιώργος Παπαζήσης, μιλώντας πριν από λίγες μέρες στο πλαίσιο του 37^ου Μετεκπαιδευτικού Σεμιναρίου Ιατρικής Βιοπαθολογίας Βορείου Ελλάδος. Παράλληλα, σε προχωρημένες φάσεις δοκιμών βρίσκονται νέα εμβόλια κατά του ιού της γρίπης και του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV), αλλά και διπλά ή τριπλά εμβόλια, που θα στοχεύουν παράλληλα σε κορωνοϊό, γρίπη και RSV. Σε φάση ανάπτυξης βρίσκονται ακόμη παιδιατρικά εμβόλια, καθώς και εμβόλια κατά του Epstein Barr, του ιού της ανεμοβλογιάς/έρπητα ζωστήρα, του HIV, του Zika.

Την ίδια ώρα, εντείνονται οι μελέτες για την ανάπτυξη εμβολίων και κατά μη λοιμωδών νοσημάτων. Όπως ανέφερε στην ίδια εκδήλωση η αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Εργαστήριο Μικροβιολογίας του ΑΠΘ, Μαρία Εξηντάρη, παράλληλα με την συνεχιζόμενη προσπάθεια για εξατομικευμένα εμβόλια κατά του καρκίνου, στο "στόχαστρο" έχουν μπει, μεταξύ άλλων, ο διαβήτης, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η αθηροσκλήρωση, η νόσος Αλτσχάιμερ, αλλά και η παχυσαρκία.

Παπαζήσης: Τα mRNA ήρθαν για να μείνουν

Ο κ. Παπαζήσης υπογράμμισε πως η σύσταση παραμένει ισχυρή και σήμερα για την επαναληπτική δόση με το υπάρχον επικαιροποιημένο εμβόλιο κατά της COVID-19, που έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό σε ό,τι αφορά τη μείωση της πιθανότητας θανάτου (14 φορές σε σχέση με τους πλήρως ανεμβολίαστους και 3 φορές σε σχέση με όσους δεν έχουν κάνει τη booster δόση).

Κλινικές μελέτες "τρέχουν" σε διάφορα στάδια για την ανάπτυξη βελτιωμένων εμβολίων κατά της COVID-19, με το 23% αυτών να αφορούν mRNA εμβόλια, αλλά η έρευνα δεν περιορίζεται στον κορωνοϊό.

"Τα mRNA ήρθαν για να μείνουν", είπε ο καθηγητής και προέβλεψε ότι τα επόμενα χρόνια θα υπάρχουν στη φαρέτρα των γιατρών πολλά νέα όπλα για την αντιμετώπιση διαφορετικών ιών.

Η Moderna, που αναμένει τους επόμενους μήνες την έγκριση από τον FDA για το mRNA εμβόλιό της έναντι του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV), έχει επίσης σε διαδικασία ανάπτυξης εμβόλια για τη γρίπη. Επίσης σε φάσεις ανάπτυξης Ι ή ΙΙ βρίσκονται ένα τριπλό εμβόλιο για κορωνοϊό, RSV και γρίπη, καθώς και διπλά για συνδυασμούς γρίπης-κορωνοϊού και RSV-γρίπης. Υπό δοκιμή βρίσκονται εμ παιδιατρικό RSV εμβόλιο (σ.σ. αυτό που βρίσκεται προς έγκριση αφορά άτομα άνω των 60 ετών), αλλά και παιδιατρικό εμβόλιο έναντι του μεταπνευμονοϊού και του ιού της παραϊνφλουέντσας.

Παράλληλα, σε φάση Ι βρίσκονται μελέτες mRNA εμβολίου για τον  Epstein-Barr, για τον ιό ανεμοβλογιάς/έρπητα ζωστήρα, για HIV για ιό Zika.

Την ίδια ώρα, η εταιρεία βιοτεχνολογίας BioNTech που συνεργάστηκε με τη Pfizer για τα εμβόλια κατά του SARS-CoV-2, έχει σε φάση ανάπτυξης, μεταξύ άλλων, εμβόλια για τη γρίπη, τη φυματίωση, την ελονοσία και τον ιό HIV, ενώ κι άλλες μεγάλες φαρμακευτικές και εταιρίες βιοτεχνολογίας διενεργούν κλινικές δοκιμές για εμβόλια κατά διάφορων ιών.

"Πολύ σύντομα θα δούμε ένα ποσοστό 20% με 30% αυτών των εμβολίων να εγκρίνονται, γιατί αυτή είναι η πιθανότητα ανάπτυξης ενός φαρμάκου που ξεκινάει από τη φάση Ι. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν ότι τα mRNA δεν τελείωσαν με τον κορωνοϊό και τα επόμενα χρόνια θα έχουμε πολλά διαθέσιμα τέτοια εμβόλια στη φαρέτρα μας για να αντιμετωπίσουμε όλους αυτούς τους ιούς", κατέληξε ο καθηγητής.

Μ. Εξηντάρη: Εμβόλιο και για την παχυσαρκία

Παράλληλα με τα παθογόνα, η επιστημονική έρευνα στοχεύει και σε μη λοιμώδη νοσήματα. "Ετοιμάζονται εμβόλια για πάρα πολλές παθολογικές καταστάσεις που γίνονται μάστιγα, πολύ μεγαλύτερη από τα λοιμώδη, σε παγκόσμιο επίπεδο", ανέφερε από την πλευρά της η κ. Εξηντάρη.

Το μεγάλο στοίχημα για την ανάπτυξη εξατομικευμένων αντικαρκινικών εμβολίων, επικεντρώνεται κυρίως σε mRNA, αλλά και DNA εμβόλια, που στοχεύουν είτε πρωτεϊνες φυσιολογικές που υπερεκφράζονται στα καρκινικά κύτταρα, είτε νέες πρωτεϊνες που αφορούν ειδικά τα καρκινικά κύτταρα.

Στον διαβήτη, στη ρευματοειδή αρθρίτιδα και γενικά σε αυτοάνοσα, βρίσκονται υπό δοκιμή πολλά εμβόλια, αρκετά εκ των οποίων χορηγούνται όχι μόνο για πρόληψη, αλλά και θεραπευτικά. Το σκεπτικό τους επικεντρώνεται σε διαφορετικά επίπεδα: είτε η αποκατάσταση της ανοσοανοχής, είτε στην καταστολή της δράσης των ανοσοαντισωμάτων, είτε καταστολή της δράσης των ενεργών κυτταροτοξικών ανοσοκυττάρων.

Αθηροσκλήρωση: "Η παθογόνος αθηρωμάτωση είναι πολυπαραγοντική και μέσα σε αυτό εμπλέκονται πάρα πολλοί προφλεγμωνώδεις, φλεγμωνώδεις παράγοντες, διάφορα οξειδωτικά στρες, τα οποία αντιμετωπίζονται στοχεύοντας είτε πρωτεϊνες με εμβολιασμό μεταφοράς ή τροποποίησης των εξωγενώς προσλαμβανομένων λιπιδίων, είτε στόχευση κατευθείαν σε ουσίες και κύτταρα του ανοσοποιητικού προκειμένου να προλάβουμε την δημιουργία και εγκατάσταση μεγάλων αθηρωματικών πλακών", ανέφερε η κ. Εξηντάρη.

Στο Αλτσχάιμερ, ο στόχος είναι καθαρός: το Β αμυλοειδές κυρίως με αναχαιτισμό της χυμικής ανοσίας και όχι τόσο της κυτταρικής. "Υπάρχει ένας τεράστιος αναβρασμός πάνω σε αυτό. Είναι εμβόλια μονού στόχου: πρωτεϊνικά που εστιάζουν στο Β αμυλοειδές, τουλάχιστον σε πρώτη φάση".

Σε ό,τι αφορά την παχυσαρκία, στόχος είναι η γκρελίνη, η λεγόμενη "πρωτεϊνη της πείνας", "Η ορμόνη η οποία δημιουργεί το αίσθημα της πείνας και αυτή η οποία προετοιμάζει λειτουργικά το πεπτικό σύστημα προκειμένου να δεχτεί και να μεταβολίσει τροφή", ανέφερε η αναπληρώτρια καθηγήτρια και πρόσθεσε: "Πρόκειται για εμβόλιο ανασυνδυασμένης πρωτεϊνης σε νανογέλη (nanogel), με τοπική χορήγηση, κυρίως ενδορινική και στοματική διαβλεννογονική, η οποία δεν έχει καμία επίπτωση στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, παρόλο που είναι κεντρικής προέλευσης η ορμόνη".