Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Ποια είναι τα συμπτώματα;

Η λέξη "ψυχαναγκασμός" στην καθομιλουμένη μάλλον δέχεται πολλή κατάχρηση. Ναι, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε στιγμές που θα γίνουμε λίγο πιο εμμονικοί με την τάξη ή την καθαριότητα, αλλά αυτό δεν είναι ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Στην πραγματικότητα, η εμμονή με την τάξη και την καθαριότητα είναι ένα μικρό μόνο κομμάτι του φάσματος της ΙΨΔ.

Κάποιος με ΙΨΔ μπορεί να έχει εμμονές, καταναγκασμούς ή και τα δύο. Για να υπάρξει διάγνωση, όμως, αυτά πρέπει να επεμβαίνουν στην καθημερινότητα του ατόμου. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι οι εμμονές ή οι καταναγκασμοί καταλαμβάνουν πολύ χρόνο - τουλάχιστον μία ώρα την ημέρα - ή ότι επηρεάζουν πτυχές της ζωής σας όπως η εργασία και οι διαπροσωπικές σχέσεις.

Εμμονές

Οι επαναλαμβανόμενες σκέψεις, οι παρορμήσεις ή τα σενάρια που πυροδοτούν το άγχος βρίσκονται όλα στην κατηγορία των εμμονών. Μπορεί να μην είστε σε θέση να αναγνωρίσετε ότι οι εμμονές σας είναι παράλογες. Ακόμα όμως κι αν το αναγνωρίζετε αυτό, η διαταραχή σας εμποδίζει να σταματήσετε.

Οι κοινές εμμονές συνήθως εμπίπτουν στις ακόλουθες κατηγορίες:

Ασθένεια: Μπορεί να ανησυχείτε ότι θα έρθετε σε επαφή μικρόβια με ό,τι αγγίξετε. Μπορεί επίσης να ανησυχείτε ότι θα μολύνετε άλλους ανθρώπους. Εκτός από φυσικές ουσίες, μπορεί επίσης να ανησυχείτε ότι κάποιος που θεωρείτε κακό ή ανήθικο άτομο μπορεί να σας μολύνει.

Επιθετικότητα: Ίσως φοβάστε ότι θα βλάψετε τον εαυτό σας ή τους άλλους. Μπορείτε επίσης να αναπαράγετε βίαιες εικόνες στο μυαλό σας.

Σεξ: Μπορεί να έχετε επαναλαμβανόμενες σκέψεις ακατάλληλης, βίαιης ή ταμπού σεξουαλικής συμπεριφοράς. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει σκέψεις ότι συμπεριφέρεστε σεξουαλικά ακατάλληλα προς άλλους, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, μελών της οικογένειας, και ζώων.

Ηθική ή/και θρησκεία: Μπορεί να ανησυχείτε υπερβολικά για το σωστό ή το λάθος και ποιες θα είναι οι συνέπειες του δεύτερου. Μπορεί επίσης να ανησυχείτε υπερβολικά ότι θα προσβάλετε τον Θεό ή ότι θα είστε βλάσφημοι.

Συμμετρία και ακρίβεια: Μπορεί να έχετε την ανάγκη να κάνετε συνεχώς τα πράγματα με μια συγκεκριμένη σειρά, ή να μην αισθάνεστε καλά μέχρι να οργανώσετε αυτά που υπάρχουν στο οπτικό σας πεδίο (και μη) ώστε να είναι συμμετρικά ή στη σωστή σειρά (αλφαβητικά, κατά μέγεθος ή χρώμα).

Δεισιδαιμονίες: Μπορεί να θεωρείτε ορισμένους αριθμούς ή χρώματα "κακά" και να τους φοβάστε εξαιτίας αυτού.

Ευθύνη: Μπορεί να φοβάστε ότι θα συμβεί κάτι φρικτό και θα είστε υπαίτιος. Μπορεί επίσης να ανησυχείτε μήπως βλάψετε τους άλλους επειδή δεν ήσασταν αρκετά προσεκτικοί στις πράξεις σας. Συνεπώς μπορεί να φοβάστε να ενεργήσετε με παρόρμηση και να νιώθετε εγκλωβισμένοι κάνοντας σενάρια.

Καταναγκασμοί

Τα άτομα με ΙΨΔ μπορεί να βιώνουν διάφορους καταναγκασμούς. Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοητικές τελετουργίες που έχουν σκοπό να απαλύνουν το άγχος που προέρχεται από μια εμμονή. Με τον καιρό, οι καταναγκασμοί γίνονται μια αυτόματη απάντηση στην εμμονή. Η μη δυνατότητα εκτέλεσης του καταναγκασμού προκαλεί έντονη δυσφορία.

Οι συνήθεις καταναγκασμοί περιλαμβάνουν:

Καθαρισμός ή πλύσιμο: Είτε τρίβετε τα χέρια σας είτε καθαρίζετε το σπίτι σας, αν η συμπεριφορά σας είναι υπερβολική ή περιλαμβάνει συγκεκριμένα, σχολαστικά βήματα, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως καταναγκασμός. Το ίδιο ισχύει και για τις προσπάθειες που γίνονται για να αποφευχθεί η επαφή με μικρόβια, όπως το να βάζετε συνεχώς απολυμαντικό στα χέρια σας και σε επιφάνειες.

Έλεγχος πραγμάτων: Αν αισθάνεστε την ανάγκη να βεβαιωθείτε ότι έχετε κλειδώσει την πόρτα σας ή ότι έχετε κλείσει το μάτι της κουζίνας περισσότερες από μία ή δύο φορές, η συνήθεια σας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως καταναγκασμός, πιθανώς λόγω φόβου ανευθυνότητας.

Μέτρηση ή επανάληψη: Η επανάληψη ορισμένων καθημερινών δραστηριοτήτων σε πολλαπλάσια —όπως να σηκωθείτε από την καρέκλα σας τρεις φορές πριν συνεχίσετε την ημέρα σας ή να αποφύγετε να πληκτρολογήσετε έναν αριθμό τηλεφώνου επειδή τα ψηφία του περιέχουν αριθμούς που θεωρείτε "κακούς"—θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως καταναγκασμός , ιδιαίτερα αν οφείλεται σε δεισιδαιμονία ή φόβο.

Τακτοποίηση: Το να βεβαιωθείτε ότι τα πράγματα τοποθετούνται με έναν συγκεκριμένο τρόπο θα μπορούσε να είναι απάντηση στην εμμονή ότι χρειάζεστε τα πράγματα να είναι συμμετρικά και ακριβή.

Συνεχής προσευχή: Ιδιαίτερα αν έχετε θρησκευτικές εμμονές και πιστεύετε ότι έχετε ενεργήσει ανήθικα, μπορεί να νιώσετε την ανάγκη να προσευχηθείτε ως τρόπο να ζητήσετε συγχώρεση. Μπορεί επίσης να αναζητήσετε επιβεβαίωση από άλλους.

Πότε να μιλήσετε με έναν ειδικό

Το να έχετε ενοχλητικές σκέψεις ή μια τακτική ρουτίνα δεν είναι ασυνήθιστο. Οι ενοχλητικές σκέψεις έρχονται σε όλους, και η ρουτίνα είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο πράγμα για πολλούς συνανθρώπους μας. Αν αντιμετωπίζετε, όμως, εμμονές και πιάνετε τον εαυτό σας να εκτελεί ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές που απαιτούν τόσο πολύ χρόνο που παρεμποδίζουν τις καθημερινές σας δραστηριότητες, σκεφτείτε το ενδεχόμενο να μιλήσετε με έναν ειδικό.

Μέσα από μια σειρά ερωτήσεων, θα μπορέσει να καταλάβει αν όντως παρουσιάζετε συμπτώματα που χρειάζονται βοήθεια. Η θεραπεία συνήθως περιλαμβάνει γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία. Η θεραπεία έκθεσης μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητική σε τέτοιες περιπτώσεις. Σε αρκετές περιπτώσεις μπορούν να βοηθήσουν και τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.