Ν. Μαδιάς: Είναι συμβατά τα γονίδια του ανθρώπου με τη διατροφή του;

Διεθνούς φήμης κλινικός γιατρός, πανεπιστημιακός δάσκαλος και ερευνητής, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Tufts της Βοστώνης, Νικόλαος Μαδιάς (φωτογραφία), έχει συνδέσει το όνομά του με σημαντικό επιστημονικό έργο δεκαετιών, με αντικείμενο κυρίως τη νεφρολογία. Η συμβολή του σε διάφορα ερευνητικά πεδία είναι καθοριστική, με άμεση εφαρμογή στην κλινική διαγνωστική και θεραπευτική.

Την Τρίτη, 20 Ιουνίου, βρέθηκε στη Λάρισα, όπου σε ειδική τιμητική εκδήλωση αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Η ομιλία του είχε θέμα την αναντιστοιχία μεταξύ των γονιδίων μας και της διατροφής μας.

Στη συνέντευξή του στο iatronet.gr, ο διακεκριμένος καθηγητής εξηγεί με ποιον τρόπο η σύγχρονη διατροφή, που περιλαμβάνει περίσσεια νατρίου (μέσω του αλατιού), ένδεια καλίου και όξινο φορτίο, μπορεί να φέρει σε σημείο ασυμβατότητας την αρμονική σχέση των γονιδίων του ανθρώπου με το περιβάλλον του, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί μετά από εξέλιξη εκατομμυρίων ετών. Αυτή η ανισορροπία έχει αντανάκλαση, μεταξύ άλλων, στην καρδιακή και τη νεφρική λειτουργία.

Ο ίδιος κάνει μια αναδρομή της επιστημονικής διαδρομής του, αναφέρεται στα άλματα που έχει καταγράψει η θεραπευτική αντιμετώπιση της χρόνιας νεφρικής νόσου από τα χρόνια που ήταν φοιτητής μέχρι σήμερα, ενώ αποκαλύπτει και το πεδίο της τωρινής ερευνητικής του αναζήτησης, που αφορά τη μεταβολική οξέωση της νεφρικής ανεπάρκειας.

Ασυμβατότητα γονιδίων και διατροφής

"Η φυσική επιλογή έχει διαμορφώσει μια καταπληκτική συμβατότητα μεταξύ όλων των οργανικών μας συστημάτων -η λειτουργία των οποίων καταγράφεται στο γονιδίωμά μας - και του περιβάλλοντος. Από την άλλη πλευρά, έχει διατυπωθεί η πολύ εύστοχη άποψη ότι το όμορφο αυτό ταίριασμα έχει γίνει μεταξύ των γονιδίων του είδους και του περιβάλλοντος των προγόνων του. Επειδή ακριβώς υπήρχε αυτό το καλό ταίριασμα, οι πρόγονοί μας επέζησαν και μας έδωσαν τα γονίδιά τους", εξηγεί και προσθέτει: "Στην περίπτωση όμως που το περιβάλλον το σημερινό απέχει από το περιβάλλον των προγόνων μας, μπορεί να γίνει ένα ασυμβίβαστο ταίριασμα, μια ασυμβατότητα μεταξύ των γονιδίων μας και του περιβάλλοντός μας". Αυτό έχει συμβεί, σύμφωνα με τον καθηγητή, με τη μεγάλη αλλαγή του διατροφικού μας περιβάλλοντος, με την εντατική γεωργία και κτηνοτροφία, και μετά τη βιομηχανική επανάσταση, με την τεχνολογία της επεξεργασίας, συντήρησης, αποθήκευσης και διανομής τροφίμων.

"Οι πρόγονοί μας έπαιρναν με την τροφή τους πολύ λίγο αλάτι (νάτριο), πάρα πολύ κάλιο και αλκαλικές ουσίες, γιατί είχαν πάρα πολλές φυτικές ουσίες. Εμείς παίρνουμε μια ‘θάλασσα’ αλατιού, πολύ λίγο κάλιο γιατί λαμβάνουμε λίγες φυτικές τροφές και ένα όξινο φορτίο αντιαλκαλικό", σημειώνει ο κ. Μαδιάς και προσθέτει: "Η περίσσεια νατρίου και η ένδεια καλίου έχει αντανάκλαση στα καρδιαγγειακά συμβάματα και στην κατακράτηση οξέος, η οποία προκαλεί βλάβη στα οστά, στους μυς και στην επιδείνωση της νεφρικής μας λειτουργίας".

"Κρυφή" μεταβολική οξέωση

Η σημερινή ερευνητική ενασχόληση του καθηγητή αποτελεί μια προέκταση του συγκεκριμένου αντικειμένου: Με τη δίαιτα που ακολουθούν οι κοινωνίες δυτικού τύπου, που είναι πολύ βεβαρημένες με ζωικές πρωτείνες και σχετικά πτωχές σε φρούτα και λαχανικά, παράγουμε αληθές φορτίο οξέος, το οποίο βγαίνει ποσοτικά από τους νεφρούς.

"Όσο περισσότερη ζωική πρωτεϊνη καταναλώνει κάποιος σε βάρος των φρούτων και λαχανικών, τόσο περισσότερο έχουν την τάση να κατακρατούν φορτίο οξέος", εξηγεί και προσθέτει: "φαίνεται πως αυτό αυξάνει τον κίνδυνο να οδηγήσει πρωτοπαθώς σε ανάπτυξη νεφρικής βλάβης σε άτομα που δεν έχουν νεφρική πάθηση, ενώ σε αυτούς που έχουν νεφρική πάθηση είναι σχεδόν σίγουρο ότι την επιβαρύνει".

Η δική του έρευνα εστιάζει σε ένα σημαντικό ποσοστό ανθρώπων με χρόνια νεφρική νόσο που έχουν μεγαλύτερη κατακράτηση οξέος χωρίς αυτό να φαίνεται στις εργαστηριακές τους εξετάσεις. "Περίπου το 15% των ανθρώπων με χρόνια νεφρική νόσο έχουν μεγαλύτερη κατακράτηση. Κι όταν φτάνουν σε ένα επίπεδο διττανθρακικών στον ορό κάτω του 22, θεωρείται ότι έχουν ένα σύνδρομο το οποίο λέγεται χρόνια μεταβολική οξέωση της νεφρικής ανεπάρκειας. Αυτό επηρεάζει αρνητικά τα οστά, τους μυς, το μεταβολισμό και επιτείνουν την θνητότητα και θεραπεύεται δίνοντας στον άνθρωπο αλκαλικά", αναφέρει για να συμπληρώσει: "Το μεγάλο πρόβλημα για εμένα είναι ότι σύμφωνα με κάποια δεδομένα, ένα μεγάλο ποσοστό από το υπόλοιπο 85% βλάπτονται κατά κάποιο βαθμό από κατακράτηση οξέος, παρόλο που τα διττανθρακικά τους δεν είναι κάτω του 22, ώστε να θεωρείται μεταβολική οξέωση. Αυτό στο οποίο εστιάζω εγώ είναι πώς θα μπορέσουμε να ανακαλύψουμε αυτούς τους ασθενείς".

Θεραπευτής, εκπαιδευτής, ερευνητής

Γεννημένος στο Βαθύ της Σάμου, ο Ν. Μαδιάς έχει διανύσει μια εντυπωσιακή κλινική, ακαδημαϊκή και ερευνητική διαδρομή: έχει ασκήσει ιατρική επί δεκαετίες, έχει εκπαιδεύσει μεγάλο αριθμό νέων επιστημόνων, ενώ το ερευνητικό του έργο έχει μεγάλη συμβολή, μεταξύ άλλων, στη φυσιολογία και παθοφυσιολογία της οξεοβασικής ισορροπίας, στην ομοιοστασία των ηλεκτρολυτών., στην παθοφυσιολογία και θεραπεία των υπερτασικών διαταραχών. Ο ίδιος αξιολογεί ως πρώτιστη την συμβολή του στον άρρωστο, ενώ αποφεύγει να επιλέξει κάποιο επίτευγμα ως σημαντικότερο, όπως ο πολύτεκνος πατέρας δεν μπορεί να ξεχωρίσει κάποιο από τα παιδιά του, όπως λέει.

"Ταυτοποιώ τον εαυτό μου πρώτα ως θεραπευτή. Δευτερευόντως ως εκπαιδευτή, στο πλαίσιο της υποχρέωσης να προετοιμάσω τους επιστήμονες του μέλλοντος και την διαδοχή μου, και τρίτο ως ερευνητή, με την συμβολή μου στο να προχωρήσει η γνώση πιο μπροστά", επισημαίνει.

Γυρνώντας τον χρόνο πίσω στα χρόνια που καθόταν στα φοιτητικά έδρανα της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, διαπιστώνει τα πραγματικά άλματα που έχουν γίνει έκτοτε στη νεφρολογία: "η σημερινή αντιμετώπιση της νεφρικής νόσου παραμένει ατελής, αλλά εντυπωσιακά καλύτερη από τότε, που πέθαιναν οι ασθενείς από ουραιμία και τώρα θεωρητικά κανείς δεν πεθαίνει απ’ αυτό γιατί μπορούμε να υποκαταστήσουμε ατελώς, αλλά με σχετική επιτυχία το νεφρό με την αιμοδιάλυση, την περιτοναϊκή διάλυση και τη μεταμόσχευση", παρατηρεί. Θυμάται ότι έβλεπε αρρώστους με μεγάλου βαθμού αναιμία, δύσπνοια και ανικανότητα να κάνουν την παραμικρή φυσική δραστηριότητα και αντιπαραβάλλει σε αυτό τη σημερινή εικόνα ασθενών που εργάζονται, έχουν φυσιολογικά αιματολογικά επίπεδα και ασχολούνται με τον αθλητισμό. "Έχουμε προκλήσεις να βελτιώσουμε περαιτέρω τις μεθόδους και τα φάρμακα. Το κύριο θέμα της μεταμόσχευσης που πρέπει να λυθεί είναι αυτό των δοτών, αλλά επιπλέον γίνεται η προσπάθεια μεταμόσχευσης οργάνων από ζώα σε ανθρώπους. Υπάρχουν ελπιδοφόρα μηνύματα, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ακόμα πότε θα το δούμε στην κλινική πράξη", καταλήγει.