Ν. Διέτης: Ο ντόρος για την ασπαρτάμη και τα διδάγματά του

Ο θόρυβος που προκλήθηκε πρόσφατα σε παγκόσμιο επίπεδο, αναφορικά με την ένταξη της ασπαρτάμης στην κατηγορία των πιθανά καρκινογόνων προϊόντων, έχει ήδη καταλαγιάσει. Η λήξη συναγερμού έπειτα από τις αξιολογήσεις των δύο οργανισμών/επιτροπών (IARC και JEFCA) και τις διευκρινίσεις που δόθηκαν, προσφέρει την ευκαιρία του ψύχραιμου απολογισμού και της εξαγωγής χρήσιμων συμπερασμάτων.

Μιλώντας στο iatronet.gr, ο επίκουρος καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου, Νικόλας Διέτης, παραθέτει τους λόγους για τους οποίους "σηκώθηκε σκόνη" γύρω από το θέμα και εντοπίζει τον ρόλο της πανδημίας. Τοποθετεί τα δεδομένα στο πραγματικό τους μέγεθος και εξηγεί τη διαφορά της αξιολόγησης κινδύνου και ρίσκου. Παράλληλα, επισημαίνει την ανάγκη να εκμεταλλευτεί η επιστήμη την αυξημένη ευαισθητοποίηση του κοινού, προκειμένου να ενημερώσει ευρύτερα για ιδιαίτερα τοξικές ουσίες, όπως η νικοτίνη και το αλκοόλ.

Η ασπαρτάμη

Η ασπαρτάμη είναι συνθετικό γλυκαντικό που αποτελείται από δύο αμινοξέα, τη φενιλαλανίνη και το ασπαρτικό οξύ, μαζί με ένα μεθυλεστέρα. Με την πέψη και τον μεταβολισμό, ο μεθυλεστέρας προκαλεί παραγωγή μεθανόλης κ αυτή δίνει φορμικό οξύ. «Αυτό προκαλεί αλλοιώσεις στο DNA των κυττάρων, οι οποίες πάντα είναι πηγή καρκινογένεσης. Αλλά ο χρυσός κανόνας της φαρμακολογίας και τοξικολογίας λέει ότι μόνο η ποσότητα (συγκέντρωση) καθορίζει αν κάτι είναι τοξικό ή όχι. Αυτή η ποσότητα είναι που καθορίζει το ρίσκο», τονίζει ο κ.Διέτης.

Το IARC, που δημιούργησαν το 1965 ο ΠΟΥ και ο ΟΗΕ για την προώθηση της έρευνας στον καρκίνο, κατηγοριοποιεί τον κίνδυνο (hazard) και όχι το ρίσκο (risk) καρκινογένεσης από διάφορες ουσίες. Η διαφορά, όπως εξηγεί, είναι πως το ρίσκο ποσοτικοποιεί τον κίνδυνο ως πιθανότητα. Για παράδειγμα, υπάρχει κίνδυνος να σε χτυπήσει μετεωρίτης όταν περπατάς, αλλά το ρίσκο είναι απειροελάχιστο.

Η επιτροπή JEFCA του ΠΟΥ ήταν αυτή που ποσοτικοποίησε το ρίσκο, βάζοντας τα πράγματα στη θέση τους, μερικές εβδομάδες μετά την διαρροή του IARC. Όπως διευκρινίστηκε στις 14 Ιουλίου, με την ταυτόχρονη ανακοίνωση IARC και JEFCA, ένας ενήλικας 70 κιλών πρέπει να καταναλώσει 9-14 κουτιά αναψυκτικού light κάθε μέρα προκειμένου να ξεπεράσει την Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη (ADI).

"Αυτή τη φορά, επειδή πήρε τόση δημοσιότητα το θέμα για κάτι γνωστό, η βιομηχανία τροφίμων είδε τον κίνδυνο επίπτωσης στις πωλήσεις της και πίεσε την επιτροπή του ΠΟΥ να βγάλει το πόρισμά της την ίδια μέρα με την IARC, ώστε ή να καθησυχάσει ή να τροποποιήσει τα προϊόντα της, αν το ρίσκο ασφάλειας είναι σημαντικό", εξηγεί ο επίκουρος καθηγητής και προσθέτει: "Αυτό ήταν και το σωστό να γίνει, διότι αν κάτι μάθαμε από την πανδημία είναι ότι η άποψη του ΠΟΥ μετράει πλέον πάρα πολύ στον κόσμο. Άρα δεν μπορεί να βγαίνεις και να λες κάτι τεχνοκρατικό, ότι η ασπαρτάμη είναι πιθανώς καρκινογόνα και να μην περιμένεις ο κόσμος να αρχίσει να το σκέφτεται και να πανικοβάλλεται".

Η αλόη, τα αλλαντικά και τα επίπεδα κινδύνου

Η αυξημένη ευαισθητοποίηση, λόγω και της πανδημίας, έκανε γνωστή στο ευρύ κοινό την δραστηριοποίηση των συγκεκριμένων επιτροπών και την κατηγοριοποίηση των κινδύνων.

Η IARC χρησιμοποιεί ένα σύστημα 4 κατηγοριών κινδύνου καρκινογόνων

1 - Υπάρχει επαρκής τεκμηρίωση σε ανθρώπους.

2Α - Περιορισμένη τεκμηρίωση σε ανθρώπους, αρκετή σε πειραματόζωα. 2Β - Περιορισμένη τεκμηρίωση σε ανθρώπους και πειραματόζωα.

3 - Ανεπαρκής τεκμηρίωση.

Η ένταξη της ασπαρτάμης στην κατηγορία 2Β οδήγησε πολλούς στην αναζήτηση κι άλλων ουσιών ανάμεσα στις 327 που ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία. Μεταξύ αυτών, το καφεϊκό οξύ, το γνωστό καρδιοπροστατευτικό διγοξίνη, τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία των κινητών τηλεφώνων, αλλά και η αλόη. «Ιδιαίτερα η αλόη προκάλεσε ενδιαφέρον, επειδή είναι γνωστή και περιέχεται σε προϊόντα που τα φαρμακεία και οι εταιρείες παρουσιάζουν ως κάτι ευεργετικό για την υγεία», σημειώνει ο κ. Διέτης.

Ο ίδιος χαρακτηρίζει τη συγκυρία ως ευκαιρία για ενημέρωση του κοινού για τον πραγματικό κίνδυνο και ρίσκο από την κατανάλωση συγκεκριμένων προϊόντων. Ο ίδιος θυμάται πως όταν ο ΠΟΥ έβαλε τα αλλαντικά στην 1^η κατηγορία κινδύνου, δεν προκλήθηκε ο ίδιος ντόρος, και καλώς γιατί και εκεί το ρίσκο υπάρχει σε υπερβολικές καταναλώσεις.

"Μετά την πανδημία ακούμε περισσότερο τι λέει ο ΠΟΥ. Για εμάς που επικοινωνούμε την επιστήμη στον κόσμο είναι καλό ότι έμαθε ο κόσμος για αυτές τις επιτροπές και για αυτή τη λίστα", αναφέρει ο επ. καθηγητής και συμπληρώνει. "Φυσικά, ο συναγερμός έληξε, αλλά μπορούμε να πάρουμε αυτή την ευκαιρία για να πούμε στον κόσμο ότι υπάρχουν ουσίες που χρησιμοποιούν καθημερινά, που είναι νόμιμες και έχουν πολύ μεγαλύτερη τοξικότητα, και έχουν εκπέμψει SOS πολλοί οργανισμοί για αυτές".

Ως χαρακτηριστικά παραδείγματα αναφέρει τη νικοτίνη και το αλκοόλ. "Αυτά τα δύο τα χρησιμοποιούμε ως παραδείγματα στην τοξικολογία για τη μεγάλη τους τοξικότητα. Και είναι δύο όχι μόνο διαδεδομένα, αλλά και νόμιμα προϊόντα, ενώ υπάρχουν ακόμα και ναρκωτικές ουσίες που είναι λιγότερο τοξικές", τονίζει και καταλήγει: "Είναι λίγο παράδοξο να επικεντρωνόμαστε στην ασπαρτάμη και να μην ασχολούμαστε με ουσίες πολύ τοξικές σε μεγάλες συγκεντρώσεις, που προκαλούν εθισμό και εξάρτηση".