Οικολογικό άγχος: Μια αναδυόμενη προ-τραυματική διαταραχή της ψυχικής υγείας

Το οικολογικό άγχος χαρακτηρίζεται από έναν διάχυτο φόβο για την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειές της και έχει αναδειχθεί σε σημαντικό προβληματισμό για την ψυχική υγεία, ειδικά των ατόμων νεαρής ηλικίας. Νέα έρευνα που παρουσιάστηκε στις 25 Οκτωβρίου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από το The European House - Ambrosetti, ένα ιταλικό Think Tank, σε συνεργασία με την Angelini Pharma, μια διεθνή φαρμακευτική εταιρεία η οποία αποτελεί μέρος της ιδιόκτητης Angelini Industries, έδειξε ότι όλο και περισσότεροι πολίτες σε ολόκληρη την ήπειρο υποφέρουν από έναν διάχυτο φόβο για την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειές της.

Για πρώτη φορά από την έναρξη της πρωτοβουλίας Headway το 2017, η έκθεση «Headway - Δείκτης Ψυχικής Υγείας 3.0» εξέτασε ειδικά το οικολογικό άγχος ως νέο βασικό παράγοντα. Ο σύνθετος αυτός δείκτης, που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο μιας πρωτοβουλίας με στόχο την αντιμετώπιση σημαντικών ζητημάτων ψυχικής υγείας στην Ευρώπη, συγκρίνει την ψυχική υγεία μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, χρησιμοποιώντας 54 βασικούς δείκτες επιδόσεων. Περιλαμβάνει τρεις μακρο-τομείς: τους καθοριστές της ψυχικής υγείας, την κατάσταση της ψυχικής υγείας ενός πληθυσμού και την ανταπόκριση των εθνικών συστημάτων υγείας στις ανάγκες των ανθρώπων που αφορούν την υγειονομική περίθαλψη, τους χώρους εργασίας, τα σχολεία και την κοινωνία γενικότερα.

Η έκθεση δείχνει ότι, κατά μέσο όρο, περισσότεροι από το ένα τρίτο των Ευρωπαίων (37%) αισθάνονται εκτεθειμένοι σε απειλές που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Σε χώρες όπου οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη αισθητές λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Ελλάδα –που ανήκουν στο λεγόμενο μεσογειακό hot spot, μια από τις περιοχές με την ταχύτερη αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη–, ο αντίκτυπος στην ψυχική υγεία μπορεί να είναι ακόμη ισχυρότερος. Οριζόμενες ως διαταραχή προ-τραυματικού στρες, οι περισσότερες μορφές οικολογικού άγχους δεν έχουν κλινικό χαρακτήρα, αλλά είναι δυνατόν να συμβάλλουν στην ανάδυση ή και στην επιδείνωση προυπαρχουσών ψυχικών παθήσεων.

Πέρα από το οικολογικό άγχος, η έκθεση επισημαίνει μια σειρά παράλληλων κρίσεων που επηρεάζουν την ψυχική υγεία των ανθρώπων. Οι γεωπολιτικές συγκρούσεις, οι κοινωνικές εντάσεις και η κρίση που αφορά το κόστος διαβίωσης έχουν επηρεάσει την καθημερινή ζωή εκατομμυρίων Ευρωπαίων, με το 62% αυτών να δηλώνουν ότι επηρεάζονται από την τρέχουσα πολυκρίση. Ειδικότερα, οι νέοι αναδεικνύονται ως ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, περίπου το 20% των παιδιών αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια των σχολικών τους χρόνων, ενώ ένα στα πέντε αναφέρει δυστυχία και άγχος για το μέλλον λόγω μοναξιάς, εκφοβισμού και προκλήσεων που σχετίζονται με τις σχολικές εργασίες. Επιπλέον, το 45% των ατόμων ηλικίας 16 έως 25 ετών αναφέρουν καθημερινό άγχος και αγωνία που συνδέεται με το οικολογικό άγχος.

«Ενώ οι διαταραχές της ψυχικής υγείας μπορούν να επηρεάσουν οποιονδήποτε, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, φύλου ή εθνότητας, οι νέοι άνθρωποι καθώς και άλλοι ευάλωτοι πληθυσμοί μπορεί να βιώνουν δυσανάλογα υψηλά επίπεδα δυσφορίας και να χρειάζονται μεγαλύτερη υποστήριξη», δήλωσε η Maria Walsh, μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την εκλογική περιφέρεια Midlands-North-West. «Η ενσωμάτωση εξατομικευμένων παρεμβάσεων σε επίπεδο πολιτικής και υγειονομικής περίθαλψης που προσφέρουν μια ολοκληρωμένη υποστήριξη της ψυχικής υγείας όσον αφορά τις μοναδικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν αυτά τα άτομα, μερικές από τις οποίες ήδη παρατηρούμε σε ορισμένα κράτη μέλη, θα μπορούσε να συμβάλει στην αντιμετώπιση των διαταραχών της ψυχικής υγείας κατά την εμφάνισή τους και να διασφαλίσει την παροχή κατάλληλης υποστήριξης και θεραπείας».

Παρέχοντας μια επισκόπηση της ψυχικής υγείας στην Ευρώπη, με βάση ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών που έχουν συλλεχθεί και αναλυθεί, ο «Δείκτης Ψυχικής Υγείας Headway» μπορεί επίσης να χρησιμεύσει ως βαρόμετρο της ικανότητας κάθε χώρας να δημιουργεί αποτελεσματικές και συγκρίσιμες βάσεις δεδομένων. Η Headway, υπό αυτή την έννοια, συνεχίζει να αναδεικνύει τις διαρθρωτικές διαφορές και τους περιορισμούς μεταξύ των διάφορων βάσεων δεδομένων και των συστημάτων υγείας και κοινωνικής φροντίδας, υποστηρίζοντας τη μεγαλύτερη συγκρισιμότητα προκειμένου να κατανοηθεί καλύτερα η τρέχουσα κατάσταση της ψυχικής υγείας του πληθυσμού στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρίνονται στις ανάγκες που αφορούν την ψυχική υγεία.

Υπό αυτό το πρίσμα, υπάρχουν σημαντικές διαφορές στον τρόπο με τον οποίο αξιολογούνται τα ζητήματα ψυχικής υγείας όσον αφορά τις χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα, και η έκθεση υποδεικνύει υψηλότερες ή χαμηλότερες βαθμολογίες με βάση την ανταπόκριση στους χώρους εργασίας, στα σχολεία και στην κοινωνία γενικότερα. Στην κορυφή των μετρήσεων που χρησιμοποιήθηκαν για την έκθεση Headway κατατάσσονται η Δανία, η Σουηδία και η Φινλανδία, ενώ η Σλοβακία, η Ελλάδα και η Κροατία τείνουν να έχουν χαμηλότερες βαθμολογίες. Είναι σημαντικό ότι η μείωση της βαθμολογίας μιας χώρας δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας έχουν επιδεινωθεί, αλλά μπορεί μάλλον να υποδηλώνει ότι άλλες χώρες έχουν βελτιωθεί με σχετικά ταχύτερο ρυθμό.

«Κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους, ο πληθυσμός της Ευρώπης αντιμετώπισε την ταυτόχρονη εμφάνιση οικονομικών, κοινωνικών, γεωπολιτικών και περιβαλλοντικών παραγόντων κρίσης με σημαντικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία των ανθρώπων», δήλωσε η Elisa Milani, Συντονίστρια του έργου και σύμβουλος στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης στο The European House - Ambrosetti. «Σε αυτό το σενάριο, ο επικαιροποιημένος Δείκτης Ψυχικής Υγείας Headway, ο οποίος βρίσκεται πλέον στην τρίτη έκδοσή του, εξακολουθεί να αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την παρακολούθηση και τον σχεδιασμό πολιτικών υγείας, πρόνοιας, εκπαίδευσης καθώς και περιβαλλοντικών πολιτικών για την προαγωγή της ψυχικής υγείας σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Σε αυτή τη μετα-πανδημική εποχή που έχει ονομαστεί πολυκρίση λόγω της εμφάνισης πολλαπλών κρίσεων και προκλήσεων, η υιοθέτηση εργαλείων με βάση τα δεδομένα από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής αποτελεί ευκαιρία για τον εντοπισμό των πιο κρίσιμων τομέων και, κατά συνέπεια, για την παρέμβαση μέσω μιας διεπιστημονικής και συνεργατικής προσέγγισης με στόχο την οικοδόμηση μιας πιο δίκαιης και ανθεκτικής κοινωνίας συνολικά».

«Η στρατηγική της ΕΕ για την ψυχική υγεία που πρόσφατα παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εστιάζει στην πρόληψη, την πρόσβαση στη φροντίδα και την επανένταξη στην κοινωνία. Αποτελεί ένα ενθαρρυντικό παράδειγμα της αυξανόμενης συνειδητοποίησης εκ μέρους των εθνικών κυβερνήσεων, του ακαδημαϊκού χώρου, του κλάδου της υγειονομικής περίθαλψης και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων του γεγονότος ότι απαιτείται πιο ολοκληρωμένη υποστήριξη για την αντιμετώπιση της πρωτοφανούς αύξησης των προβλημάτων ψυχικής υγείας σε ολόκληρη την Ευρώπη», δήλωσε ο Jacopo Andreose, διευθύνων σύμβουλος της Angelini Pharma. «Είμαστε ευγνώμονες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στον εταίρο μας, The European House - Ambrosetti, που συνεχίζουν να υποστηρίζουν και να συμμετέχουν στη διεξαγωγή ερευνών όπως η έκθεση Headway και προσβλέπουμε σε έναν συνεχή διάλογο, μια αλλαγή παραδείγματος και στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών που σχετίζονται με αυτή την πληρέστερη εικόνα της ψυχικής υγείας σε ολόκληρη την Ευρώπη».