Νόσος Parkinson και φυσικοθεραπεία

Η Νόσος Πάρκινσον είναι μία πάθηση του νευρικού συστήματος, η οποία προκαλεί διαταραχές στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος ελέγχει τις κινήσεις του σώματος.

Η νόσος Parkinson είναι ένα κλινικό σύνδρομο, που χαρακτηρίζεται από διαταραχές στην κίνηση και περιλαμβάνει τρόμο, δυσκαμψία, βραδυκινησία (δηλαδή καθυστερημένη κίνηση), υποκινησία (δηλαδή μειωμένο εύρος κίνησης), ακινησία (καθυστέρηση στην έναρξη της κίνησης και απώλεια αυθόρμητων κινήσεων), διαταραχές της στάσης και της ισορροπίας. Παράλληλα, η νόσος αυτή εξελίσσεται αρνητικά με την πάροδο του χρόνου.

Επιδημιολογία

Η επίπτωση της νόσου αυξάνεται με την άνοδο της ηλικίας, ενώ η μέση ηλικία εμφάνισης της ασθένειας είναι τα 60 έτη,. Μπορεί να προσβάλλει και νέους ενήλικες. Το 10% των ατόμων που νοσούν είναι μικρότεροι από 45 ετών, είναι όμως πολύ σπάνια στα παιδιά (σε αυτή την περίπτωση είναι μάλλον ιογενής).

Επιπρόσθετα, οι άνδρες έχουν 1,5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης της νόσου σε σχέση με τις γυναίκες. Η νόσος Πάρκινσον αποτελεί τη δεύτερη συχνότερη νευροεκφυλιστική διαταραχή μετά τη νόσο του Αλτσχάιμερ.

Συμπτώματα

Η διαταραχή αυτή μπορεί να αφορά τη μία ή και τις δυο πλευρές του σώματος. Το ποσοστό της λειτουργίας που χάνεται ενδέχεται να ποικίλλει. Τα συμπτώματα ενίοτε είναι ήπια στην αρχική φάση της νόσου. Για παράδειγμα, ο ασθενής μπορεί να εμφανίζει ήπιο τρόμο ή ελαφρύ αίσθημα ότι το ένα κάτω άκρο του είναι δύσκαμπτο και βραδυκίνητο.

Τα αρχικά συμπτώματα είναι οι δυσκολίες σε συγκεκριμένες κινήσεις (γράψιμο), δυσκολία στην έγερση από το κρεβάτι και από χαμηλή καρέκλα, αυξημένη λιπαρότητα του δέρματος, βήχας μη αποτελεσματικός και αδυναμία στην αύξηση της έντασης της φωνής. Όλα τα συμπτώματα επιδεινώνονται δραματικά με την  αύξηση του στρες και έχουν ως  συνέπεια την κοινωνική απομόνωση.

Τα κυριότερα όμως συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

• Τρόμος ηρεμίας. Εμφανίζεται στην ηρεμία / την ανάπαυση ή στη στάση στα άνω άκρα (αρχικά) και εξαφανίζεται κατά την εκούσια κίνηση και τον ύπνο. Με την πάροδο του χρόνου, επεκτείνεται προοδευτικά στο κεφάλι (τα χείλη, την κάτω γνάθο, τη γλώσσα) και τα πόδια. Μπορεί να επιδεινωθεί μετά από κούραση, συναισθηματική φόρτιση, πνευματική προσπάθεια ή άγχος.
• Δυσκαμψία (αντίσταση κατά την παθητική κίνηση των αρθρώσεων). Προβλήματα στην κίνηση (πιο εμφανές στις αρθρώσεις του καρπού και του αγκώνα). Κυρτή στάση σώματος. Άκαμπτοι ή σκληροί μύες (έναρξη από τα πόδια).
• Βραδυκινησία. Καθυστέρηση ή σταμάτημα των αυτόματων κινήσεων. Ανέκφραστο πρόσωπο (σαν μάσκα, υπομιμία - απώλεια κίνησης μιμικών μυών).
• Μεταβολή της γραφής (μικρογραφία – πολύ μικρό μέγεθος γραμμάτων).
• Δυσκολία στην κατάποση ή/και σιελόρροια. Αργή, σιγανή ομιλία και μονότονη φωνή.
• Διαταραχή βάδισης (αργή βάδιση με μικρά συρόμενα και κοφτά βήματα) και Διαταραχή αντανακλαστικών στάσεως. Δυσκολία στην έναρξη ή τη συνέχιση κίνησης, όπως η έναρξη βάδισης ή η έγερση από την καρέκλα. Διαταραχή της ισορροπίας  της βάδισης και σε στροφικές κινήσεις. Βάδιση «πάγωμα», σταμάτημα της βάδισης σε περιορισμένο χώρο και όταν πρέπει να στρίψουν, υπάρχει η αίσθηση «κολλήματος» κάτω άκρων στο έδαφος και έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία επανεκκίνησης.
• Υποκειμενικές αισθητικές διαταραχές.  «Μυαλγίες», «αρθραλγίες», παραισθησίες, αιμωδίες (μουδιάσματα).
• Διαταραχές αυτόνομου νευρικού συστήματος. Ορθοστατική υπόταση, συχνουρία,  δυσκοιλιότητα, σμηγματόρροια (λιπαρό δέρμα).
• Διαταραχές από την ψυχική σφαίρα. Επιβράδυνση σκέψης και προσοχής, άνοια, διαταραχές της μνήμης, διαταραχή του ύπνου και διαταραχές της διάθεσης (κατάθλιψη).

Αιτίες

Οι αιτίες που οδηγούν στη νόσο είναι άγνωστες. Έχει βρεθεί συσχέτιση τόσο γονιδιακή όσο και σχετική με το περιβάλλον. Σχετίζεται με απώλεια νευρικών κυττάρων από τη μέλαινα ουσία του εγκεφάλου, λόγω ανεπάρκειας ντοπαμίνης που χρησιμεύει στον έλεγχο της μυϊκής κίνησης. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια μυϊκής λειτουργίας.

Επίσης, καταστρέφονται οι πυρήνες της φαιάς ουσίας, όπου περιέχουν όλη τη ντοπαμίνη.  Τα βασικά γάγγλια και ο συμπληρωματικός κινητικός φλοιός, που οδηγούν στο σχεδιασμό και την  εκτέλεση κινήσεων (σύνθετη και περιπλοκή κινητική συμπεριφορά), όταν υποστούν βλάβη, υπάρχει αντίκτυπος στις συνδυαστικές κινήσεις.

Παράγοντες κινδύνου

Η ηλικία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι το οικογενειακό ιστορικό για τη νόσο του Parkinson. Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, οι μη καπνιστές έχουν διπλάσια πιθανότητα να εμφανίσουν τη νόσο.

Διάγνωση

Η διάγνωση της νόσου στηρίζεται στην κλινική εικόνα του ασθενή. Δεν υπάρχουν αιματολογικές ή διαγνωστικές εξετάσεις, για να επιβεβαιώσουν τη διάγνωση αλλά η κλινική εξέταση είναι απαραίτητη για την διάγνωση.

Φυσικοθεραπευτική προσέγγιση

Η φυσικοπεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με τη νόσο του Parkinson διαφοροποιείται, ανάλογα με το στάδιο εξέλιξης της νόσου.

Αρχικά σε ασθενείς με έγκαιρη διάγνωση της νόσου, μπορεί να γίνει προληπτική φυσικοθεραπεία, που θα έχει ως αποτέλεσμα οι ασθενείς να μην τροποποιήσουν πολύ τις καθημερινές τους συνήθειες, εξαιτίας της νόσου και παράλληλα θα υπάρχει θετικός αντίκτυπος και σε σχέση με την ψυχολογία τους. Ειδικότερα, η αποκατάσταση σε αυτό το στάδιο περιλαμβάνει:

• Ενδυνάμωση μυών
• Εκπαίδευση της ισορροπίας και των στροφικών κινήσεων.

Σε αρχικό στάδιο, ένας φυσικοθεραπευτής πρέπει να δράσει με στόχο την πρόληψη μυοσκελετικών επιπλοκών. Ειδικότερα η αποκατάσταση, σε αυτό το στάδιο περιλαμβάνει:

• Ασκήσεις για το ROM κινητοποίηση μαλακών μορίων και άρθρωσης
• Ασκήσεις ενδυνάμωσης
• Αύξηση αντοχής
• Διατάσεις άνω-κάτω άκρων
• Ασκήσεις χαλάρωσης
• Ασκήσεις για τη διατήρηση θωρακικής έκπτυξης.

Στο μεσαίο στάδιο, η αποκατάσταση περιλαμβάνει:

• Ασκήσεις για την αύξηση ROM κινητοποίηση μαλακών μορίων και άρθρωσης
• Ασκήσεις για τη βελτίωση στάσης του σώματος
• Ασκήσεις για την πρόληψη μυοσκελετικών επιπλοκών
• Ανάπτυξη κινητικών στρατηγικών
• Εκπαίδευση στην όρθια θέση
• Ασκήσεις Ιδιοδεκτικότητας και Ισορροπίας
• Επανεκπαίδευση βάδισης
• Ασκήσεις για την εκτέλεση στροφής σε καμπύλη τροχιά

Στο προχωρημένο στάδιο η αποκατάσταση περιλαμβάνει:

• Αναπνευστική φυσικοθεραπεία για τις αναπνευστικές επιπλοκές
• Συμβουλές για τα προβλήματα κατάποσης
• Εκπαίδευση μετακίνησης στο κρεβάτι
• Εκμάθηση μεταφοράς από και προς το κρεβάτι
• Εκπαίδευση σε αναπηρικό αμαξίδιο.

Η φυσικοθεραπεία θα πρέπει να εφαρμόζεται από εξειδικευμένο φυσικοθεραπευτή, βάσει πρόσφατων θεραπευτικών πρωτοκόλλων και με πλήρη εξατομίκευση, με σκοπό τη μέγιστη ασφάλεια και την επίτευξη του μέγιστου θεραπευτικού αποτελέσματος στον ελάχιστο χρόνο.