Ζωτικός ο ρόλος της ψυχολογίας στην αντιμετώπιση των ασθενειών

Για τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς, τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει ο περίγυρός τους, αλλά και τα προβλήματα που θα μπορούσαν να επιλυθούν από την Πολιτεία, όπως η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού, η υπερβολική φόρτωση των υπηρεσιών που προσφέρει και η ανάγκη για περισσότερη χρηματοδότηση συζητήσαμε με την κα. Στρατηγούλα Παρασκευοπούλου (φωτογραφία), ψυχολόγο - ψυχοθεραπεύτρια, ομαδική αναλύτρια.

Ψυχολογία και ασθένεια. Πόσο σημαντική είναι τελικά η καλή ψυχολογία στην αντιμετώπιση της νόσου και στις συναισθηματικές μεταπτώσεις που αυτή επιφέρει; Πόσο διαφορετική είναι η ψυχολογία ενός καρκινοπαθή και ενός ασθενούς που αντιμετωπίζει ένα χρόνιο νόσημα;

Η ψυχολογία αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα στην αντιμετώπιση της νόσου και των συναισθηματικών της επιπτώσεων. Η καλή ψυχολογία ενισχύει θετικά τη νοητική προσέγγιση της νόσου, βοηθώντας τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα με αισιοδοξία. Η ψυχολογική υποστήριξη διευκολύνει την προσαρμογή στις νέες συνθήκες ζωής, ενισχύοντας την αντοχή και αυτό διότι οι ψυχολογικοί παράγοντες συχνά επηρεάζουν τη φυσική υγεία, καθώς η ψυχοσωματική σύνδεση είναι στενή.  Η αντιμετώπιση των συναισθηματικών μεταπτώσεων μέσω της ψυχολογικής υποστήριξης βοηθά τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν το άγχος, την κατάθλιψη και το φόβο που συχνά συνοδεύουν τη νόσο. Επιπλέον, η ψυχολογία παρέχει εργαλεία για την ανάπτυξη της αυτογνωσίας και της αυτοαποδοχής. Οι ασθενείς μπορούν να εξερευνήσουν τις συναισθηματικές τους αντιδράσεις και να επεξεργαστούν τις αλλαγές που συνοδεύουν τη νόσο. Συνολικά, η ψυχολογία παίζει ζωτικό ρόλο στη διαχείριση της νόσου, επιδρώντας θετικά στην ψυχική και σωματική ευεξία των ατόμων που αντιμετωπίζουν προκλήσεις στα θέματα υγείας.

Η ψυχολογία ενός καρκινοπαθούς και ενός ασθενούς που αντιμετωπίζει ένα χρόνιο νόσημα μπορεί να διαφέρει και επηρεάζεται από διαφορετικούς παράγοντες, όπως ο τύπος της νόσου, το στάδιό της, η διάρκεια της ασθένειας, και οι προσωπικές τους εμπειρίες. Ο καρκίνος, ως ασθένεια με σοβαρές φυσικές και ψυχολογικές επιπτώσεις, μπορεί να προκαλέσει έντονα συναισθήματα. Ο καρκίνος συχνά συνδέεται με το φόβο του θανάτου, την αβεβαιότητα και το άγχος. Οι ασθενείς μπορεί να αντιμετωπίζουν συναισθηματική κατάρρευση η οποία προκαλείται από  τις δυσκολίες της θεραπείας. Από την άλλη πλευρά, οι ασθενείς με χρόνια νοσήματα, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης ή ο χρόνιος πόνος, αντιμετωπίζουν μια συνεχή πρόκληση που επηρεάζει την καθημερινή τους ζωή. Αν και η σοβαρότητα μπορεί να είναι χαμηλότερη σε σχέση με τον καρκίνο, η σταθερότητα και η ανάγκη για αυτοδιαχείριση μπορεί να προκαλέσουν μακροχρόνιο άγχος και έντονες συναισθηματικές προκλήσεις. Και στις δύο περιπτώσεις, η ψυχολογική υποστήριξη είναι χρήσιμη. Η διαχείριση του άγχους, η προσαρμογή στη νέα καθημερινότητα, και η αντιμετώπιση των συναισθηματικών προκλήσεων είναι σημαντικά στοιχεία που επηρεάζουν την ψυχολογία των ατόμων αυτών. 

Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζετε στις συνεδρίες σας (τι σας λένε ή δεν λένε) με τους ασθενείς και ποια τα μεγαλύτερα άγχη τους;

Στις συνεδρίες με ασθενείς, συχνά εμφανίζονται θέματα όπως άγχος, φόβος θανάτου, κατάθλιψη, οι σχέσεις, ο αυτοσεβασμός, οι δυσκολίες στην αντιμετώπιση του άγνωστου και η ανάγκη για αυτογνωσία. Οι ασθενείς εκφράζουν συχνά ανησυχίες σχετικά με τη διαχείριση του στρες, την αντιμετώπιση των παρενεργειών των θεραπειών, την απώλεια, εκφράζουν αγωνία για το μέλλον και την ποιότητα ζωής τους, ορισμένοι αισθάνονται απομονωμένοι λόγω της νόσου τους ή βιώνουν αλλαγή των σχέσεων με φίλους ή το οικογενειακό περιβάλλον, υποχρεώσεις οικονομικού χαρακτήρα που προκύπτουν από τις θεραπείες και τα ιατρικά έξοδα, απώλεια εργασίας, μειωμένη εργασιακή ικανότητα και άλλα θέματα που επηρεάζουν την καθημερινότητά τους. Τα άγχη αυτά προκύπτουν από τον φόβο της απόρριψης, της απώλειας ελέγχου ή της αντιμετώπισης δυσκολιών στην προσαρμογή της νέας πραγματικότητας. Η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ της φυσικής και ψυχολογικής ευεξίας αποτελεί συχνά στόχο στη θεραπευτική διαδικασία. Η σημασία της ψυχοθεραπείας σε ασθενείς με καρκίνο και χρόνια νοσήματα είναι κρίσιμη για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, της ψυχολογικής ευημερίας και της διαχείρισης των προκλήσεων που προκύπτουν από τη νόσο.

Εκτός από το βάρος της ασθένειας ποιοι άλλοι παράγοντες παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ψυχολογία του ασθενούς. Βρίσκετε συμμάχους στο έργο σας από τον περίγυρο του ασθενούς;

Πέρα από το βάρος της ασθένειας η ψυχολογία του ασθενούς επηρεάζεται από πολλούς άλλους παράγοντες οι οποίοι είναι πολύ κρίσιμοι για τη διαχείριση αλλά και για την πορεία της νόσου. Αρχικά οι αντιλήψεις και οι προσδοκίες του ίδιου του ασθενή, δηλαδή ο τρόπος που ο ασθενής αντιλαμβάνεται την ασθένειά του και οι προσδοκίες που έχει για το μέλλον του, παίζουν σημαντικό ρόλο και μπορούν να συμβάλουν στην ψυχολογική ευεξία και ισορροπία. Οι προσωπικές ικανότητες διαχείρισης του άγχους, όπως η αντίληψη, η αντιμετώπιση, η προσαρμογή και η αυτογνωσία επηρεάζουν τον τρόπο που ο ασθενής αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της νόσου και βοηθούν στην αυτοδιαχείριση των συμπτωμάτων. Η δυνατότητα κατανόησης της νόσου, η πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες και η εκπαίδευση για τη διαχείρισή της μπορούν να επηρεάσουν θετικά την ψυχολογία του ασθενούς και να προσφέρουν μεγάλη ανακούφιση στον ίδιο. Τέλος, οι πτυχές της ζωής που παρέχουν χαρά, ικανοποίηση και ευφορία μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της νόσου και να προσφέρουν σημαντική  ψυχική ευημερία.

Από την άλλη πλευρά ο ψυχολόγος αναπτύσσει συχνά σημαντικές σχέσεις συνεργασίας και στήριξης με τον περίγυρο του ασθενούς την οικογένεια, τους φίλους και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον διότι προσφέρουν όχι μόνο συναισθηματική υποστήριξη αλλά και πρακτική βοήθεια. Επίσης, η επαγγελματική υποστήριξη από επαγγελματίες υγείας, όπως ιατροί, νοσηλευτές, παίζει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση της ψυχολογικής κατάστασης του ασθενούς, παρέχοντας πληροφορίες, καθοδήγηση και υποστήριξη. Οι ομάδες υποστήριξης, όπου οι ασθενείς μπορούν να συναντούν άλλους ανθρώπους που βιώνουν παρόμοιες δυσκολίες, παρέχουν μια πλατφόρμα για την ανταλλαγή εμπειριών και την υποστήριξη. Οι σύμμαχοι αυτοί μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας και στη βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης των ασθενών. 

Υπάρχουν τεχνικές διαχείρισης του στρες και της θλίψης και πόσο εύκολα προσαρμόζεται σε αυτές ο ασθενής;

Ναι, υπάρχουν πολλές τεχνικές διαχείρισης του στρες και της θλίψης που μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή να αντιμετωπίσει καλύτερα τις προκλήσεις που προκύπτουν από την υγεία του. Αυτές οι τεχνικές συχνά χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας ή αυτοβοήθειας όπως η αναπνοή και χαλάρωση: Τεχνικές βαθιάς αναπνοής και χαλάρωσης μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του φυσιολογικού αυξημένου επιπέδου στρες και της έντασης. Ο ασθενής μπορεί να μάθει να εφαρμόζει αυτές τις τεχνικές ως μέρος της καθημερινότητάς του. Η επικοινωνία με φίλους, οικογένεια και υποστηρικτικά δίκτυα μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή να αντιμετωπίσει τη θλίψη και το στρες. Εκπαιδευτικές συνεδρίες όπου ο ασθενής μαθαίνει για τη νόσο του, τη διαχείριση του στρες και τη θλίψη, καθώς και πρακτικές συμβουλές για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων. Οι συνεδρίες με ψυχολόγο μπορούν να παρέχουν εργαλεία και στρατηγικές για τη διαχείριση του στρες και της θλίψης. Η συνεργασία με επαγγελματίες μπορεί να προσφέρει ατομική προσαρμοσμένη υποστήριξη. Συνήθως η προσαρμογή σε αυτές τις τεχνικές εξαρτάται σημαντικά από τη θέληση και τη διάθεση του ασθενούς να εφαρμόσει νέες δεξιότητες και προσεγγίσεις στη ζωή του.

Ποια είναι η προσφορά της Πολιτείας στην ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών και τι επιπλέον πρέπει κατά τη γνώμη σας να γίνει, έτσι ώστε κάθε ασθενής να έχει ολιστική φροντίδα, όπως πρώτος είχε μιλήσει ο Πλάτωνας; 

Η παροχή ψυχολογικής υποστήριξης στους ασθενείς από την Ελληνική Πολιτεία, συνήθως εμπλέκει διάφορους τομείς του υγειονομικού συστήματος και της κοινωνικής πολιτικής. Η ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών στην Ελλάδα παρέχεται μέσω διάφορων υπηρεσιών και οργανισμών. Αν και η προσφορά αυτής της υποστήριξης διαφέρει ανάλογα με τον τομέα και την περιοχή, κάποια κοινά χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν :Ψυχολογικές Υπηρεσίες στα Νοσοκομεία- όπου πολλά νοσοκομεία διαθέτουν ψυχολογικές υπηρεσίες για τους ασθενείς, κυρίως σε τμήματα όπως τα ψυχιατρικά, ογκολογικά ή ψυχοκοινωνικά. Ψυχολογική Υποστήριξη από τα  Κέντρα Υγείας παρέχοντας ψυχολογική υποστήριξη μέσω υπηρεσιών ψυχικής υγείας για τους πολίτες, κοινωνικοί λειτουργοί και ψυχολόγοι σε οργανισμούς όπως οι ΜΚΟ, το Κοινωνικό Πρόγραμμα Αλληλεγγύης, από τα κέντρα ψυχικής υγείας που παρέχουν ψυχολογική υποστήριξη και θεραπεία, εκστρατείες ενημέρωσης και προγράμματα ψυχοεκπαίδευσης τα οποία προωθούνται από το κράτος για τη μείωση του κοινωνικού στιγματισμού και την ευαισθητοποίηση.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν και προκλήσεις, όπως η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού, η υπερβολική φόρτωση των υπαρχόντων υπηρεσιών, και η ανάγκη για περισσότερη χρηματοδότηση. Επιπλέον, η δημιουργία ολοκληρωμένων προγραμμάτων που να καλύπτουν τις συνολικές ανάγκες του ατόμου απαιτεί συνεργασία μεταξύ διαφορετικών τομέων της κυβέρνησης και άλλων φορέων.