Τέμπη: Ανεξίτηλα ψυχικά τραύματα σε επιζώντες της τραγωδίας

Το Ιατρείο Ψυχικού Τραύματος, που συστάθηκε στη Γ' Ψυχιατρική Κλινική του ΑΠΘ στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης, μετά από την τραγωδία των Τεμπών, παρείχε ψυχιατρική φροντίδα σε 39 από τους επιζήσαντες επιβάτες της μοιραίας αμαξοστοιχίας. Έξι άτομα εξακολουθούν να παρακολουθούνται μέχρι σήμερα, διά ζώσης στα εξωτερικά ιατρεία ή με συνεδρίες τηλεψυχιατρικής. Με αφορμή τη συμπλήρωση ενός έτους, οι υπεύθυνοι του Ιατρείου έχουν καλέσει για ένα follow up το σύνολο των 39 και αναμένουν τις επόμενες μέρες την ανταπόκρισή τους.

"Η επέτειος ενός τραυματικού γεγονότος πάντοτε ανασύρει από τη μνήμη την εμπειρία και αναζωπυρώνει τα συναισθήματα που είχαν βιώσει οι άνθρωποι τότε", λέει στο iatronet.gr ο ψυχίατρος, επιμελητής της Κλινικής και υπεύθυνος του Ιατρείου, Γρηγόριος Καρακατσούλης (φωτογραφία). Ανάλογη αναζωπύρωση αναμένεται και όταν η υπόθεση φτάσει στο ακροατήριο.

"Είναι δεδομένο ότι στους περισσότερους - αυτό βέβαια θα εξαρτηθεί από ιδιοσυγκρασιακούς παράγοντες και από την ψυχική ανθεκτικότητα που μπορεί να έχει ο κάθε ένας απέναντι στο ίδιο τραυματικό ερέθισμα - αναδύεται και κάποια συμπτωματολογία μετά την επέτειο", σημειώνει, προσθέτοντας: "Αναμένουμε τώρα ότι θα υπάρξει και σε συλλογικό επίπεδο μια αναζωπύρωση, που εκτός από τους ίδιους μπορεί να έχει και μια κοινωνική συνιστώσα, δηλαδή στην κοινή γνώμη που έχει αγανακτήσει με όσα είχαν συμβεί".

Εφιάλτες με ανοιχτά μάτια

Ο κ. Καρακατσούλης αναμένει επαναφορά συμπτωματολογίας κυρίως σε ένα μέρος των επιβατών που είχαν διαγνωστεί με διαταραχή μετατραυματικού στρες. Το κριτήριο αυτό πληρούσε το 10% όσων εξετάστηκαν. "Σε ορισμένους εξ αυτών μπορεί να υπάρξει αυτό που λέμε επαναβίωση ψυχοτραυματικού ερεθίσματος. Ένα flash back, μια επάνοδος στη συνείδηση στερεότυπων και μονοθεματικών εικόνων από το τραυματικό γεγονός. Σαν να βλέπουν εφιάλτη με ανοικτά μάτια", επισημαίνει.

Η μεγάλη πλειοψηφία των επιβατών που δέχτηκαν τις υπηρεσίες του Ιατρείου Ψυχικού Τραύματος (89,74%) πληρούσε τα κριτήρια της οξείας αντίδρασης σε στρεσογόνο παράγοντα. Σχεδόν στο σύνολό τους συστήθηκε ψυχοθεραπεία, ενώ οι τρεις στους τέσσερις έλαβαν φαρμακευτική αγωγή. Ένα χρόνο μετά, αγωγή λαμβάνουν μόνο ορισμένοι από όσους παρακολουθούνται ακόμη, δια ζώσης ή διαδικτυακά. Τόσο οι ίδιοι, όσο και οι υπόλοιποι που δεν έχουν επαφή με το Ιατρείο, στο βαθμό που είναι γνωστό, έχουν επιστρέψει στις εργασίες και στις κανονικές τους δραστηριότητες. 

"Έχει ενδιαφέρον να τους δούμε ξανά όλους. Δεν έχουμε προς το παρόν την αναμενόμενη προσέλευση, αλλά πιστεύω πως θα ανταποκριθούν τις επόμενες μέρες", λέει ο ψυχίατρος, εξηγώντας τους λόγους του follow up: "Σε κάποιους ανθρώπους, όπως έχει δείξει η βιβλιογραφία - δεν αναφέρομαι στο εν λόγω γεγονός- είναι πιθανό να εξελιχθεί σε διαταραχή προσωπικότητας μετά από ψυχοτραυματική εμπειρία, δηλαδή σε μια παγιωμένη για χρόνια κατάσταση. Επίσης, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο, άνθρωποι που είχαν λάβει αρχικά τη διάγνωση της οξείας αντίδρασης σε στρεσογόνο παράγοντα, να αναπτύξουν διαταραχή μετά από τραυματικό στρες μεταγενέστερα. Ακόμη, κάποιοι είναι πιθανό να στραφούν σε αλκοόλ ή ουσίες".

Ο αμυντικός μηχανισμός της απώθησης

Οι περισσότεροι από τους 39 διασωθέντες είχαν προβλήματα στον ύπνο, με εφιάλτες ή κατακερματισμό του ύπνου, κατά τους πρώτους μήνες μετά την τραγωδία. Η βαρύτητα της συμπτωματολογίας συσχετίστηκε, μεταξύ άλλων,

• με τη θέση τους στο τρένο (εγγύτητα με το 2^ο βαγόνι που διαλύθηκε),
• με το αν είχαν άμεσο οπτικό ερέθισμα εξαιρετικής βαρύτητας (αν είδαν με τα μάτια τους νεκρούς ή τραυματίες)και
• με το αν τραυματίστηκαν οι ίδιοι.

Σύμφωνα με τον κ. Καρακατσούλη, οι εφιάλτες έχουν υποχωρήσει σε όσους παρακολουθεί και γνωρίζει την κατάστασή τους. Οι τραυματικές μνήμες παραμένουν ανεξίτηλες, αλλά οι ψυχικοί αμυντικοί μηχανισμοί βοηθούν στην ανθεκτικότητά τους.

"Τέτοιας έντασης και τέτοιας φύσης ψυχοτραυματικά γεγονότα δύσκολα μπορούν να φύγουν από τη μνήμη κάποιου, όσα χρόνια κι αν περάσουν. Αυτό βέβαια δεν συμβαίνει ότι θα το έχουν όλοι στη συνείδησή τους καθημερινά", εξηγεί και προσθέτει: "Η ψυχή του ανθρώπου έχει αμυντικούς μηχανισμούς που τον προστατεύουν από την επάνοδο των τραυματικών εμπειριών. Δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε αλλιώς. Ο μηχανισμός της απώθησης είναι μια μορφή λησμονιάς. Κρύβει από τη συνείδηση την ανάμνηση του τραύματος και μας βοηθάει σιγά σιγά να γιατρέψουμε τα ψυχικά τραύματα".

Από τους 39 επιβάτες του μοιραίου Intercity που δέχτηκαν τις υπηρεσίες του Ιατρείου Ψυχικού Τραύματος του ΑΧΕΠΑ, οι 17 είναι άνδρες και 22 γυναίκες. Ο μέσος όρος ηλικίας ήταν 31 έτη (33 για τις γυναίκες και 29 για τους άνδρες).

Δύο εβδομάδες μετά από το τραγικό συμβάν ξεκίνησε ο κύκλος των συνολικά 47 ομαδικών ψυχοθεραπειών, που ολοκληρώθηκε στα τέλη Οκτωβρίου. Ακολούθησε follow up μέσω της υπηρεσίας Τηλεψυχιατρικής, την οποία παρακολούθησε περίπου το ένα τέταρτο των αιτούμενων.