Διατροφή και γονιμότητα: Πώς συνδέονται

Η διαδικασία της σύλληψης αποτελεί μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ οργανικών συστημάτων, ορμονικών μονοπατιών και άλλων διεργασιών. Είναι αποτέλεσμα της ένωσης ενός σπερματοζωαρίου με ωάριο, που γονιμοποιείται με αποτέλεσμα τη δημιουργία του επονομαζόμενου ζυγώτη.

Οι απαραίτητες προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν για να πραγματοποιηθεί μια φυσιολογική σύλληψη είναι:

• Φυσιολογική ωοθυλακιορρηξία
• Υγιές σπέρμα
• Υγιές ωάριο
• Κατάλληλα προετοιμασμένο ενδομήτριο.

«Σε όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις, η διατροφή διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο και αφορά εξίσου και τα δύο φύλα», αναφέρει η κ. Ευθυμία-Κυριακή Δέδε, Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Επιστημονική Συνεργάτης του ΛΗΤΩ.

«Μία ισορροπημένη, υγιεινή διατροφή, πλούσια σε αντιοξειδωτικά, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία,  μπορεί να επιδράσει θετικά στη διαδικασία παραγωγής σπέρματος, η οποία  λαμβάνει χώρα κάθε τρεις μήνες. Επιπροσθέτως, μπορεί με αντίστοιχους μηχανισμούς να βελτιώσει τη ποιότητα των ωαρίων της γυναίκας, τα οποία σε αντίθεση με τα σπερματοζωάρια δεν αναγεννώνται, αλλά φθίνουν σε κάθε καταμήνιο κύκλο. Σημαντικότερος παράγοντας κρίνεται και στις δύο περιπτώσεις, ο φυσιολογικός Δείκτης Μάζας Σώματος, που ορίζεται ως το κλάσμα με αριθμητή το βάρος και παρονομαστή το ύψος υψωμένο στο τετράγωνο. Οι φυσιολογικές τιμές του κυμαίνονται από 20-24,9 (kg/m^2), ενώ τιμές που αποκλίνουν από το συγκεκριμένο εύρος χρήζουν διατροφικής παρέμβασης. Τόσο η απώλεια, όσο και η πρόσληψη βάρους, ανάλογα την περίπτωση, φαίνεται να επηρεάζουν τη γονιμότητα και των δύο φύλων» επισημαίνει.

«Στο πλαίσιο της υγιεινής διατροφής καταλληλότερο μοντέλο υιοθέτησης θεωρείται εκείνο της Μεσογειακής Διατροφής. Ωστόσο κρίνεται απαραίτητη η εξατομικευμένη διατροφική παρέμβαση, βάσει ιατρικού ιστορικού και ιδιαιτεροτήτων του κάθε ζευγαριού» τονίζει.  

Οι γενικές διατροφικές συστάσεις που προκύπτουν από τη προσαρμογή της Μεσογειακής Πυραμίδας στην αναπαραγωγική ηλικία περιλαμβάνουν:\

• Την ημερήσια κατανάλωση 4 μερίδων λαχανικών.
• Την ημερήσια κατανάλωση 3 μερίδων φρέσκων φρούτων εποχής
• Την ημερήσια κατανάλωση 5-7 μερίδων δημητριακών, εκ των οποίων το μεγαλύτερο ποσοστό να είναι ολικής άλεσης
• Την ημερήσια κατανάλωση 2 μερίδων γαλακτοκομικών, κατά προτίμηση ημιαποβουτυρωμένων/χαμηλών λιπαρών
• Την εβδομαδιαία κατανάλωση τουλάχιστον 3 μερίδων οσπρίων
• Την εβδομαδιαία κατανάλωση 2-3 μερίδων λιπαρών ψαριών.
• Την εβδομαδιαία κατανάλωση έως 1 μερίδας κόκκινου κρέατος
• Την εβδομαδιαία κατανάλωση 1-2 μερίδων πουλερικών
• Την εβδομαδιαία κατανάλωση έως 4 κρόκων αυγών
• Την ημερήσια κατανάλωση 4-5 μερίδων λιπαρών=
• Την ημερήσια κατανάλωση 1,5-2 λίτρων νερού
• Την ημερήσια κατανάλωση έως 5 γρ. νατρίου (αλάτι), συμπεριλαμβανομένου και αυτού που περιέχεται στα τρόφιμα (η ποσότητα ισοδυναμεί σε 1 κουταλάκι του γλυκού).
• Την ημερήσια κατανάλωση έως μίας μερίδας αλκοολούχου ποτού, κατά προτίμηση κρασιού.
• Τον περιορισμό κατανάλωσης ζάχαρης, γλυκαντικών ουσιών και προϊόντων που τα περιέχουν.

«Ωστόσο, σε μία προσπάθεια διατροφικής προσέγγισης της κάθε προϋπόθεσης για επιτυχή σύλληψη, ξεχωριστά, υπάρχουν κάποια μικροθρεπτικά συστατικά που βάσει επιστημονικών στοιχείων, φαίνεται να συμβάλλουν σημαντικά.

Τη διαδικασία της ωοθυλακιορρηξίας φαίνεται να βελτιώνουν τα φυσιολογικά επίπεδα βιταμίνης D και ψευδαργύρου, καθώς σχετίζονται με τα επίπεδα της ΑΜΗ, αντι-μυλλέριος ορμόνη. Ακόμη η επαρκής πρόσληψη φυλλικού οξέος σχετίζεται με χαμηλότερα επίπεδα σποραδικής ανωορρηξίας, όπως και η πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων, είτε μέσω της διατροφής είτε μέσω συμπληρωμάτων διατροφής. 

Διατροφικοί παράγοντες που επιδρούν θετικά στη γενικότερη ποιότητα του σπέρματος είναι πρωτίστως τα ω-3 λιπαρά οξέα. Ο συνδυασμός επαρκούς πρόσληψης βιταμίνης C με βιταμίνη Ε, μέσω της διατροφής, φαίνεται να μειώνει το φαινόμενο κατακερματισμού του DNA, διαδικασία που αφορά στην υγεία του σπέρματος και αυξάνει τον κίνδυνο αποβολών. Τέλος, το φυλλικό οξύ, ως απαραίτητο στοιχείο που συμμετέχει στη διαδικασία σπερματογένεσης, έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει παραμέτρους που αφορούν τη μη φυσιολογική μορφολογία σπέρματος. Διατροφικές πηγές φυλλικού οξέος αποτελούν τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα όσπρια, τα εσπεριδοειδή και κάποια εμπλουτισμένα τρόφιμα του εμπορίου, όπως τα δημητριακά.

Για τη βελτίωση της ποιότητας των ωαρίων, τα θρεπτικά συστατικά που ξεχωρίζουν είναι η βιταμίνη D και τα αντιοξειδωτικά, ποικιλία των οποίων λαμβάνουμε από φρούτα και λαχανικά. Λόγος γίνεται και για άλλα στοιχεία, όπως τα επίπεδα μελατονίνης, το μικροβίωμα του εντέρου, ωστόσο είναι ακόμα υπό διερεύνηση.

Όσον αφορά την επίδραση της διατροφής στην επίτευξη φυσιολογικής εμφύτευσης του εμβρύου στην κοιλότητα της μήτρας, τα οφέλη σημειώνονται στην πάχυνση και αιμάτωση του ενδομητρίου. Ευεργετική δράση φαίνεται να ασκούν η βιταμίνη Ε και η L-αργινίνη, της οποίας η χρήση απαιτεί περαιτέρω ερευνητικά αποτελέσματα.

Τη διαδικασία γονιμότητας φαίνεται να επηρεάζουν κάποιες αναπαραγωγικές συνθήκες όπως η αδενομύωση, η ενδομητρίωση, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, η κοιλιοκάκη, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και κάποιες θυρεοειδικές δυσλειτουργίες. Ακόμα και στην περίπτωση των παραπάνω καταστάσεων, η εξατομικευμένη διατροφή δίνει τη δυνατότητα βελτίωσης και θεραπείας, σε συνεργασία με την υπόλοιπη επιστημονική ομάδα», καταλήγει η κ. Δέδε.