Yπερβολική δίψα: Ποια νοσήματα μπορεί να κρύβει

Δίψα είναι η επιθυμία για νερό και αποτελεί σημαντικό μηχανισμό διατήρησης των υγρών και ηλεκτρολυτών του σώματος σε φυσιολογικά επίπεδα. Όταν το σώμα έχει έλλειψη υγρών ή αυξημένη συγκέντρωση ουσιών με ωσμωτική δράση όπως το αλάτι, αποστέλλονται με ποικίλες νευρικές οδούς σήματα στον εγκέφαλο ώστε με το αίσθημα της δίψας ο άνθρωπος να αυξήσει την πρόσληψη ύδατος. Η αυξημένη δίψα κατά τις περιόδους με υψηλή περιβαλλοντική θερμοκρασία κατά το καλοκαίρι ή σε περιόδους έντονης προπόνησης  αποτελεί φυσιολογικό αντανακλαστικό με το οποίο το σώμα προσπαθεί να αναπληρώσει τα υγρά που χάνει με τον ιδρώτα και να αποφύγει την αφυδάτωση.

Η παθολογική πολυδιψία  αποτελεί έντονη, επίμονη ανάγκη για κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων υγρών, η οποία είναι ανεξήγητη ή δυσανάλογη με τοn «φυσιολογικό» παράγοντα που την προκαλεί όπως μία θερμή καλοκαιρινή ημέρα ή ένα αλμυρό γεύμα. Ο πάσχων λόγω δίψας προσλαμβάνει υπερβολική ποσότητα υγρών για τα δεδομένα του οργανισμού του, συχνά πάνω από τρία λίτρα ημερησίως. Σε ορισμένες περιπτώσεις η πολυδιψία είναι τόσο έντονη που ο πάσχων πίνει πάνω από έξι λίτρα νερό ημερησίως. Η σωστή ιατρική εξέταση είναι απαραίτητη στις περιπτώσεις αυτές προς αποκλεισμό νοσημάτων ή παθολογικών παραγόντων, που προκαλούν την κατάσταση αυτή. Συνήθη αίτια παθολογικής πολυδιψίας είναι:

Η αφυδάτωση και η εκσεσημασμένη απώλεια υγρών

Το νερό είναι το κύριο χημικό συστατικό του σώματος. Αποτελεί περίπου το 60 τοις εκατό του σωματικού  βάρους. Το νερό είναι απαραίτητο για την ομαλή ρύθμιση της πίεσης, την ομαλή θερμορρύθμιση, την ομαλή διεξαγωγή βιοχημικών αντιδράσεων, την ομαλή λειτουργία των νεφρών, του ήπατος, του εντέρου, την προστασία των ιστών. Η αφυδάτωση συμβαίνει όταν το σώμα είτε λόγω αυξημένων απωλειών είτε λόγω ελαττωμένης πρόσληψης δεν έχει αρκετό νερό για να επιτελέσει τις συνήθεις λειτουργίες του.

Κοινές αιτίες της αφυδάτωσης είναι η υπερκόπωση λόγω έντονης άσκησης, η ζέστη, η διάρροια, τα εμπύρετα σύνδρομα, καταστάσεις εσωτερικής ή εξωτερικής αιμορραγίας. Τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.

Η ήπια έως μέτρια αφυδάτωση είναι πιθανό να προκαλέσει, ξηρό, κολλώδες στόμα, κόπωση, μειωμένη παραγωγή ούρων, πονοκέφαλο, δυσκοιλιότητα, ζάλη. Η σοβαρή αφυδάτωση, μπορεί να προκαλέσει υπνηλία, ευερεθιστότητα, σύγχυση, λιποθυμία, ξηρότητα δέρματος, βλεννογόνων, μικρή ή καθόλου ούρηση, βαθουλωμένα μάτια, χαμηλή αρτηριακή πίεση, ταχυκαρδία, γρήγορη αναπνοή, πυρετό. Η οξεία σοβαρής μορφής ή χρόνια αφυδάτωση μπορεί να απειλήσει ακόμη και τη ζωή.

Σακχαρώδης διαβήτης

Στον διαβήτη, η ινσουλίνη, μια ουσία που εκκρίνεται από το πάγκρεας δεν παράγεται επαρκώς ή δεν τυγχάνει καλής επεξεργασίας στο σώμα, με αποτέλεσμα να αυξάνουν τα επίπεδα σακχάρου του αίματος. Στην προσπάθειά τους να αποβάλλουν το σάκχαρο που πλεονάζει, οι νεφροί εργάζονται εντατικά συμπαρασύροντας νερό μαζί με το σάκχαρο. Ως αποτέλεσμα, ο πάσχων αισθάνεται διψασμένος. Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω, όταν ο οργανισμός αδυνατώντας να επεξεργαστεί τους υδατάνθρακες, αποικοδομεί λίπος για παραγωγή ενέργειας παράγοντας κετόνες. Άλλα συμπτώματα διαβήτη είναι η αυξημένη όρεξη, η πολυουρία, η ελαττωμένη αντίσταση σε λοιμώξεις, οι διαταραχές όρασης και βάρους, η κόπωση και επί υπερπαραγωγής κετονών, η μυρωδιά κετόνης στην αναπνοή, η διαταραχή συγκέντρωσης ή συνείδησης, η δύσπνοια, το κοιλιακό άλγος, η ναυτία, ο έμετος. 

Η ανεπάρκεια βαζοπρεσίνης (αντιδιουρητική ορμόνη, ADH) ή η ελαττωματική της διάθεση

Η αντιδιουρητική ορμόνη βαζοπρεσίνη συντελεί στη ρύθμιση των υγρών του σώματος. Όταν δεν εκκρίνεται λόγω βλάβης στον υποθάλαμο ή την υπόφυση ή εκκρίνεται σωστά αλλά οι νεφροί δεν ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στη δράση της (π.χ. επί ορισμένων νεφρικών παθήσεων ), ο πάσχων εμφανίζει υπερβολική δίψα και πολυουρία.

Φάρμακα και τοξικές ουσίες

Ορισμένα φάρμακα μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένη παραγωγή ούρων ή ξηροστομία, προκαλώντας αυξημένη πρόσληψη υγρών. Φάρμακα και τοξικές ουσίες όπως αντιχολινεργικά, δεμεκλοκυκλίνη, διουρητικά, αλκοόλ, φαινοθειαζίνες, ενδέχεται να προκαλέσουν πολυδιψία. Η υπερβολική κατανάλωση καφέ, επίσης ενδέχεται να πυροδοτήσει πολυδιψία.

Διαταραχές ορισμένων βιταμινών και ιχνοστοιχείων

Οι διαταραχές ορισμένων βιταμινών και ιχνοστοιχείων συνδέονται με πολυδιψία, όπως τα αυξημένα επίπεδα ασβεστίου που μπορεί να προκαλέσουν συχνή ούρηση και υπερβολική δίψα. Καταστάσεις όπως ο υπερπαραθυρεοειδισμός ή οι κακοήθειες μπορεί να οδηγήσουν σε υπερασβεστιαιμία. Η υπερβολική πρόσληψη άλατος και βιταμίνης d συνδέονται με πολυδιψία.

Ο αλκοολισμός

Η συστηματική κατάχρηση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει αυξημένη ούρηση και διαταραχές βιταμινών και ιχνοστοιχείων, οδηγώντας σε δίψα.

Ψυχολογικά αίτια

Η ψυχογενής  πολυδιψία μπορεί να είναι αποτέλεσμα ψυχαναγκαστικής κατανάλωσης νερού ή ψυχιατρικού νοσήματος όπως είναι η σχιζοφρένεια. Αυτή η κατάσταση χαρακτηρίζεται από υπερβολική πρόσληψη υγρών που δεν οφείλεται σε φυσιολογική δίψα. Πολλοί πάσχοντες πιστεύουν λανθασμένα ότι η υπερβολική ποσότητα νερού  διατηρεί το σώμα καθαρό και καλύπτει τα συναισθηματικά κενά.