Γιατί πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που υπολογίζουμε την απώλεια βάρους

Φανταστείτε ένα φίλο σας, αθλητή στίβου που σας λέει ότι στους αγώνες έτρεξε 1.000 μέτρα. Τι συμπέρασμα μπορείτε να βγάλετε; Απολύτως κανένα. Τερμάτισε ή όχι; Ο αγώνας ήταν 800, 1.500 ή 3.000 μέτρων; Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τον τρόπο που αναφερόμεστε στην απώλεια βάρους.

Σας λέει κάποιος 'έχασα 10 κιλά'. Αν από τα 80 έπεσε στα 70, θα του λέγατε 'συγχαρητήρια, τα κατάφερες'. Αν από τα 100 έπεσε στα 90 θα του λέγατε 'μπράβο, συνέχισε'.

Αν από τα 150 έπεσε στα 140 θα του λέγατε 'δεν σου φαίνονται' (πιθανότατα από μέσα σας).
Σε σχόλιό του στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού 'Obesity,' ο καθηγητής G. Bray από το Βιοϊατρικό Κέντρο Ερευνών του πανεπηστημίου της Louisanna, αναφέρει ότι η επιστημονική κοινότητα, τουλάχιστον στο ερευνητικό πεδίο, θα πρέπει να επιλέξει να αναφέρεται στην απώλεια βάρους όχι με τον αριθμό των κιλών, όπως γίνεται κατά βάση μέχρι τώρα, αλλά με την % απώλεια του υπερβάλλοντος βάρους.

(%ΑΥΒ).

Αν και η έρευνα από την πράξη συχνά απέχουν, ωστόσο θα πρέπει και εμείς οι διαιτολόγοι να υιοθετήσουμε και αυτόν τον τρόπο καταγραφής απώλειας βάρους, απεικονοίζοντας σίγουρα με μεγαλύτερη ακρίβεια την επιτυχία ενός προγράμματος αδυνατίσματος.

Γιατί τα κιλά από μόνα τους δεν μας λένε όλη την αλήθεια. Τι παραπάνω προσφέρει η % ΑΥΒ;

• Δεν γνωρίζουμε όλη την εικόνα. Είναι προφανές ότι για κάποιον η απώλεια 10 κιλών όταν θα πρέπει να χάσει 30 για να βρεθεί στο φυσιολογικό εύρος βάρους (ΒΜΙ<25) δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα καλό πρώτο βήμα. Δεν είναι ούτε λόγος για να επιβραβευτεί και να γιορτάσει (συνήθως τρώγοντας) την 'επιτυχία' αυτή, ούτε, πολύ περισσότερο, λόγος για να σταματήσει. Παρόλα αυτά, λέγοντας 'έχω χάσει 10 κιλά', δημιουργεί μία ελαφρώς παραπλανητική εικόνα για το μέγεθος της επιτυχίας της προσπάθειάς του. Αντίθετα, λέγοντας ότι η απώλεια είναι το 33% του υπερβάλλοντος βάρους, έχουμε την πλήρη εικόνα της πραγματικότητας. Μια πολύ καλή αρχή που πρέπει να έχει την ανάλογη συνέχεια.
• Μας βοηθά να έχουμε εφικτούς στόχους και να τους προσεγγίζουμε. Έχει φανεί ότι υπέρβαροι-παχύσαρκοι που εντάσσονται σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους είναι ευχαριστημένοι μόνο όταν χάσουν το 32% του αρχικού τους βάρους, ενώ αν χάσουν το 25% είναι απλά αποδεκτό, ενώ κάτω από το 17% είναι απογοητευμένοι.

Η μη θέσπιση ρεαλιστικών στόχων σε συνδυασμό με την υπερβολική ενασχόληση με την εικόνα σώματος οδηγεί σε επαναπρόσληψη βάρους. Συγκεκριμένα, σημαντικός αριθμός ασθενών σταματά την προσπάθειά του όταν αυτή δεν ανταποκρίνεται στις υπέρμετρες προσδοκίες του.

Συχνά επικρατεί απογοήτευση που οδηγεί σε εγκατάλειψη κάθε προσπάθειας, άρνηση και έντονη τάση αντίστασης με το μοντέλο της κοινωνίας, ακόμα και σε ακραία φαινόμενα όπως κατάθλιψη και άλλες ψυχολογικές διαταραχές. Αποτέλεσμα:υπερφαγία και αύξηση βάρους.

Φανταστείτε λοιπόν μία νεαρή κοπέλα 30 ετών με ύψος 1,70, ζυγίζοντας 85 κιλά να επισκέπτεται τον διαιτολόγο της και να του λέει ότι επιθυμεί να φτάσει τα 60 κιλά (συνηθέστατα είναι το βάρος που θυμόμαστε τους εαυτούς μας αδύνατους στο γυμνάσιο).

Το φυσιολογικό της όμως βάρος είναι το 72. Πόσο εύκολο είναι όμως να φτάσει το στόχο που η ίδια έβαλε;

Σχεδόν αδύνατο, γιατί τα δεδομένα έχουν αλλάξει, το σώμα μας δεν είναι το ίδιο, ο μεταβολισμός έχει μειωθεί, το ίδιο και το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας. 'Οταν λοιπόν η νεαρή κοπέλα χάσει το πρώτα 10 κιλά, είναι απολύτως φυσικό το σώμα να μην αντιδρά χάνοντας βάρος με την ίδια ευκολία όσο στην αρχή.

Μοιραία έρχεται η απογοήτευση 'έχω να χάσω 25 κιλά και έχω χάσει μόνο 10', υψώνοντας ένα τεράστιο βουνό μπροστά της. Συνηθέστερη εξέλιξη: απογοητεύεται, τα παρατά, μειώνεται η αυτοεκτίμησή της, χαλώντας όχι μόνο αυτή την προσπάθεια, αλλά μειώνοντας και τις πιθανότητες επιτυχίας επόμενων, καθώς αρχίζει να κλονίζεται η εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της.

Ποια είναι όμως η αλήθεια; Η αλήθεια είναι ότι η κοπέλα αυτή έχει ήδη χάσει το 77% του υπερβάλλοντος βάρους και θέλει λίγο ακόμα για να το προσεγγίσει. Νιώθει ότι έχει καταφέρει πολλά και χρειάζεται μια μικρή ακόμα προσπάθεια για να φτάσει, όχι τον στόχο που η ίδια αυθαίρετα έχει βάλει, αλλά ένα στόχο πολύ πιο ρεαλιστικό, πολύ πιο ουσιαστικό.

Ακόμα και αν θελήσει να συνεχίσει για τον δικό της στόχο, η ψυχολογία της θα είναι διαφορετική και οι πιθανότητες επιτυχίας της πολύ μεγαλύτερες, καθώς έχει τονωθεί η αυτοπεποίθησή της και νιώθει ότι μπορεί να τα καταφέρει.

Πώς υπολογίζεται η %ΑΥΒ
(Βα – Β) / (Βα – Βφ) Χ 100
όπου
Βα = Αρχικό Βάρος
Β = Το βάρος τη δεδομένη στιγμή
Βφ = Φυσιλογικό Βάρος που αντιστοιχεί σε ΒΜΙ =25 (25 Χ Υ2)
Υ = Υψος σε μέτρα

Είναι σαφές ότι η αναφορά σε κιλά, όσον αφορά στην απώλεια βάρους, δεν μπορεί να αλλάξει στη σημερινή διαιτολογική πρακτική. Ωστόσο, χρήσιμο θα ήταν, αν δεν το κάνει ο διαιτολόγος από μόνος του, να ζητάτε να μάθαινετε το %ΑΥΒ της προσπάθειάς σας.

Πηγές:
Is it Time to Change the Way We Report and Discuss Weight Loss? G.Bray et al. Obesity Αpr (2009) 17, 619–621.