Η κατάλληλη διατροφή για τον διαβήτη

Του Γεώργιου Ακουμιανάκη, Κλινικού Διαιτολόγου-Διατροφολόγου

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι ένα χρόνιο νόσημα, οι πάσχοντες του οποίου παρουσιάζουν αύξηση των τιμών της γλυκόζης (σακχάρου), είτε γιατί δεν παράγουν καθόλου ινσουλίνη είτε γιατί η ινσουλίνη που παράγουν δεν είναι αποτελεσματική.

Αρχικά θα πρέπει να γίνει διαχωρισμός ανάμεσα στους τύπους διαβήτη. Υπάρχει ο διαβήτης τύπου 1 ή ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης και ο διαβήτης τύπου 2 ή μη ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης. Στο διαβήτη τύπου 1 ο οργανισμός δεν μπορεί να παράγει καθόλου ινσουλίνη, ενώ στο διαβήτη τύπου 2 παράγεται μικρή ποσότητα ινσουλίνης, η οποία δεν επαρκεί για τις ανάγκες του οργανισμού.

Ποιες όμως είναι οι τροφές που αυξάνουν την τιμή του σακχάρου; Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι το σάκχαρο το ανεβάζουν μόνο η ζάχαρη και τα τρόφιμα που την περιέχουν. Το σάκχαρο όμως δεν το αυξάνουν μόνο τα τρόφιμα αυτά.

Το αυξάνουν όλες οι τροφές που περιέχουν σάκχαρα, δηλαδή υδατάνθρακες. Οι υδατάνθρακες αποτελούν συστατικό των τροφίμων που ανήκουν στην ομάδα των φρούτων, των λαχανικών, των γαλακτοκομικών προϊόντων όπου εξαίρεση αποτελούν όλα τα είδη τυριών και στην ομάδα του αμύλου (π.χ.

ψωμί, μακαρόνια, ρύζι, πατάτες κ.α.). Επομένως, υδατάνθρακες κρύβονται σε όλες τις τροφές εκτός από τα τυριά, το κρέας, τα λίπη και τα έλαια.

Άσχετα αν ο διαβήτης είναι τύπου 1 ή 2, οι υδατάνθρακες που θα καταναλωθούν θα πρέπει να μοιραστούν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό που αλλάζει ανάλογα με τον τύπο του διαβήτη είναι ο τρόπος με τον οποίο θα μοιραστούν. Δεν θέλουμε να υπάρχουν λοιπόν μέσα στην ημέρα λίγα και ογκώδη γεύματα, αλλά 5-6 μικρά.

Από αυτά, τα 3 πρέπει να είναι κύρια γεύματα, δηλαδή πρωινό / μεσημεριανό / βραδινό, και τα άλλα 2-3 σνακ, δηλαδή δεκατιανό / απογευματινό / και ίσως ένα γεύμα πριν από τον ύπνο.

Παλαιότερα επικρατούσε η αντίληψη ότι ένας διαβητικός δεν πρέπει να καταναλώνει τρόφιμα που περιέχουν ζάχαρη ή άμυλο. Νεότερες όμως έρευνες έδειξαν ότι δεν έχει σημασία η μορφή των υδατανθράκων αλλά η ποσότητά και ο καταμερισμός τους μέσα στην ημέρα.

Επομένως, ένας διαβητικός πρέπει να ακολουθεί ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο που να περιέχει όλα τα τρόφιμα χωρίς στερήσεις και απαγορεύσεις.

Και οι δυο τύποι διαβήτη αποτελούν παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση Στεφανιαίας Νόσου. Επομένως, τα άτομα που πάσχουν από διαβήτη θα πρέπει να προσέξουν να κρατήσουν σε χαμηλά επίπεδα την πρόσληψη των κορεσμένων λιπαρών οξέων, δηλαδή των λιπαρών οξέων που προκαλούν την αύξηση της 'κακής' χοληστερόλης, της LDL.

Κορεσμένα λιπαρά οξέα περιέχουν οι ζωϊκής προέλευσης τροφές, όπως το κόκκινο κρέας (μοσχάρι, χοιρινό, αρνί, κατσίκι), τα αυγά, το βούτυρο, τα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά οξέα έχει το λευκό κρέας, δηλαδή τα πουλερικά και τα ψάρια. Επομένως, κόκκινο κρέας θα πρέπει να περιλαμβάνεται στη διατροφή μια φορά την εβδομάδα ή και πιο σπάνια, 1-2 φορές κοτόπουλο και ψάρι και τις υπόλοιπες μέρες της εβδομάδας θα πρέπει να καταναλώνονται λαχανικά και όσπρια.

Επίσης θα πρέπει να καταναλώνονται γαλακτοκομικά προϊόντα μέτριας περιεκτικότητας λίπους, να αποφεύγεται το βούτυρο και να χρησιμοποιείται στη θέση του το ελαιόλαδο, να μην μαγειρεύονται οι γαρνιτούρες (π.χ. ρύζι, πατάτες) μαζί με το κρέας, γιατί απορροφάνε όλο το λίπος του κρέατος λειτουργώντας σαν σφουγγάρι.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην κατανάλωση του αλκοόλ. Το αλκοόλ προκαλεί υπογλυκαιμία, για αυτό πάντα θα πρέπει να καταναλώνεται μαζί με κάποιο σνακ ή γεύμα που να περιέχει υδατάνθρακες.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο διαβητικός μπορεί να καταναλώνει χωρίς περιορισμούς αλκοόλ. Σαφώς και υπάρχει περιορισμός όσον αφορά το αλκοόλ και αυτός είναι τα 2 ποτά την ημέρα για τους άντρες και το 1 ποτό την ημέρα για της γυναίκες.

Η ποσότητα του αλκοόλ που περιέχει ένα ποτό όμως είναι καθαρά υποκειμενική. Για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις λοιπόν, το 1 ποτό ισοδυναμεί με ½ ποτήρι κρασί ή 1 κουτάκι (330 ml) μπύρα ή 1 σφηνάκι (30ml) σκληρό αλκοόλ (βότκα, ουίσκι, τζιν κ.α.).

Επίσης θα πρέπει να γίνει γνωστό ότι η μπύρα περιέχει υδατάνθρακες, οι οποίοι θα πρέπει να υπολογιστούν στον ημερήσιο καταμερισμό των υδατανθράκων.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας, η οποία μπορεί να εμφανιστεί τόσο σε διαβητικούς τύπου 1 όσο και σε διαβητικούς τύπου 2. Όταν λοιπόν ένας διαβητικός εμφανίσει υπογλυκαιμία (π.χ. τιμή γλυκόζης 50 mg/dl ή και μικρότερη) θα πρέπει να καταναλώσει 15 γρ υδατανθράκων έτσι ώστε να τη διορθώσει.

Επομένως, θα πρέπει να καταναλώσει ½ κούπα αναψυκτικό (όχι τύπου light), ή ½ ποτήρι χυμό φρούτων χωρίς ζάχαρη, ή 1/2 ποτήρι νερό στο οποίο θα έχει διαλυθεί 1 κουταλιά της σούπα ζάχαρη, ή 1κουταλιά της σούπας μέλι ή κουταλιά της σούπας μαρμελάδα, ή 3 δισκία γλυκόζης.

Σε περίπτωση που δεν διορθωθεί η υπογλυκαιμία μετά από 15 λεπτά πρέπει να καταναλωθούν αλλά 15 γρ. υδατανθράκων. Αν ο χρόνος για το επόμενο γεύμα είναι μικρότερος από1 ώρα, τότε μετά τη διόρθωση ακολουθεί κανονικά το γεύμα του.

Αν ο χρόνος για το επόμενο γεύμα είναι μεγαλύτερος από 1 ώρα, τότε ακολουθούν άλλα 15 γρ. υδατανθράκων.

Σε περίπτωση που κάποιος διαβητικός είναι αναίσθητος εξαιτίας της υπογλυκαιμίας και δεν μπορεί να καταπιεί πρέπει να του γίνει ενδομυϊκά μια ένεση γλυκαγόνης. Θα πρέπει να τονιστεί ότι για την αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας θα πρέπει να καταναλώνονται όσα τρόφιμα έχουν προαναφερθεί και όχι γλυκά ή σοκολάτες γιατί περιέχουν λιπαρά, τα οποία καθυστερούν την απορρόφηση των υδατανθράκων με αποτέλεσμα η αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας να μην είναι άμεση.

Συνοψίζοντας, παρακάτω αναφέρονται επιγραμματικά κάποια διατροφικά σημεία άξια προσοχής:

• Καταμερισμός των υδατανθράκων μέσα στην ημέρα
• Μικρά και συχνά γεύματα
• Κατανάλωση ποικιλίας τροφίμων
• Κατανάλωση πολλών φρούτων και λαχανικών κάθε μέρα
• Μείωση της κατανάλωσης κορεσμένου λίπους
• Κατανάλωση ζάχαρης και αλατιού με μέτρο
• Αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών (25-30 γρ. ημερησίως). Καλές πηγές είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια και τα προϊόντα ολικής αλέσεως (δημητριακά ψωμί κ.α.).
• Όσον αφορά τον διαβήτη τύπου 2 θα πρέπει τα γεύματα να γίνονται σε σταθερές ώρες κάθε μέρα
• Διατήρηση του βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα
• Επιλογή υγιεινού τρόπου μαγειρέματος (αποφύγετε το τηγάνι)
• Καθημερινή καταμέτρηση του σακχάρο
• Επειδή η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη, το διαιτολόγιο των διαβητικών είναι αυτό που όλοι πρέπει να τηρούμε για να είμαστε υγιείς.